En het hoofd werd op tafel gezet. Een redelijk vrolijk familie-verhaal

[p. 30]

Hoofdstuk V
De Eerste Kerstdag

Louise Vermul zat in het restaurant en dronk koffie. Ze had haar ogen tot smalle spleetjes geknepen omdat de zon op de sneeuw schitterde en ze had haar zonnebril in de zak van haar jek laten zitten. Gropius was met Christiaan en de andere leerlingen opnieuw naar boven gegaan, maar zij had gevraagd om even te mogen uitrusten.

Louise dacht aan niets - eindelijk. Ze had slecht geslapen, ze was veel wakker geworden omdat het zo warm was onder de dikke bonte deken van hotel Margueritha. Ze wist dat ze het warm had van angst, van angstzweet om wat ze begonnen was en wat ze eigenlijk pas beseft had toen ze Robert Zap op de trap had gezien, 20 december, dinsdag in de loop van de dag! Het klopte, het was bezig te gebeuren. God wist of ze ooit toch stilletjes nog gehoopt had dat het nièt zou kloppen en nièt zou gebeuren.

‘Ben je alleen?’ vroeg een stem.

Ze keek met wijde ogen naar hem op.

‘Ben je alleen?’ vroeg hij rondkijkend.

‘Ja.’

Hij ging tegenover haar zitten, legde zijn hand op de hare.

‘Dag.’

‘Dag.’

‘Ik ben er.’

‘Ja.’

‘Ik vind je lief.’

Louise trok even met de lippen, maar ze wist zo snel geen antwoord.

‘Wil je nog een koffie?’ Er stond een dienster bij de tafel. ‘Ze ruikt naar fondue,’ zei Robert. Het bleef even stil.

‘Gaat alles goed? Of ben je bang?’ Hij kneep even in haar hand. Ze knikte.

[p. 31]

‘Ik voel me als die man die een advertentie plaatste,’ zei Robert. ‘Jongeman, die van plan is te trouwen zoekt een ervaren man om het uit zijn hoofd te praten.’

Ze zaten tegenover elkaar. Daar was alles mee gezegd. ‘Je hebt nog zo'n jongensgezicht,’ zei Louise, net toen de koffie gebracht werd.

‘Ik heb mijn snor afgeschoren. Ik dacht dat je het niet leuk zou vinden.’

‘Ik weet 't niet...’

‘Wil je je koffie zwart of met melk?’

‘Met melk. Ik heb pas net in Leiden gezien dat je koffie zwart kan drinken.’

Robert keek naar buiten, omhoog tegen de helling op. ‘Is dat Gropius?’ Hoog, tussen struiken, verscheen een schare kleine figuurtjes.

‘Ik kan beter maar gaan,’ zei Louise.

‘Het gaat allemaal heel goed. Ik hou van je,’ zei Robert. ‘Zaterdag komt Marco, dan gaat alles goed.’

‘Marco?’

‘Mijn broer.’

‘Hij zei dat hij Marcus heette.’

‘Hij heet Marcus Anthonius, maar wij noemen 'm thuis altijd Marco.’

‘Je hebt wel een groot vertrouwen in hem.’

Robert knikte. ‘Je moet niet denken dat ik hem aardig vind. Maar hij kan alles. - Eerlijk, ik had het je zelf wel gezegd als ik gedurfd had.’

Louise keek naar buiten en stond op. ‘Ik moet nu gaan.’ Robert stond ook op en trok aan haar arm. Ze leunde over de tafel en hij kuste in de richting van haar wang zonder haar te raken. Ze draaide zich om en liep weg, erg snel eigenlijk. Te snel eigenlijk, dacht ze later weer.

Vrijdagavond belde Marco uit Den Haag dat hij op het punt stond te vertrekken. Robert lag op zijn bed en las in een oud nummer van ‘l'Ecran’ dat hij in een van de kamerkasten had gevonden. Op de omslag stond Hedy Lamarr met onbedekte borsten, zoals ze was opgetreden in de Tsjechische film ‘Extase’.

[p. 32]

Het blad besteedde drie pagina's aan de vraag of dat nu wel zo goed en mooi was. Het was, concludeerde het, wel rein, maar niet zo fijn.

Het gesprek was kort. ‘Loopt fase A?’

‘Ik geloof het wel,’ zei Robert.

‘En zorg anders dat het gvd loopt,’ zei Marco.

