De bloedkoralen van de bastaard

[p. 69]

19.

Ik had geen zin om weer door de dorpsstraat te moeten rijden, ging langs de haven en draaide bij het vuurtorentje de dijk op. Ik keek niet naar het water, iets wat je toch gauw doet als je een dijk opkomt, maar naar Abeledorp, dat links van me lag en waar ik in een bocht omheen reed. De lange, bijna gesloten dubbele rij daken van de dorpsstraat, die van de haven doorliep tot niet ver van de kerk. In het midden een onderbreking voor het hoge huis van de notaris. Aan het eind van de dorpsstraat, op de tweesprong, het huis van Vreugddal. Daarachter een wat hoge boomgroep, de vluchtberg, naast de wat plompe kerktoren.

Dat is de wat sjiekere kant van het dorp. Rond die kerk, in een brede kring, liggen een aantal kapitale boerderijen, zoals dat heet. Vanaf de dijk waarop ik reed kon je er al twee zien liggen, met de grote zwarte schuur als sombere nederzetting in een platte groene zee. Daar vond men de bekende Zeefcoote, van de familie Nekkerman, De Blauwe Wal van de Van de Abeelens, de Lalle van de Heremiasses; families die vroeger zowel de gemeente als de kerk met vaste hand bestuurden. Er gebeurde in die tijd niets in het dorp zonder hun instemming. Tussen hen en het haventje woonde het gewone ploeg- en eggetjesvolk, altijd gereed om aan de pet te tikken en het oordeel te ondergaan. Soms rebelleerden ze even, maar meestal door zich met een groepje af te scheiden van de kerk en elders met een geestelijk herder in een schuur bijeen te komen, zodat ze op zondag met opgeheven hoofd en zonder te groeten door het dorp konden gaan.

Wat ik van de vluchtberg nu kon zien, was alleen maar groen, een beetje waaiend boven de toppen van een boomgaardenreeks, met vage resten van bloesems tussen de takken. De vluchtberg waarvan Jan Lemming speciaal een ansicht wilde hebben, de laatste, opgezocht wellicht uit de restanten van een vroegere collectie, onder de harde ogen van een machtig stuurs wijf. Of zou dat laatste juist de reden geweest zijn dat hij speciaal om een niet courante kaart ging vragen? Niemand weet wat het hormoon wil.

Vluchtbergen, ook wel vliedbergen genoemd, vind je heel Zeeland door, altijd wel in de buurt van een kasteel of grote boerderij, óf je kunt aantonen dat er een kasteel of een grote

[p. 70]

boerderij in de buurt geweest is. Wie er echt iets vanaf wil weten moet naar een goeie bibliotheek gaan en brood meenemen, want er is bijna net zoveel over geschreven als over vrouwenemancipatie.

Vliedbergen, opgeworpen in de donkere tijden, toen de zee nog geheel alleen leek te beslissen welk stukje Zeeland boven water mocht en welk niet. De meest gezaghebbende gravers beweren, althans voor zover ik dat kan bevatten, dat de vliedbergjes van toen nu ingepakt zitten in de huidige, dat ze later werden opgehoogd om militaire betekenis te krijgen. Bij het graven in die vluchtbergen heeft men vaak oorlogstuig gevonden. Om eens te citeren: ‘veelderhande wapenen ende ander tuygh.’ Maar er zijn ook weer mensen die daar aan toevoegen dat het tuig was, ‘het welkcke men, neffens den dooden, onder de aerde ghewoon was te begraven.’ En daarmee is er nog een theorie bij: de vliedberg als grafheuvel.

Vlak voor de camping ‘De Abeel’ verliet ik de dijk en ik kwam op de weg die ik zondagmorgen ook al had gereden, op weg naar de kerk.

Bij de vaete stopte ik opnieuw. Om de vijver stonden opnieuw kijkende mensen, niet zoveel als toen na de kerkdienst, hoogstens een man of dertig. Tussen hen in, herkenbaar aan zijn pet, Flipse. Toen ik mijn motor had afgezet hoorde ik het hoge rochelen van een aggregaat. Over de weg lagen slangen naar de sloot rond de kerk.

Flipse beantwoordde mijn opgewekte ‘goedemiddag’ niet. Hij deed alsof hij niet merkte dat ik naast hem kwam staan. ‘Ik kom net uit het café van Kee,’ zei ik, ‘Jubal stuurt me om te zeggen dat je tot het einde je plicht moet doen. Bono est policia, majum por la mafia, zoals ze zeggen.’

‘Wat zeg je?’

‘Dat is Siciliaans voor goed dat er politie is. Waarom wordt de vijver leeggepompt?’

‘Omdat er zoveel rotzooi in ligt dat dreggen niet lukt... Sukkel.’ Dat laatste voegde hij er binnensmonds aan toe.

‘Dat begrijp ik, maar waarom dreg je, of pomp je?’

Hij haalde zijn schouders op en liep weg, naar de pompenist die in de walm van het aggregaat in een boterham hapte.

[p. 71]

Omdat er zoveel mensen stonden ging ik niet via het hek naar binnen, maar volgde de macadamweg die om de kerk heen liep. De weg was smal met aan beide zijden een sloot. Precies achter de kerk draaide de weg de polder in. Een klein landarbeiderskrotje stond op de hoek, met dichtgetimmerde ramen. De sloot rondom het terrein van de kerk was vrij breed en tamelijk vol. Wellicht stroomde hier al water dat nu aan de andere kant uit de vaete werd gepompt.

