Stukjes in de kraag

[p. 107]

Op de tram

De tram was barstensvol. Een dikke aktentas drukte in mijn knieholten. Een man die volop een stinkerige kaas had genoten ademde onder mijn neus door. Twee andere mannen, die een beetje tegen mij aanleunden, kénden elkaar plotseling. Ze hadden uitvoerig het ‘hoe gaat het nou?’ en ‘wat doe je tegenwoordig’ gehad en er was nu een stilte gevallen.

Toen zei de kleinste, een beetje olijk, over zijn bril: ‘Dit is voor het eerst in twee jaar dat ik op de tram stap. Ik geef de conducteur afgepast 35 cent. Maar toen bleek dat het alweer 40 is geworden. Zodoende moest ik een tientje op tafel leggen. Dat houdt flink op.’

‘Ja,’ zei de ander, ‘alles stijgt. Laatst ging ik een gietertje kopen, want mijn vrouw had d'r ouwe uit het raam laten kieperen. Een klein plastic pestgietertje. Wat denk je? Vijf-twintig! Gelukkig hadden ze het niet in groen of blauw dus ik zat er niet aan vast. Vijf-twintig! Daarvoor ga ik elke avond net zo lief met een mondvol de vensterbank af.’

‘Ik was op weg naar het station,’ zei de kleine - hij blies een lok uit zijn ogen omdat zijn handen door omstanders onder de gordel vergrendeld waren - ‘met m'n auto. Toen zag ik op het Singel een parkeergaatje. En ik duik er meteen in, dat is een gewoonte geworden. Je kan je toch niet veroorloven een parkeerplaats voorbij te rijden. Je zou wel gek zijn. Vandaar dat ik nou dit stuk nog even moet trammen.’

‘Mijn vrouw is onderlaatst met mijn auto de gracht ingereden,’ stelde de ander. ‘Ze wou achteruit, maar ze ging met vol gas de plomp in. Ze hadden haar er gauw

[p. 108]

uit, dat wel. Maar ze heeft een week naar modder geroken. Als ik naar bed ging was 't net of ik in een laag kroos stapte.’

Het rustige gesprek werd opgebroken door enig rumoer. Een oudere dame, met een hoedachtige theemuts op, begon kijverig verwijten te uiten aan het adres van een eveneens oudere dame die een zitplaats had en beschermend deed over een jongetje van een jaar of twaalf, dat naast haar voor het raam zat en met een rode kleur strak naar buiten keek.

‘Nee niks,’ zei de zittende vrouw luid, ‘Freekje heeft water in zijn knie. Daar kan hij niet op staan. Ik heb het zelf tegen de conniteur gezegd en toen heeft de conniteur gezegd: jongen, zoek jij maar een lekker plaatsje! Nou dan? Zal zo'n conniteur de regels niet kennen?

Zeker kent die de regels, die mot-ie leren: doorlopen naar voren, niet met friethanden aan de stangen komen, zitplaats afstaan aan ouderen en gebrekkigen. Maar als zo'n conniteur tegen hem zegt: zoek jij maar een lekker plaatsje, dan betekent dat, dat hij onder de regels valt.’

En tegen de jongen zei ze: ‘Blijf maar gewoon zitten, hoor Freek. 't Is toch nog wel niet zo dat je gedragen moet worden, maar het doet toch behoorlijk pijn, he?’ Daarop begon ze strijdlustig om zich heen te kijken.

De kleine man naast mij zei tegen zijn partner: ‘Ken je die van die oude man die in een tram aan een vrouw zijn plaats aanbiedt? Zegt de vrouw: “Laat u maar, ik moet er de volgende halte ook uit”.’ Ik voelde dat hij er zelf een beetje sproeierig om lachte.

De vrouw met de theemuts had de directe aanval opgegeven en begon met omsingelingsbewegingen. Tegen de mensen naast haar zei ze, ook luid: ‘Dat je met je vette lijf zelf wil zitten, kan ik me voorstellen, maar dat je zo'n jongetje dwingt, dat is erg.’

[p. 109]

Het trof doel bij Freek, die nu echt zielig ging kijken. Zijn begeleidster voelde aan de omstanders dat als blikken konden doden ze nu het best de blinddoek kon aannemen. Je kon zien dat ze snel de omstandigheden schatte, en toen tot een besluit kwam. Ze hees zich overeind, greep de jongen bij de hand en zei: ‘Kom mee, Freek, we gaan er hier uit.’

De vrouw met de theemutshoed zakte op haar plaats neer en keek ze na: ‘Zie je wel,’ riep ze, ‘dat jongetje loopt als een kievit die nog een ei van vorig jaar komt brengen.’

De andere was al meters weg, maar wist nog een vuile blik terug te werpen.

‘Ja,’ riep de nu zittende haar na, ‘wees jij maar blij dat ik de conducteur er niet bij gehaald heb. Dan had je, om in je recht te staan, dat jongetje z'n poot nog gebroken.’

De deur zoefde dicht en de optrekkende tram gooide ons allemaal door elkaar. De sfeer moest weer opnieuw worden opgebouwd.