‘Misschien kunnen de heren een sigaar gaan roken in de lounge,’ zei Catherine, na haar amen. De generaal sprong op als was het een bevrijding. ‘Dat is een goed idee,’ zei hij, ‘Helemers, kerel, ik bied je een waarachtig goed cognacje aan. Of heb je liever een Poire-William?’

Omdat Catherine aan tafel bleef zitten, deden de andere dames dat ook. Toen Kees Heemann met de vaat verdwenen was, zei Catherine: ‘Louise, wie is die jongeman die je steeds groet?’ Het klonk als gewoonlijk als een order.

Louise werd rood. ‘Wie bedoelt u?’

‘Je weet heel goed wie ik bedoel. Jullie groeten elkaar hier in het hotel. Jullie groeten elkaar in de kabeltrein.’

‘Hoe weet u dat? U heeft 'm zelf toch niet gezien?’

‘'t Schijnt erg opvallend te zijn, anders had ik het niet gehoord.’ Catherine glimlachte minzaam en keek van mevrouw Bode naar juffrouw Dekker en weer naar Louise. ‘Wie is het? Ik neem niet aan dat jij iemand bent die wildvreemden groet.’

‘Hij heet Robert Zap. Ik ken hem omdat hij in Leiden studeert.’

‘Zap? Toch niet van Zap-buizen?’

‘Ja,’ zei Louise. Ze probeerde hard te praten, maar ze wist dat haar stem schril klonk.

‘Dus iemand van die Zap die...’

‘Ja, zelfmoord gepleegd heeft,’ zei Louise.

‘Je hoeft niet zo uitdagend te doen. Ik val die jongen niet aan.’

‘Ik zie anders geen reden dat u me ondervraagt.’

Catherine sloeg tweemaal met haar vlakke hand op de tafel. ‘Ik ondervraag niet, ik vraag. Ik ben je moeder en daarom vraag ik. Ik hoor te weten met wie je omgaat.’

‘Ik ga niet met hem om. Ik groet iemand die ik in Leiden wel eens ontmoet heb.’

[p. 33]

Catharine keek haar dochter aan. ‘Je bloost,’ zei ze.

Er kwam geen antwoord.

‘We gaan koffie drinken in de erker,’ zei Catherine. Daarom gingen ze gevieren naar de erker om koffie te drinken.

‘Ik ga naar bed, ik ben moe,’ zei Louise na een kleine dertig minuten. ‘Ja, morgen is het weer vroeg dag,’ zei mevrouw Bode. ‘Misschien is het goed dat Corrie even met je meeloopt om te controleren of je de knip wel op je deur doet,’ zei Catherine. ‘He nee, mevrouw,’ zei juffrouw Dekker, rood wordend op de bolle zijden van haar wangen. Louise stond op en zei: ‘Goedenavond, mama, welterusten.’ Haar handen waren saamgeknepen en ze liep abrupt weg. ‘Loop maar mee, Corrie,’ zei Catherine vermoeid, ‘en zeg haar dat ik nog een goenachtkus verwacht.’

‘Wat is er Dekkertje?’ zei Louise achterom, terwijl ze haar kamer instapte. ‘Kom je weer spioneren?’

‘Nee juffrouw.’ Juffrouw Dekker keek geschokt, de mond half open.

‘Maar mijn moeder vraagt je toch wel eens iets over mij? Dat is vanavond wel gebleken.’

‘Iedereen vraagt hier alles over iedereen, juffrouw.’

‘Dat is waar,’ zei Louise. ‘Ga nu maar weg, ik wil alleen zijn.’

‘Uw moeder wil dat u een goenachtkus komt geven.’

‘Ga dat zelf maar doen,’ zei Louise en duwde de deur dicht.

De Eerste Kerstdag, 1938, viel op een sombere zondag. Maar de zware bewolking zweefde hoog in het zwerk en zeer veel gasten van hotel Margueritha hadden de tocht naar de skihellingen aanvaard. In het hotel was het bijzonder rustig. In de lounge zaten Marco en Robert en dronken koffie. Marco zag er zeer tevreden uit, er lag een vergenoegd trekje op zijn muizegezicht en zijn kleine bruine oogjes staarden door de rook van zijn sigaar naar het witte gezicht van Robert en naar de gezwollen plekken onder diens ogen.

‘Ik begrijp niet dat je slecht slaapt,’ zei Marco. ‘Alles gaat goed. Wat heb je nou moeten doen? Je hebt niet meer moeten doen dan verliefd wezen op dat kind. Goed, het is de grootste schoonheid van de wereld niet, dat weet ik ook, maar 't is be-

[p. 34]

schaafd, het heeft oren en ogen en een mond en tieten... wat dat betreft is er geen verschil met Lotte...’

