De bloedkoralen van de bastaard

11.

‘Naar rechts, de dijk af,’ zei Vreugddal. ‘Zie je, hier rechts is het hek naar de boerderij van de Stroostotten. Hier komt die jongen Roost te wonen. Heeft 't al helemaal opgeknapt. Zie je daar die wc's en die douches? Dat is allemaal voor zijn camping. D'r is nou niemand, want hij trouwt vandaag. Moet ik vanavond ook nog even naar toe. Jan Lemming zou er een voordracht doen. Hier rechts is het huis van Lemming.’

Achter een rij bloeiende kersebomen stond een hoog vierkant huis. Het was niet bouwvallig, wel verveloos en verwaarloosd. ‘Nou even kijken of Flipse de troep verzegeld heeft,’ zei de dokter en beende naar de voordeur. ‘Ja hoor, een loodje. Dat geeft niks, want ik heb een sleutel van de achterdeur. Daar ging Lemming ook altijd door. Als daar ook een loodje zit, gaan we 't lékker verbreken.’

‘Heb je wat tegen die Flipse?’

‘Nee! 't Is geen rotvent. Hij heeft alleen een gruwelijk minderwaardigheidscomplex, en daarom staat hij altijd zo op zijn strepen. Hij zet als hij ergens naar binnen gaat altijd zijn pet op in plaats van af.’

Ook op de post aan de achterdeur zat een loodje, dat Vreugddal zonder bedenken kapottrok. Hij opende de deur met de sleutel en ging me voor. Een karige, goed opgeruimde keuken. Een donkere stenen gang. Daarna een grote woonkamer met in de hoek een haastig opgemaakt bed.

‘Hier woonde Lemming,’ zei hij. ‘Ik geloof niet dat hij ooit boven kwam. We moeten wel uitkijken waar we lopen, want de vloer is hier zo rot als een mispel, op sommige plekken. Dat

[p. 42]

duurt mijn tijd wel uit, zei Lemming altijd. Zijn bed stond éérst in die hoek, maar waar hij eruit wou of erin ging begon hij op den duur toch altijd door de planken te gaan’.

De vloer zag er inderdaad wrakkig uit. Er lag alleen nog een stuk kleed in de andere hoek bij het raam, waar ook een zware leunstoel stond. Vreugddal wipte rond, van kastjes naar de muur.

‘Zoek je iets?’ vroeg ik tenslotte.

‘Nee hoor. Ik kijk zo maar rond,’ zei hij, een beetje verschrikt. ‘Ga maar eens naar die hoek, dat is zijn stoel. Daar op tafel ligt zijn leesbril.’

De stoel was groot en zwart met een bekleding die vroeger paars of rood was geweest en nu alleen nog uitgezeten grijs. In de vensterbank lag een dik boek. Een met bruin pakpapier gekafte bijbel. ‘Uitgereikt aan Jan Lemming, bij het verlaten van de zondagsschool, 31 augustus 1909.’ stond voorin geschreven. Een dik rood lint diende als bladwijzer. Het wees aan Handelingen der Apostelen, hoofdstuk 16.

‘Veel oude Zeeuwen hebben nooit iets anders leren lezen dan de bijbel,’ zei Vreugddal. ‘Ik vind het prachtig als ze er uit voorlezen. Met die G voor een H: de Geere Hot der Geirsharen.’ (Een verhaal dat je van alle Zeeland-kenners kunt horen. Maar niemand rekent daarom eens uit hoeveel Zeeuwen Sieg Heilroepers zijn geworden.)

Ik legde de bijbel neer en wilde teruglopen. ‘Blijf even staan,’ riep Vreugddal, ‘en luister even naar dat speeldoosje dat daar in de vensterbank staat.’

Ik deed het open en het speelde ‘De Geer is mijn Gerder.’ ‘'t Is een gewoon speeldoosje. Wat is er dan mee?’

Hij keek me aan alsof ik hem ergens op betrapte. ‘O, ik dacht dat je het wel aardig zou vinden, wetend dat het van hem was!’

‘Zullen we gaan,’ voegde hij eraan toe. ‘Of zullen we nog even boven kijken?’

Toen ik terugliep naar de deur van de kamer zag ik ineens onder het andere raam, tegen de plint, een groen schrift liggen. ‘Dat is gek,’ zei ik, ‘daar ligt een schrift. Dat ik dat daarnet niet gezien heb.’

