Stukjes in de kraag

[p. 40]

Opa Japs

Vrijdagavond. Een vol café in die hartelijke stemming van we gaan nog niet naar huis, ten slotte is het morgen zaterdag en dan gaan we pas tegen tienen boodschappen doen. Vol, als gezegd, en ook de staanplaatsen werden goed benut.

‘Wilt u een mooie kunstmatige wind horen?’ vroeg een kleine, wat gebogen man, in een vuilbruine dikke winterjas, ‘ik bedoel niet met de mond gemaakt maar geheel met de handen.’ Hij keek mij aan alsof hij een kwitantie kwam innen voor geleverde smokkelwaar.

Ik gaf weinig bescheid, maar dat moedigde hem des te meer aan. Hij zette zijn benen wijd uit elkaar, spoog licht in de handen, knipoogde, kneedde zijn handen en dat bracht een geluid te voorschijn, dat in de categorie kunstmatige winden zijn partijtje best kon meeblazen. Ik knikte dankbaar en gaf hem een kwartje.

‘Als je 'm zelf moest maken, was hij je wel een piek waard,’ zei hij strak. Ik gaf hem er nog twee kwartjes bij en drentelde haastig weg.

Aan een tafeltje in het midden zaten vier dikke mannen. Zij rookten pijpen en sigaren en straalden een opgewekte welgedaanheid uit. Hun conversatie was beperkt, ze puften een beetje, meer niet. Toen ik langs hen schoof, hoorde ik een hunner zeggen: ‘Nee, ik ben nooit een springerig tiep geweest.’

Aan het uiteinde van de bar zat Opa Japs. Hoe hij aan die naam komt weet ik niet, misschien heet hij wel zo. Hij had ronduit de pest in. Ik vroeg hoe het hem ging maar hij gaf geen antwoord en keek mokkend in zijn glaasje. ‘Japs heeft ruzie met zijn vrouw,’ zei Henk,

[p. 41]

die verderop ongeschoren zat te zijn. ‘Ze heb al opgebeld dat hij naar huis moet komme,’ zei (tante) Ans, die vooral het lief met Henk deelt.

Oom Japs vroeg nog een borreltje en keek onvast op. ‘Het was zo'n schijterig klein kersje op de pudding,’ zei hij. ‘Zij had een puddinkje en ik had een puddinkje. Nou ben ik niet een man van heisa voor een puddinkje. Maar als ik een puddinkje heb, dan wil ik er ook mijn genot van. Dus ik bewaar dat kersje voor het laatst. Ik eet er omheen. 't Was een dotje van een kers, zó klein, maar lekker om te zien.

Rats, wat zegt dat kreng? Die kers is zo lekker, geef mij die van jou. En gelijk pakt ze hem uit mijn bord en steekt 'm in d'r bek. Weg kers. Goed, nou zal je zeggen, wat is nou zo'n klein pestkersje. Maar ik had er helemaal op gerekend. Ik had ernaar toe gegeten.

Trouwens, wat doet dat ertoe. Ik word kwaad. Witheet, ik sta op. Ik zeg: ‘ik ga weg en ik zet geen poot in dit ellende-huis totdat ik zin heb.’ En nou kan ze wel staan opbellen dat ik thuis moet komme, maar ze kan wat mij belangt net zo goed de gracht leeglikken. Mij ziet ze voorlopig niet. Geef mij er nog eentje.’

Opa Japs verzonk weer in stilzwijgen, terwijl de kastelein enigszins afwerend tapte.

Op dat moment ging de deur open, alsof er een overvalwagen buiten stond. De vrouw van Japs maakte een snelle entree. Tenminste, dat bleek uit het feit dat zij naar de arme oude man liep en een stortvloed van verwensingen over het moede hoofd begon te gieten. Ik bespaar u die, omdat ik slecht fonetisch schrijf. Kleerelijer was het minste. Toen ze leeg was gaf ze nog een donderend bevel: ‘Je gaat nu onmiddellijk naar huis, als je niet wil dat ik een stoel op je harses kapot knal. Je goeie geld hier zitten opzuipe, dat kan je!’

[p. 42]

Een fijne zinsnede uit een zeer realistische armoederoman, maar Opa Japs bleef er uiterlijk zeer rustig onder. Zijn ogen gleden langs de etiketten van de flessen achter de kastelein als waren het teksten die hem kracht moesten geven. ‘Nee,’ zei hij ten slotte, bevend maar waardig. ‘Als ik zeg dat ik niet naar huis ga, ga ik niet naar huis.’

Tegen die houding legde de vrouw het af. Ze was van zeer grove makelij, met flink wat rood in de konen en een grijze knoet, zoals die in breiwoladvertenties voorkomt. Ze blies de aftocht, niet zonder salvo: ‘Als je binnen het kwartier niet thuis bent, dan zal je wat beleven. Dan kom je d'r niet meer in. Dan kan je ronddalven tot je sokken om hulp roepen.’

Ze beende naar de deur en wilde die krachtig achter zich dichtsmijten, maar het langzame dicht-vouwmechanisme maakte die poging alleen maar belachelijk. Opa Japs echter deed niet triomfantelijk. Hij dronk nog een borreltje en versomberde zichtbaar.

‘Toe nou,’ opende Ans het verzoeningsoffensief. ‘Opa, ga nou maar naar huis. 't Is een kreng, maar je maakt haar steeds kwaaier.’

‘Nee,’ zei Henk, ‘opa heeft gelijk. Hij moet zich door dat mens niet laten kennen.’

Maar de kastelein dacht dieper door en gaf Japs nog een halfje en zei: ‘Je moet niet kwaad blijven, opa. Ga nou maar naar huis. Over een half uur sluiten we toch.’

Maar Japs bleef zitten, zonder iets te zeggen. Zijn kaak had een krachtige hoek gekregen, voor zover dat ging. De vier dikke mannen in het midden begonnen een luide aftocht. Er gingen er meer. Het was laat aan het worden.

Japs bleef zitten. Net toen de kastelein zich opmaakte

[p. 43]

het sluitingsuur aan te kondigen brak een glimlach over zijn gelaat. Hij gleed van zijn kruk, wreef zich uitvoerig in de handen en zei toen zeer opgewekt: ‘Kom, ik denk dat ik maar eens lékker naar huis ga.’