De bloedkoralen van de bastaard

39.

‘U kent me nog wel,’ zei ik. ‘Mijn naam is van de Ee tot Hontenisse. Ik wou graag de dokter spreken.’ Uit haar ogen walmde vuur. ‘Het spreekuur is nog niet afgelopen,’ snauwde ze. ‘Ga maar in de wachtkamer zitten.’

De wachtkamer was een onvriendelijk vertrek. Houten banken langs de vochtige muren, en een lage tafel vol met beduimelde Panorama's. Wie zouden de commissarissen van Panorama het liefst als hoofdredacteur hebben: een mislukte arts of een chronisch zieke? Voor meer gelovigen lag er de bruine Elizabethbode, vanaf 1935. Verder hing er een muffe lucht en diepe stilte. Er zaten drie mannen, die ruw door hun neusharen bliezen, en een vrouw met een te korte rok voor haar lillende, witte benen. Eén van de mannen droeg zijn voet in het gips.

Ik groette en ging zitten. ‘U bent na mij,’ zei de man met het gips. ‘En deze meneer is na mij,’ zei de vrouw. ‘Ik ben na deze mevrouw,’ zei de man met het gips. Toen werd het weer stil. Vanuit de spreekkamer klonk een opmerkelijk langdurig gegil.

‘Ze wordt gesneden,’ zei een van de mannen, een beetje misprijzend.

‘Welnee,’ zei de man in het gips kwaadaardig, ‘ze wordt even schoongekrabd.’

‘Haha,’ zei de vrouw met de witte benen, ‘ze merkt nou dat dokter zulke kouwe 'anden 'eeft.’

[p. 138]

Vreugddal keek verbaasd op toen ik binnenstapte. ‘Onverwacht genoegen,’ muisde hij, zijn handen nog nadrogend van de man met het gips.

‘Ik ben uit het ziekenhuis weggelopen,’ zei ik. ‘Want ik wou gewoon weten wat ik nou heb.’ Hij liet me bijna alles uittrekken en daarna moest ik op een zwarte bank, waar een groenig silhouet aanduidde dat ik lang niet de eerste was. ‘Valt mee,’ mompelde hij, kloppend en knijpend, ‘je ribben zijn dat niet gewend, en je spieren doen een beetje pijn. Je bent de laatste tijd niet in training geweest. Een bloeduitstortinkje in je bovenarm - en in je opperhuid links van je milt.’ Hij ging zijn handen weer wassen.

‘Kan ik nu zonder moeite weer met iemand vechten?’ vroeg ik. ‘Of moet ik alle handgemeen ontlopen?’

Hij lachte. ‘Heb je er zo'n zin in?’

‘Ja,’ zei ik. ‘Met jou.’

Hij legde de handdoek weg, liep naar zijn bureau en stak een sigaret op. ‘Wat bedoel je?’ zei hij ernstig.

‘Daar moest je over nadenken, hè?’ zei ik, even ernstig.

‘Hoe bedoel je - nadenken? Hoezo?’ Hij sprak al te luchtig en maakte vreemde handgebaren.

‘Dokter Vreugddal,’ zei ik, op m'n allerminzaamst, ‘we hebben tot nu toe aardig samengewerkt. Ik ben van goede trouw uitgegaan en ik heb sterk de indruk dat dat omgekeerd niet het geval is geweest.’

‘Ja maar, Lemming,’ zei hij theatraal en bezwerend, ‘ik heb je geholpen, ik ben eerlijk tegen je geweest.’

Ik liep naar het open kastje, naast zijn bureau. Op de bovenste plank, binnen handbereik, stonden een serie ordners, alfabetisch gerangschikt: A t/m D, E t/m K, etc. Ik pakte de eerste en sloeg hem open. Op het eerste vel stond: Weduwe C. van Aertsen. Paardekoliek. 23/2, heftige conv.; 2/3 oudwijvenjeuk; 31/3 se. gen. als.; 2/4 idem, huisbezoek;... etc.

‘Wat moet je daarmee?’ riep Vreugddal en probeerde de ordner uit mijn handen te trekken.

‘Niks,’ zei ik, ‘niks, en daarmee ben ik volkomen eerlijk tegen je.’ Ik scheurde het vel eruit, verfrommelde het en gooide het in de richting van de prullenmand.

‘Niet doen,’ riep hij, erg verschrikt, ‘dat zijn mijn patiënten.’

