Neem er eentje van mij

[p. 99]

In Zuid

Het was een mooi maar schemerig kroegje waar ik die middag binnentrad omdat ik wat tijd te verdoen had en het bovendien regende. Ik was diep in het zuiden van de stad, dus bereid met alles genoegen te nemen, maar zo te zien was de inrichter hiervan met de eisen op de hoogte: het was er zo mooi namaak oud-hollands dat men zich er direct thuis voelde. Boven de bruine tapkast was zelfs in rode letters uitgebikt: 'th waeter dhoet dhe paelen rotthen, dhie 'uth drincken dhie seyn sotthen, een zin die beslist ontworpen moet zijn door een oudt-hollandse thekstschhrijver van vlack vhoor dhe laetsthe oorlogh, dhie so te sien per letther betaeldt werdht.

Het vertrek was leeg, dat dacht ik tenminste, want pas na enige tijd bemerkte ik boven de tapkast het bovengedeelte van een vrouwenhoofd. Het bleek de kasteleinse, die in een fauteuil een dutje deed en door die lage stoel bijna geheel achter haar dranktoonbank verzonk. Toen ik voorzichtig op een kruk wilde gaan zitten, want waarom zou ik iemand storen die het genoegen heeft tijdens zijn werk te slapen, ontwaakte ze toch. ‘Dag meneer,’ zei ze, ‘wat zal hett weoaoaoaoaoaun,’ - waarmee ik een gaap of liever nog een Gaap tracht weer te geven.

‘Heeft u koffie?’ Ze knikte, krabbelde overeind en verdween, het moederlijke lichaam als met tegenzin torsend, in een nabijgelegen vertrekje. Even later kwam ze terug met een, zo als dat heet, dampend kopje.

Terwijl ik met de suikerklontjes manipuleerde, bleef ze staan; toen ik zwijgend begon te roeren, tastten haar handen weer naar de leuningen van de fauteuil.

‘Ik zal maar weer gaan zitten,’ zei ze, ‘u lijkt me niet het praattype; dan heeft het geen zin dat ik me overeind hou.

[p. 100]

Trouwens, aan de koffie merk ik al dat u hier niet komt omdat u beslist iets nodig heb.’

Wat zeg je dan terug? Ik zei: ‘Hoe zo?’

‘Ach,’ ze vouwde haar handen behaaglijk over haar buik, ‘omstreeks deze tijd vallen er wel mensen binnen die 't moeilijk hebben, die iets willen verdrinken. Die willen dan iets zeggen. Dan kom ik an de bar en dan hebben ze 't gevoel dat ik luister. Je kan dan nou wel denken, kom nou, 't zijn toch volwassen mannen, maar dan heb je geen idee wat er allemaal gebeurt in zo'n wijk hier in zuid. Mens, wat een rotzooi en ellende. Dan zal jij zeggen: d'r zijn toch dominees en pastoors. Dan zeg ik: heb jij ooit een gezellige dominee gezien, ik bedoel zo van loop 's langs als je trek in een borreltje heb? En daar gaat 't om: al die mannen verlangen gewoon naar hun moeder en dan nog een moeder die aardig is. En daarom komen ze hier, want alle andere tenten hier hebben van die obers met kouwe kak en een strikje. Daar ga je niet heen als je de pest in hebt.’

Omdat ze hier een stilte liet vallen begon ik een zin, die min of meer aanduidde dat ze haar plaats in de maatschappij mijns inziens volledig verdiende, maar hij kwam er slecht uit. Ze begreep echter de bedoeling: ‘Nou moet je niet gaan denken dat 't voor mij altijd leuk is. Van een borreltje drinken bijvoorbeeld krijg je ze toch niet af - ik heb 't niet over doorzakkers en over zuipers, maar gewoon de mensen die al rotzooi krijgen als ze 's avonds effe de straat op willen - en ik zou ze d'r niet vanaf willen halen ook, want 't is me eten.

