Stukjes in de kraag

[p. 47]

Netjes maar schoon

Een stille maandagavond. De wind waait hoorbaar om de straathoek maar binnen is het lekker warm, achter de paarsrode gordijnen. Als iemand op het onzinnige idee zou komen, was de rook te snijden. Het ruikt naar drank en oude boekenkast.

Buiten is de herfst begonnen en iedere man die binnenkomt meldt dat. We zijn bij ouwe Dirk aan de rand van de ouwe binnenstad. Dove Dirk wordt-ie ook wel genoemd omdat hij, als hij dat wil, niets hoort. Dat is, geloof ik, zijn enige aardige kant. Want verder is hij een onaangenaam mens, en wat zou dat eigenlijk? De ligging van zijn café garandeert hem een flinke klandizie, dus hij hoeft niet te huichelen. Een aantal van zijn vaste jongens doen dat ook niet: zij tellen openlijk hun glaasjes ‘Ik neem nog een derde.’ ‘Schenk mij's een vierde in.’

Het is laat en ik had al lang thuis willen zijn, maar het slechte weer houdt mij binnen. Anderen ook, denk ik, anders was die man nooit begonnen over zijn hoed. Een verfomfaaid mottig hoedje. Oorspronkelijk bruin, maar nu hier en daar overwoekerd met dat vettige zwart. Het ligt op de bar naast zijn glas. Toen de man dacht dat ik ernaar keek, zei hij: ‘Dat is mijn werkhoed. Die heb ik op als ik werk.’

Zo'n zin maakt mij al helemaal gelukkig. Je mag er niets op terugzeggen, leer dat van mij.

‘Kijk, ik scharrel zo'n beetje. Ik koop 's wat en ik verkoop 's wat. Dan zet ik dat hoedje op. Of ik leg hem openlijk naast me neer, zoals hier. Dat werkt ook goed.

Verder draag ik dit overhemd, zie je, een oud boordje, en een nette das, maar met een rafeltje, zie je.’ Ik knik-

[p. 48]

te, want het klopte. ‘En een klein vetvlekje op mijn das. Dat viel er toch een keer op, en het misstond niet, dus heb ik het laten zitten. Dat is mijn uitmonstering, die achter het succes van mijn handel staat. De mensen denken: laat ik het maar doen, die man heeft 't nodig. Even dat duwtje over de drempel, mét het hoedje.’

Hij keek vergenoegd, terwijl hij blij het hoedje beklopte. Hij had een lage stem, en sprak op één toon, zodat je het gevoel kreeg dat je naar een stofzuiger luisterde.

‘Nou is het niet zo gemakkelijk als het lijkt. Je moet er onder je uitmonstering zeer goed gewassen uitzien. Keurige nagels bijvoorbeeld, en in het gesprek even je hand op je hart leggen zodat ze ze zien. Bovendien heb ik het nadeel van veel rimpels in m'n hals, dat maakt al een groezelige indruk. Elke morgen na 't scheren zeep ik ze nog 's in met flink groene zeep. Dat ruikt meteen fris, maar vooral goedkoop. Netjes maar schoon, dat is mijn devies. Mijn vrouw controleert mij, voor ik wegga. Vouw in de broek? Schoenen gepoetst? Wel een stukje opgezette neus op de schoen! Techniek op alle gebied.’

Ik bood hem een glaasje drank aan. ‘Nou, dat hoeft niet,’ zei hij bescheiden, ‘ik werk nou niet.’ Hij nam het toch maar, en, op mijn gezondheid drinkend, zei hij: ‘Ik ben toch altijd een knap versierder geweest. Het begon toen ik in dienst lag, ik spreek nou van lang voor de oorlog. Ik lag in Bergen op Zoom en ik had daar een gabber, waar ik mee samenwerkte. Een katholieke jongen, uit een nest van achttien, dus die wist wat samen delen was.

Wij gingen de ene avond naar dit café, de andere naar dat en af en toe naar dorpen verderop. En steeds opletten of er geen mensen waren die ons al kenden. Nou, we begonnen met elk een borreltje te nemen, jenever koste toen niks. En op een psychologisch goed moment zong ik hem toe: Lang zal-ie leven, gewoon hardop.

[p. 49]

Nou, goed, dan vraagt altijd wel iemand wat er is. En dan had hij net een dochter gekregen, of hij was jarig of zo, net naar het inviel, en hij zou graag een rondje geven, maar militairen, ja... en dan kreeg je 't ene rondje na het andere.

Dat hebben we lang gedaan, hoor, totdat me gabber de bak in moest. Ja, hij heeft bijna een jaar gezeten. Wegens een aanslag op een kolonel. Want tussen me gabber en die kolonel heerste een soort vete. Er was een woordenwisseling tussen die twee geweest en toen had de kolonel geroepen: ‘zakkenwasser’ en toen had me gabber teruggezegd: ‘dat heb bij jou toch geen zin meer.’

Nou, daar had-ie toen een douw voor gehad en daar was hij kwaad om, want die kolonel was begonnen met schelden en die had niks gekregen. De kolonel was een ouwe, stijve man, met zo'n grote opgekamde snor. Als 't regende werd het een baard.

Het merkwaardige aan hem was dat hij altijd fietste over het kazerneplein. Lopen was voor de mindere man, begrijp je. In die tijd hadden we nog van die lange lappen die je om je been moest zwachtelen, net of je 's ochtend en 's avonds je zere been stond te doen. We hadden ook nog kepi's, met een hele harde rand, als je zo'n ding drie uur op had gingen je hersens schiften. Die petten deugden alleen om er mee te collecteren, d'r gaat zo'n hoop in.

Nou, die kolonel fietste dus elke dag, heel langzaam. Hij stapte op via de achteras en hij kon er niet alleen af, vandaar dat de oppasser altijd achter hem aanrende. Die hielp hem ook afremmen bij de bochten. En bij een linkerbocht moest hij vooruit rennen, want de kolonel had zijn stokje onder de linkerarm en kon dan zijn hand niet uitsteken.

Mijn gabber kreeg zijn kans toen hij een keer moest in-

[p. 50]

vallen bij de fietsenverzorging. Hij moest dan 's ochtends ook, met de oppasser, de fiets ophouden, zodat de kolonel erop kwam. Dan gaven ze hem samen een duwtje en dan reed hij. Op een goeie ochtend heeft mijn gabber dat stuur vastgezet. Mooi recht naar voren. Ze gaven hem het duwtje en hup, daar ging de kolonel. Jaar voor gezeten. Het gekke was dat die kolonel niks had, alleen zijn stokje gebroken.

Ik zat toen zonder gabber, ik heb het eerst nog met een ander geprobeerd, maar ik ontdekte al gauw dat ik op mijn eigen kracht, mijn eigen zielige gezicht, méér binnenkreeg. Zelfs een tijd het meisje van me gabber, ja, die zat toch!

Let op, ik zal me hoed 's opzetten...’

Voor de avond om was kostte hij me f 5,20, want hij had het eigenlijk zo koud, zei hij.