[p. 139]

Hy zakte op zijn knieën en begon het vel van de weduwe C. van Aertsen op de grond plat te wrijven.

Op het tweede vel stond J.W. Alle bias, Dorpsstraat 114a, nierkla.; 26/4 ziekenh., met infrast.nem.gl.; 18/5 hoestdroppels; 30/5 hamert.; etc. Ik scheurde het vel eruit, en verfrommelde het.

‘Vreugddal, ik ga door, totdat ik precies weet wat er nu met het cahier van Jan Lemming gebeurd is,’ zei ik, het derde vel uit de ordner scheurend en W. Arund sr. verkreukelend.

‘Ho,’ riep hij, ‘hou op. Dat zijn mijn patiënten!’

‘Dat weet ik. Maar Jan Lemming was óók je patiënt.’

Hij zat nog steeds op zijn knieën op het tapijt en liet zich nu tegen het bureau aanzakken. ‘O.K.’ zei hij, ‘wat wil je van me?’

‘Ik heb al een paar maal geconstateerd,’ zei ik, ‘dat ik zo langzaam denk. Ik kom overal te laat achter. Ik denk dat het door de diezige sfeer van Zeeland komt. Ik heb er lang over gedaan om ons bezoek aan Jan Lemmings huis te evalueren. In het officiële ambtenarenproza heet dat sinds kort herwaarderen.

Je was ontzettend aardig toen ik over mijn oudoom kwam praten. Je was nog aardiger, je ging zelfs mee naar zijn huis, want je had de sleutel toch. Je had geen enkel bezwaar om het loodje aan de deur te verbreken. We kwamen in een kamer met een kale, wrakke vloer. Je zei dat ik naar een speeldoosje moest luisteren. En toen ik dat gedaan had, lag er tegen een plint een schrift, met “Waarnemingen” op het etiket, maar zonder beschreven vellen. Dat schrift lag er niet toen ik binnenkwam. Dat dacht ik althans, maar ik wist het niet zeker - de politie heeft het me bevestigd. Die vond het ook pas nadat wij er weggegaan zijn. Ra ra, wat is er aan de hand?’

C.J. Audeman stond op het vierde vel. 25/1 pp.perf; etc. Ik scheurde het uit de ordner en wreef het tot een kleine witte bol.

‘Stop daarmee,’ riep hij.

‘Dat hangt er vanaf,’ zei ik. ‘Volgens dr. Vreugddal kan ik nog best een robbertje vechten.’ Hij schuifelde op zijn knieën achter de papierprop aan die ik zijn spreekkamer inwierp.

‘Dokter,’ zei ik, ‘ik kom maar tot één conclusie: jíj hebt dat schrift daar neergegooid, terwijl ik met dat speeldoosje bezig was, of althans van jou bezig moest zijn. Wáár, en ik vraag dat

[p. 140]

ook uit naam van deze ordner met patiënten, zijn de uitgescheurde vellen uit Lemmings cahier?’

Hij stond op. ‘Dat,’ zei hij waardig, ‘is mijn ambtsgeheim.’

Op vel vijf stond mevrouw A.J.M. Audeman, een vrouw die aan veel leed. Ik trok het vel uit de ordner en scheurde het in tweeën. ‘Hierna komen de kindertjes Audeman,’ zei ik, en gooide de snippers over mijn schouder.

‘Hou op,’ zei hij nog eens. ‘Ik zal het je vertellen. Ze hebben met Jan Lemming hierachter gevochten. Achter mijn tuin, bij de vluchtberg. En hij heeft één van die mannen in de borst gestoken, en in de buik. Hij bloedde als een rund. En ze kwamen mij halen, door de tuin. Ik zweer je, ik heb Lemming toen niet gezien. Maar ik wist dat hij het geweest was, want ze zochten zijn schrift. Ze wisten dat hij dat schrift had. En ze wisten ook dat ik een sleutel had. En toen ik de man verbonden had, moest ik met een ander naar het huis van Lemming om dat schrift te halen. En ze hebben het beschreven stuk eruit gehaald en de rest bij mij achtergelaten. En toen jij kwam toen dacht ik: op die manier kan ik het huis in, ik breng het schrift terug. Misschien is het een aanwijzing, die ze dan hebben zonder dat ik er in gemengd raak.’

‘Wie was de man die gewond was?’ Ik scheurde de oudste jongen Audeman uit de ordner. ‘Jac.’ heette hij en hij had een vergroeide rugwervel. Ik scheurde hem doormidden.