‘Waar? O dáár,’ zei Vreugddal. ‘Pas op! Je zakt er door.’ De planken onder me begonnen heftig te kraken.

[p. 43]

‘Ik heb een paraplu in de gang gezien,’ zei de dokter. Hij bracht een lang, ouderwets regenscherm. Ik ging op m'n buik liggen en viste het cahier in mijn richting.

Het was een gewoon schoolschrift, maar erg dun. Bijna de gehele eerste helft was eruit gescheurd, nog een paar hoekjes lieten zien dat de verdwenen vellen beschreven waren geweest. Het handschrift was van Lemming, als híj tenminste mij die ansicht gestuurd had. In dezelfde letters stond op het etiket: ‘waarnemingen. Van Jan Lemming. Begonnen den 21sten april.’

Ik keek Vreugddal aan. ‘Ik heb in ieder geval in jou een getuige die kan zeggen dat ik nu pas vingerafdrukken op dit schrift heb gemaakt.’

‘Wat doen we ermee?’

‘Laat maar op tafel liggen. Waarom moeten Jubal en Flipse eerst door de vloer gaan?’

De trap naar boven was bijzonder steil. Op de eerste verdieping leek het al op een zolder. Alleen aan de voorkant waren twee kamers, de rest was één grote ruimte. Tegen de achtermuur begon een grote serie volle jutezakken, naast en tegen elkaar gezet tot aan het midden van de ruimte. ‘Graan,’ zei Vreugddal, die ze betastte. Hij bewoog zijn voet langs de vloer. ‘Muizekeutels. Het moet hier stikken van de muizen.’ Hij maakte een zak open en liet de tarwe door zijn hand lopen. ‘D'r zitten ook klanders in. Ik kan me voorstellen dat Lemming maar beneden bleef.’

Het rook er sterk naar kruidenier. Naast de zakken stonden rekken met dozen en kleine kisten. Zeep, koffie, abrikozen, bloem, vanille, frujetta - je kon het zo gek niet bedenken of Lemming had er een voorraadje van. Zelfs boodschappenblokjes.

We klommen de volgende trap op, naar de echte zolder. Het was er laag, ik kon nét rechtop staan. Ook hier rekken. Groente en Fruit in weckflessen. Keurig ingedeeld, snijbonen bij snijbonen, peren bij peren. Gescheiden door stukjes karton met daarop jaartallen. De oudste waren, voor zover ik kon zien, van 1942 en 1943. In sommige potten was het bederf zo ver voortgewoekerd dat de schimmel een gezicht had gekregen.

[p. 44]

‘Jezus,’ fluisterde Vreugddal, ‘ik voel 't op mijn rug.’

Aan de voorkant van het huis, waar een stukje schuin dak was, zat een klein zolderraampje, vlak boven de dakgoot. Daaromheen had Lemming een soort kazemat gebouwd, van dozen zeep en dozen met blikken cacaopoeder. Gestapeld als bakstenen, met hier en daar een smal kijkgat. In de ruimte daartussen kon een volwassen man makkelijk liggen. Twee dikke dekens vormden de ondergrond. Aan de rechterkant lag een jachtgeweer. Ik brak de kamer ervan open en zag de patronen. Er stond ook een tabakspot vol herenbaai, er lagen twee pijpen met afgekloven stelen, en, in een foedraal, een verrekijker. Ik keek er als eerste door, door het raampje, daarna Vreugddal.

‘Je kunt nauwelijks over de dijk heen kijken,’ zei hij.

Ik beaamde dat. Wat kon ik anders doen? Het enige dat vanuit het dakraampje bekeken kon worden was boerderij de Stroostotten, honderd meter verderop. Het hele terrein van de camping, de nieuwe douches, de latrines, de grote zwarthouten schuur, het woonhuis, het hek, de afrit vanaf de dijk. Jan Lemming had ernaar gekeken door deze kijker. Een geladen geweer naast hem.

‘Die man,’ zei Vreugddal met nadruk, ‘moet doodsbang zijn geweest.’

Ik liet het maar voor wat het was. Dorpsbewoners hebben soms meer ervaring in het beoordelen van mensen. Dokters ook.