Stukjes in de kraag

[p. 114]

Warenhuis

Het warenhuis waarin ik af en toe gezinshalve enige tijd moet rondstappen, specialiseert in kleine, jonge jongens als bedienend personeel. Vanwege een of andere zuurballenwet zullen ze wel zestien zijn, maar ze slagen er voortdurend in het op twaalf te doen lijken. Ze staan bij hun kassa, spichtig, een beetje triest, te jong voor puistjes. Het interesseert ze allemaal geen barst, en dat mag iedereen weten.

Bij één tweetal moet de chef komen, want een van hen heeft zich mokkend terzijde opgesteld, terwijl de andere aan een kassalaatje rukt en tegen de chef, en tegen een dame die een pak postpapier wil hebben, roept dat Karel het sleuteltje van de kassa heeft gepikt. Als Kareltje schoorvoetend naderbij is geroepen, wil hij, na lang en overredend spreken van de chef, het sleuteltje wel teruggeven, maar hij blijft boos, ‘want ik mag zijn verwijsbonnen nooit controleren en hij controleert de mijne wel.’

Een oud mannetje komt aanzeulen met een scharniertje: ‘Hoeveel kost dit?’ ‘Ja, weet ik dat,’ zegt de jongen, ‘uit welk bakkie heppu 'm gehaald?’ - en als hem het bakkie wordt aangewezen haalt hij opgelucht zijn schouders op, wijst op zijn collega en zegt: ‘die bakkies vallen niet onder mijn, maar onder zijn.’

Intussen wordt de chef elders te hulp geroepen. Hij is een kleine, benige man met de glimlach van iemand die elke ochtend de schoensmeer mag voorproeven.

Hij is te hulp geroepen door een kubusvormige vrouw, in een afhangende mantel, waardoor het iedere keer als ze haar neus ophaalt, lijkt alsof ze haar boezem

[p. 115]

opsjort. Ze doet geagiteerd en sleurt de chef mee naar een verkoper, die hen beiden met een rood hoofd opwacht. ‘Chef’, roept hij, ‘chef, zij heeft snotneus tegen me gezegd en dat hoef ik niet te nemen.’

‘Snotneus’, roept de vrouw krachtig, ‘houd je erbuiten.’

‘Zie je wel,’ snerpt de verkoper op een toon alsof hij gaat wenen, ‘alweer snotneus. Daar ga ik nou 's lekker voor bedanken.’

‘Simons,’ zegt de chef, de vingers bezwerend in de lucht, ‘even stil, laat mevrouw nou maar eerst praten.’

Mevrouw wacht nauwelijks op een uitnodiging. ‘Ik heb deze pedaalemmer gekocht. Een kwartier terug. Ik zeg, ik haal hem straks wel, ik moet eerst naar de stoffen. Zeg nou zelf, wat zal ik met een pedaalemmer gaan sjouwen als ik hem hier kan laten staan. Ik kom terug en dan is mijn verkoper weg en zit deze h... deze man hier aan dit tafeltje te schrijven.

Ik zeg tegen deze man: ik neem mijn pedaalemmer mee. Toen zegt deze, neem me niet kwalijk, deze hork: kén u niet zien dame, dat ik zit te schrijven. De snotneus, de snotkoker. De snottebel.’ Het leek er even op dat ze uit Van Dale ging voorlezen, maar de chef greep kloek in.

‘Mevrouw,’ zei hij ferm, ‘dat is inderdaad zéér onbeleefd. Meneer Simons biedt u meteen zijn excuses aan, nietwaar, meneer Simons?’ De jongen liet in opperste verbazing zijn mond openzakken. ‘Ziet u wel, het spijt ons bijzonder dat zo iets kon voorvallen. Hier is uw pedaalemmer,’ hij sprak nog door in oude frasen en dreef het mens in de richting van de uitgang. Enkele minuten later was hij terug.

‘Simons! Hoe vaak heb ik je niet gezegd: je hebt gelijk, het is tuig, gruwelijk tuig, maar wij moeten be-

[p. 116]

leefd zijn. Uiterst voorkomend. Dat is zakendoen. Dat is stijl. Neem mijn methode. Toen ik in dit vak begon heb ik lang getraind. Beleefd zijn. Glimlachen tot je kaken zeer doen. Maar steeds van binnen tegen je zelf blijven praten. Van binnen op je qui-vive blijven. Je niet door de grijns onder je wangen laten meeslepen. Blijven zeggen: Sjagerijn! Val maar dood! Schommelbuik! Krijg wat aan je lip! Wat stink jij uit je bek! En dat soort dingen. Het houdt je warm en levendig van binnen. Na een half jaar ben je volledig gehard. Immuun voor elke klant.

Als jij zit te schrijven en zo'n flodderige mergpijp komt op je aanhobbelen, dan sta je meteen, desnoods buig je en je denkt: als jouw klieren er net zo uitzien als jouw gezicht dan maak je het niet lang meer. Dat is natuurlijk maar een voorbeeld. Er zijn honderden mogelijkheden.’

Hij wreef zijn dunne handen en wandelde weg. Hij had gemerkt dat ik opmerkzaam had toegekeken en kwam tegen me zeggen: ‘Personeel? Dat is droevig vandaag de dag. Er zit zoveel geld onder de mensen dat elke jongen, hoe stom ook, eerst twee jaar op de h.b.s mag verongelukken, en dán pas komen ze hier. Verpest tot in hun cement.

Mijn superieuren zeggen het ook: we moeten wat personeel betreft roeien met de riemen die we hebben. Maar met dit grut hier is 't net of ik de Dorus Rijkers met een vork op gang moet houden.

En trouwens, wat zou het? De mensen hebben tóch de geldpest tegenwoordig. Ze lopen de zaken plat. Maak nou 's een waardeloos ding. Zeg maar iets, een apparaatje om de deur te laten piepen. Prijs het 8 gulden 89 en het vliegt je zaak uit.

Een neef van mij heeft een slijterij. Verkoopt voor

[p. 117]

de feestdagen, Sinterklaas, de Kerst en zo, flesjes cognac van 135 gulden het stuk. 135 gulden. Dat is dure kattepis. En ze zoemen z'n zaak uit. Er zit zoveel geld onder de mensen, dat als ze niet duur drinken, dan komt het niet op!

Hier boven hebben wij poppen voor 400 gulden. Praten, lachen, huilen, walsen en twisten. Volgend jaar kosten ze 500 en ze laten er een knerpende wind bij. 't Kan niet op. Elektrische treinen verkopen we vandaag de dag bij het mud. Pleeborstels met drie soorten luxe haar, ze denderen de deur uit.

Dan ga je niet meer in de houding staan voor een pedaalemmer. Als ze je roepen dan wapperen je oren als bij instinct de andere kant op. Dat begrijp ik donders. En dus blijf ik mijn mensen inprenten: als ze het geld willen laten rollen, ga er niet vóór staan. Als het geld ze op de rug groeit, pluk het dan uit eerbied. Maar blijf denken: mevrouw, u kan tachtig gouden beha's kopen, graag zelfs, maar 't gaat er om wat u erin kunt stoppen.’