‘Hou op over Lotte,’ grauwde Robert.

‘Goed. Maar we waren het er over eens dat als je dàt kon, dan kan je dìt ook. En verder is het geen zwaar programma. Je moet je alleen maar strategisch opstellen zodat je wat tegen haar kunt lachen als je haar tegenkomt, en groeten als je dichterbij komt. En verder zou je je nergens zorgen over maken. Straks komt fase B en dan kan het donderen worden, maar tot nu toe gaat alles kalm en goed. En je kunt toch ook niet gaan klagen omdat je vanmorgen in de kerk moest zitten... je hebt 't goed gedaan trouwens. Je hebt haar zo onopvallend zitten observeren dat die ouwe en het hele gevolg over hun toeren raakten om het niet te missen als je weer 's keek.’

‘Ik heb meer op mijn horloge gekeken dan naar haar.’

‘Je zag er machtig devoot uit. 't Zat die ouwe niet lekker. Anders was ze daarnet hier niet zo langs gestampt.’

‘We stonden heel beleefd op,’ vulde Robert aan. ‘Ik wist alleen ineens niet meer of ik “dag Louise” of “dag jùffrouw Louise” moest zeggen.’

‘'t Was uitstekend dat je niks zei. Knikken geldt bij geheide calvinisten van dat genre al als zéér gevoelvol. Als je elkaar in die kringen de blote hand reikt begint het schaamtegevoel al te werken. Ik durf te wedden dat er hier boven onze hoofden een hartig woordje aan het woeden is.’

‘Louise,’ zei Catherine. ‘Ik vind dat die jongelui zich onbehoorlijk gedragen. Wáár we ook komen staan ze op, knikken, buigen. Ze dringen zich op. Dat bevalt me niks. Wat voor aanleiding geef jij dat ze zich zo gedragen?’

Catherine zat achter haar werktafel, de kaken op elkaar, de wangen er slap overheen. Louise gaf geen antwoord, ze hing in de chaise-longue en keek naar het tapijt.

‘Het is duidelijk dat er opzet in het spel is,’ ging Catherine verder. ‘Pas vanmorgen heb ik besloten dat wij naar de Johann Gemzkirche zouden gaan. Het is een kerk waar we nooit geweest zijn, en waar we tussen haakjes ook nooit meer heen zullen gaan. De manier waarop die dominee het ‘En met Uwen geest’ zóng!!

[p. 35]

Ook madame Schink wist het niet. Ze kunnen ons niet gevolgd zijn, want ze waren er al toen wij arriveerden. Iemand van ons moet hen dus telefonisch gewaarschuwd hebben - dat kan niet anders. Ben jij dat geweest?’

‘Nee mama, dat heb ik niet gedaan.’ Louise's stem klonk vol en zeker.

Catherine staarde naar haar. De armen op de leuningen van de stoel, de schouders iets in elkaar, het gezicht onbewogen als in steen gehouwen. De oogleden hingen nog iets zwaarder dan anders over de ogen. ‘Uw blik, die eens een vorst ontmande...’ schreef H. van Elro eens in een gedicht in De Gids. Beneden luidde een bel, hotel Margueritha begon aan de lunch.

‘Louise,’ zei Catherine, ‘je weet dat je voor mij niet bang behoeft te zijn. Ik geloof je als je zegt dat je hen niet over de kerk hebt ingelicht. Maar er is toch iets aan de hand. Wat wil je me zeggen?’ Ze wachtte een tijd en zei nog eens: ‘Zeg het maar.’

Louise maakte wat geluidjes achter in haar keel, ging verzitten en zei plotseling: ‘Ik hou van hem, mama.’

‘Van deze Robert Zap?’

‘Ja mama.’

‘En jullie - gaan met elkaar om?’

Louise aarzelde. Ze zei eerst ‘ja mama,’ begon te snikken en fluisterde toen: ‘nee mama.’

‘Houdt hij ook van jou?’

‘Ja mama.’

‘Dat heeft hij je gezegd?’

‘Ja mama.’

‘Wanneer?’

‘Woensdag - En vrijdag.’

‘Hièr dus. Maar niet in Leiden?’

‘Nee mama. In Leiden... in Leiden keek ik wel eens naar hem. In de Vleersteeg, als hij langs kwam...’