Ik nam een erg lange aanloop en sprong. Onder me hoorde ik een paar kikkers angstig kwaken. Mijn linkervoet gleed weg, maar ik had met één hand de heg te pakken en kon mezelf staande aan de slootrand krijgen. Ik werkte me liggend over de compacte heg heen en viel op een glooiend gazon, dat langzaam opliep naar de voet van de kerk. In het korte gras lagen een paar verweerde zerken. Horst Buchholz lag er en zijn Zeeuwsche vrouw Johanna Geluk, hij was luitenant in het regiment van Mondragon en zij had met zes kinderen op hem gewacht. En Ghius van Maerlant, gestorven 1299. Gedenk zijn ‘slapene Marinus’ stond erbij. De stenen waren ongetwijfeld een beetje bijgebikt. Een derde, met de letters ooy en het jaartal 1804 was nauwelijks meer te ontcijferen. Ik keerde terug naar de heg en volgde die in de richting van de vluchtberg. Het gras, tegen de berghelling op, was donkergroen, de vier wilgen op de top ruisten onverbiddelijk.

De heg liep om de berg heen, langzaam omhoog, over de uiterste uitloper. De helling was hier minder glooiend dan naar de kerk toe. Af en toe, met de wind, kwam het hakkepuffen van het aggregaat aangewaaid. Over de heg zag ik bouwland, percelen met dunne boompjes omringd, en daarachter de schuur van een boerderij.

Halverwege de helling lag een ouderwetse Zeeuwse mannenhoed, rond, met een opstaande rand en een afgeplatte bol. Hij lag tegen de helling, niet op gras, maar op een plek rulle aarde. Het kostte me moeite de hoed op te pakken, hij zat voor een deel nog vast rond het hoofd van een mens.

Het lichaam van de man was geheel in de berg verdwenen - toen ik wat aarde wegkrabde werd een schouder zichtbaar. Het zand lag tot tegen zijn neus, een paar korrels in de oog-

[p. 72]

holten. Nu ik de hoed had weggehaald staarde hij star en zinloos naar de hemel. De huid was groenig grijs.

Mijn maag stuurde de jonge klare die ik bij Kee had gedronken naar boven en ik moest rechtopstaand een paar keer diep ademhalen om alles binnen te houden. Ik stak een sigaartje op en legde de hoed weer waar hij gelegen had.

Flipse stond nog steeds bij de vijver en zag met zijn handen op zijn rug toe. ‘Is de inspecteur nog in het dorp?’

‘Ik denk het wel,’ zei hij. ‘Hij wil er straks bij zijn als dit leeggepompt is.’

‘Zou je hem dan willen bellen. Er ligt een dode man in de vluchtberg.’

Flipse bleek een goed soldaat. Hij stond er niet op om eerst zelf te gaan kijken. Hij stapte naar de pastorie om op te bellen en werd onmiddellijk binnengelaten. Jubals Volkswagen was er na zes minuten.

‘Zorg dat niemand ons volgt,’ zei Jubal tegen Flipse. ‘Kom daarna naar ons toe.’

Ik leidde de inspecteur naar de berg, langs dezelfde kant die ik gegaan was. Hij deed zijn handschoenen aan en tilde de hoed voorzichtig op.

Hij bleef staan met de hoed in de hand. ‘Hoe kwam je hier?’

‘Op aanwijzing van Jan Lemming - de ansicht met de vluchtberg is moeilijk te krijgen. Het leek me zin te hebben om er daarom eens te gaan kijken.’

Van vlak bij hoorden we de stem van Flipse, een beetje geagiteerd: ‘Inspecteur!’ ‘Ja,’ riep Jubal. Hij begon te lopen naar de andere kant van de heuvel, Flipses stem klonk van de oostzijde, terwijl wij langs de westkant naar het lichaam, althans het hoofd, gelopen waren.

‘Wat is er, Flipse?’

De opper deed erg opgewonden en maakte korte bewegingen met zijn rechterhand naar de grond. ‘Ik heb 't aangeraakt, inspecteur. Zonder handschoenen. Dat is fout natuurlijk. Dat is fout. Maar ik wist niet dat... en ik dacht dat u erbij zou wezen.’

‘Wat heb je aangeraakt?’

Voor Flipse, tegen de heuvel aan, lag een zilverachtig voorwerp. Het deksel van een ijspot op een ijscokar.

[p. 73]

‘Ik pakte 't gewoon op,’ zei Flipse, verontwaardigd.

Jubal knielde in het gras en tilde het ijsdeksel op. Daaronder, half uit de aarde stekend, lag het hoofd van een man. Stukken van de huid van zijn voorhoofd waren zwart geworden, een van de ogen was weggezakt.

‘Ik wist ook niet dat het eronder lag,’ zei Flipse, ‘dus ik kan er niks aan doen dat ik er vingerafdrukken op gemaakt heb.’

‘Hou je kop nou 's,’ zei Jubal. ‘Twee lijken rechtstandig in een berg, dat maak je niet elke dag mee.’

Jubal gaf mij de hoed die hij nog steeds bij zich had. ‘Leg die even op zijn plaats. En neem Flipse mee, misschien weet hij wie er bij hoort. Ik bel ondertussen naar Goes om een fotograaf en nog wat mensen.’

‘Dit is Wabeke zeker?’

Flipse knikte. ‘Ja,’ zei hij met een zucht, ‘dat is Johannes Wabeke.’