Neem nou mijn man. Zit overdag in de zegelverkoop dus moet vroeger dan ik naar bed. Maar soms zit-ie om twaalf uur hier nog want hij wil nog een borreltje, voor 't lekker, zegt-ie. Als ik dan kwaad word, wordt hij pesterig. Dan zet-ie de kat op het balkon en zodra ik in bed gestapt ben, dat hoort zo'n kat natuurlijk, gaat-ie zitten schreeuwen en dan kan ik er weer uit, met m'n blote poten over het zeil.

En verder is het net als overal elders: stank voor dank.

[p. 101]

Laatst komt er hier iemand binnen, 't was laat, en ik zie direct: die is afgelaaien. Hij wil nog wat, maar ik zeg: “nee Kees, je hebt al genoeg gehad.” Elders, begrijpt u wel?

Nou zitten er dan altijd mensen aan je bar, die zeggen, toe geef die man een borreltje. Of: geef 'm d'r eentje van mij. Maar ik zeg altijd nee. Je moet niet over je laten lopen. Zodra ze denken: hé, daar valt mee te spotten kan je je vergunning wel inpakken.

Uiteindelijk begrijpen ze dat, Kees wordt zoet en vraagt: “mag ik dan koffie?”, maar koffie heb ik zo laat niet meer, dus ik zeg: “je mag wel een flesje.” Hij een flesje. Gelijk komt zijn vrouw binnen. Ik voel dat het schrap zetten wordt, en ja hoor, nauwelijks zit ze of ze zet een grote bek op dat dat wijf - en daar bedoelt ze mij mee - haar man zit te voeren. Ik vertel haar hoe het gegaan is, zij gaat verder met schreeuwen en voor we 't weten zitten we in een woordenstrijd. Ik doe heel vriendelijk, maar dat was niet eens nodig, want al de jongens stonden toch aan mijn kant.

Zet Kees ineens zijn flesje neer en zegt: “Als jij aan mijn vrouw komt, kom je aan mij.” Begrijpt u? Hij kiest partij voor die giftige klier! Ik zeg heel langzaam: “Zo Kees! Denk jij dat ik aan jouw vrouw wil kommen. En dat na al die keren dat jij hier heb zitten jeremiëren dat jij d'r zelf niet aan mocht kommen.” Nou dat werd een feest, he, hij wou over de toonbank heen, maar ze hebben 'm buiten gezet en hij weg, gearmd met z'n vrouw. U begrijpt, zo'n man blijft hier twee, drie weken weg. Dat is geen doodzonde, maar 't scheelt in de omzet. Ik sta hier niet om vliegen te vangen.

Nou moet u daaruit ook weer niet concluderen dat ik met al die vrouwen mis ben. Laatst spreek ik er nog een tegen wier d'r man ik heel wat argwaan had. Hij zat hier veel te veel, pakte borreltjes alsof hij ze zelf draaide, kocht soms onder de toonbank nog een flesje mee, zodat ik dacht - me man trouwens ook - die vent gapt. Die besteelt zijn baas.

Afijn, ik spreek die vrouw een keer en die zegt dat haar

[p. 102]

kinderen zonder sokken lopen want daar was geen geld voor. Nou ben ik tactisch, dus ik meld haar heel voorzichtig dat haar man bij mij nogal wat stuk sloeg. Maar ze was heel aardig tegen me, dat viel me mee, een ander zou misschien zeggen: “Jij draagt mijn broek.” Maar zij zei: “dat weet ik, ik krijg maar zo-en-zoveel huishoudgeld, de rest houdt-ie zelf.” Wat moet ik dan zeggen? Als ik zeg: “dat zou ik nooit nemen” wat dan? Dan gaat-ie morgen naar een ander, of hij komt hier stennis schoppen omdat z'n vrouw gezegd heeft dat de kasteleinse vindt dat hij te veel komt.’

Ik zei dat het wat was. Ze viel me bij: ‘Je hebt wat uit te staan, meneer. 't Is me brood dus ik mag 't niet erg vinden, maar 't werkt op me. Als ik dit leven over mocht doen, dan voor geen geld als vrouw. Dan kwam ik liever terug als man. Of als pastoor.’