‘En nu is hij ons ineens achterna gereisd... Vreemd,’ onderbrak Catherine haar ondervraging. ‘En je hebt hem niet laten weten dat wij naar de Johann Gemzkirche gingen?’

‘Nee mama, echt niet.’

‘Nee, dat wist ik al dat had je al gezegd, neem me niet kwalijk.

[p. 36]

En je weet zeker dat je van hem houdt? Je zou met hem willen trouwen?’

‘Ja mama.’

‘En hìj? - wil hij met je trouwen?’

‘Hij... hij eh... heeft dat niet gezegd.’ Louise bleef snikken.

Catherine stond op uit haar stoel - alleen iemand die nauwkeurig toekeek zou het gezien hebben - en bewoog zich met ferme passen naar haar dochter. Ze legde een hand op het hoofd van het meisje, boog een beetje en gaf een klapzoen op de betraande wang. ‘Ga naar je kamer,’ zei ze. ‘Zoek geen contact met hem, ik zal zorgen dat het allemaal in orde komt. Wees maar niet bang. Het komt allemaal in orde. Elke ketter heeft zijn letter. Ga maar gauw en blijf stil.’ Ze plaatste nog een verwarde zoen die afschampte op het omhoogkomende hoofd van het meisje.

Robert was na de lunch even het dorp ingelopen en had in een stampvolle tearoom een chocolade-achtig gebak moeten eten omdat hij de dienster niet goed kon verstaan. Toen hij terugkeerde in zijn suite trof hij Marco aan in een machtige ijsbeergang tussen de badkamer en het raam. Marco vloekte, zijn rustige geslepenheid was totaal verdwenen. Soms riep hij drie maal achter elkaar godnondeju, dan weer de naam van Jezus, dan zei hij weer simpel krijg den klerenpest, lazerallemaalstraalinmekaar, of ‘met d'r klerenbek en d'r vlooiennek’.

Robert ging op het bed liggen. Hij had weinig voorgevoel nodig om te vermoeden dat er iets aan de hand was. Bovendien leek het alsof de chocoladekwak in zijn maag nog leefde en met meerdere poten tegelijk trachtte omhoog te klimmen.

Pas toen Marco even zweeg vroeg hij kalm: ‘Wat is er?’

‘Wat er is? Die trut. Die teef. Die afgezakte vetbobbel. Die opgezwollen wijveklier heeft het verpèst. Heeft het totaal verziekt. Ganz erschmettert, ganz rats boem doiing, erschèìsst. Weet je wat die ongelooflijke teringlijdster gepresteerd heeft? Om het allemaal te vertellen. Je maakt gvd zesentachtig afspraken, je gooit geld weg alsof je een alp wil bevruchten en wat doet die opgebruinde drol? Die Zègt 't Tegen D'r Moéder.’

Robert rekte zich uit en geeuwde half: ‘Wàt zei ze tegen haar moeder?’

[p. 37]

‘Stèèèrf,’ riep Marco. ‘Goeie houding! De man met de ruggegraat houdt het hoofd koel! Hij vraagt naar de bekende weg. Ze heeft tegen d'r moeder gezegd dat jij van haar hield. En dat jij van háár hield! En dat jullie elkaar nauwelijks kennen. En wat heeft moe gezegd in haar grote goedertierenheid? Moe heeft gezegd: maak jij je maar geen zorg kind, ga naar je kamer, ik los dat wel op. - En nou jij weer.’

‘O néé!’ zei Robert. ‘O nee! Nou wíj weer, zal je bedoelen.’

‘O.K., je hebt gelijk. Ik ben al weer bedaard.’ Marco glimlachte en zette zijn ijsberen in stilte voort. ‘Weet je wat,’ zei hij na een paar minuten. ‘Verloren is er natuurlijk niks. Fase B kunnen we vergeten, maar je candidatuur blijft gesteld. We moeten alleen op dezelfde voet doorgaan. Aangeven dat het serieus is. Beleefd, maar dringend het hofmaken. Morgen bloemen voor allebei, voor Louise en voor die ouwe wulp. En het initiatief aan hen overlaten...’ Maar hij bleef doorlopen. Robert stak een sigaartje op, want hij wist dat dit enige tijd kon duren.

‘Of... of...’ zei Marco langzaam, ‘of ik ga naar dat ouwe mens - ja. Ja, ik ga naar dat ouwe mens en ik vraag, als hoofd van het gezin, als hoofd van de Zap-buizen, gode zegen de greep, om de hand van haar dochter. Voor jou! Ze moet nù nog met die gedachte rondlopen dat 't mogelijk is.’