‘Een jonge vent. Dertig, vijfendertig. Zwart haar. Veel bloed. Twee steken. Eén afgeschampt op een rib. De tweede tot bij of in de lever. Die deed verdomd pijn. Maar je kan er mee doorlopen, als je voorzichtig bent. Gelukkig wel. Ik zweer je, ik heb Lemming die zaterdagavond niet gezien. Ik begreep het pas later, écht. Er waren nog twee mannen bij, één met een snor, de ander, ja, daar heb ik niet zo op gelet.’

‘Waarom heb je daarna de politie niet gewaarschuwd?’

Hij werd nog bleker dan hij al was, en maakte een hulpeloze indruk. ‘Omdat... omdat,’ zei hij, ‘ik geloofde wat ze zeiden. Dat zo'n eenzame oude man niet gemist zou worden. Maar dat een dokter met een bloeiende praktijk, die plotseling dood gevonden zou worden, een ramp voor een dorp kon betekenen. Ze hebben een mes in mijn nek gezet, kijk maar.’ Hij toonde een miniem wondje, met een streepje geronnen korst in zijn nek.

[p. 141]

‘Achter jouw tuin ligt de vluchtberg. Heb je ooit iets waargenomen van wat daar gebeurde?’

‘Nee,’ zei hij, onrustig. ‘De twee mannen die door de tuin kwamen, daarvan wist ik pas dat ze van de vluchtberg kwamen toen ik meemoest om te kijken wat er met die gewonde aan de hand was. Hij lag tegen de vluchtberg aan. Er was daar gegraven, maar ik durfde niet vragen waarom.’

‘Waar was gegraven?’

‘Aan de kant naar de kerk toe.’

Dat was een kant van de berg waar (tot nog toe) geen lijk was gevonden.

‘Weet je hoe Jan Lemming daar terechtkwam?’

‘Dat weet ik niet. Ik hoorde zijn naam pas toen ze zeiden, tegen elkaar, dat hij geen notities bij zich had.’

‘De man die je verzorgd en verbonden hebt, ligt die nu ergens op bed, of kan hij alweer lopen?’

‘Als hij ergens loopt, zal het pijn doen. En hij zal vaak moeten controleren of de wond schoon blijft en geen infectie heeft gekregen.’

‘Hij had zwart haar, een jaar of dertig, zei je daarnet. Wat nog meer?’

Vreugddal haalde zijn schouders op. ‘Ik weet 't echt niet meer. Eh... hij was denk ik net zo lang als jij. Hij stonk uit zijn bek naar kaas. Gewone boerenkaas. Zwart haar op zijn borst, dat heb ik nog weggeknipt.’

‘En die anderen?’

‘Terwijl ik bezig was zat er één achter me. Iets groter, zwarte snor. Een leren jek. Hij zei af en toe dat mijn leven en dat van de man die gewond was zeer innig met elkaar samenhingen. Daar werd ik wel nerveus van.’

‘En de derde?’

‘Dat weet ik niet, die ging eerst naar buiten. En die hoorde ik zeggen dat het schrift van Lemming niet te vinden was. En met die met de snor moest ik naar Lemmings huis rijden.’

Ik legde de ordner weg en schudde bedroefd mijn hoofd.

‘Ja, Jezus,’ viel hij uit. ‘Wat moet ik dan? Dapper mijn strot laten afsnijden? Ik dank je feestelijk. 't Is niet alles op dit dorp, maar altijd nog beter dan een mes in mijn buik. Daar zijn ze

[p. 142]

vlug mee. Liever een keer liegen dan op het kerkhof. Liever de pip aan Hippocrates dan ze dapper gaan aangeven.’

‘O.K.,’ zei ik en liep naar de deur.

‘Dat begrijp je toch wel? Ik vind het ook niet leuk om hier nog tien jaar onder een vracht rokken te moeten werken en winden van drie dagen oud tegen te komen. En ik vind het ook niet fijn om nog tien jaar rimpels recht te leggen, of om vier uur uit bed gehaald te worden omdat iemand zijn vinger niet meer uit zijn oor kan krijgen. Maar toch wel liever dát dan een mes in mijn ribben. Ik weet hoe slecht een mens daar tegen kan.’

‘Stil nou maar.’

‘Je gaat nou naar de politie?’

Maar ik was al op de gang.