De bloedkoralen van de bastaard

10.

Abeledorp ziet er doordeweeks bijna net zo uit als zondags. Rust is rust, roest verandert daar ook niet veel aan. Mensen op straat kijken je na. De fruitbomen in de tuinen zijn dezelfde als op de dag des Heren. Ik kwam die maandagochtend van de andere kant, want op de weg naar Dordrecht vergat ik rechtsaf te gaan naar de Zeelandbrug.

Vanuit Brabant arriveer je direct bij het haventje. Om bij de kerk te komen moet je de lange dorpsstraat af. Een lange reeks knappe woninkjes, sommige laag, andere van twee verdiepingen. Aan beide zijden van de straat een rij bomen, in elkaar gestrengelde transsylvanische esdoorns, die de plaats innemen van de abelen, die vroeger voortdurend aan de iepziekte zijn bezweken.

[p. 36]

Als je bij het haventje begint en de dorpsstraat afrijdt, zie je vanzelf het monument: de Emmaboom, omringd door de Hendrikbank. De boom, een door generaties luizen geteisterd knoestig ding, is indertijd, in de jaren twintig, door het hele dorp geplant, op initiatief van de christelijk-historische fractie in de gemeenteraad. Maar omdat de anti-revolutionairen niet achter wilden blijven, kwam het volgende jaar het voorstel om rond de boom een Prins Hendrikbank te maken. Lange tijd hebben op die ronde bank de bejaarden van Abeledorp, in de lente en in de zomer, daar hun sociëteit gehad. Totdat de boom zo omvangrijk werd dat de duiven zonder moeite de Hendrikbank op één kalme avond onder scheten. Toen raakte de lol eraf, en bovendien werd in een van de zijstraten een bejaardentehuis gebouwd, dat de heerlijke naam ‘Avondrust’ kreeg en dat in zijn tuin genoeg banken bevatte om bijna alle oudjes op te vangen.

Wie langs de Emmaboom komt, kan twee kanten op. Hij kan het rechterdeel van de tweesprong nemen en bij de kerk arriveren, hij kan ook rond de boom rijden en de linkertak nemen; hij passeert dan nog een paar kapitale boerderijen, het kerkhof en is op weg naar een volgend dorp, en vandaar weer naar Goes.

Achter de Emmaboom, net tussen die twee wegen, lag een grote, parkachtige tuin, geheel omzoomd met een manshoog hek, waarvan de spijlen dicht bij elkaar stonden. Je moest even de weg naar de kerk op om de ingang te vinden. Vandaar leidde een breed grindpad, volgegooid met witte en grijze steentjes, naar het huis. Een hoog bakstenen huis, geheel begroeid met rozen en klimop. De voorkant telde op de eerste verdieping vijf grote ramen. Op het dak stonden twee uitvoerige schoorstenen en op beide stond een windwijzer: een engel met een pijltje naar het noorden, en een scheepje met een zeiltje met de steven naar het noorden. De wind kwam ongetwijfeld uit het zuiden.

Een groot, wit bord bij de ingang meldde in zwarte letters: ‘Dr. A.C. Vreugddal. Arts.’ En daaronder: ‘U kunt bij het huis niet parkeren. Laat uw auto op de weg, s.v.p.’

Het volgende bord, toen ik lopende weer terug was, had als tekst: ‘Leveranciers linksom naar de keuken. Patiënten rechtsom naar de wachtkamer.’

[p. 37]

Ik hield me bij het midden. De bel waar ik aan trok klingelde lang na. Op den duur werd ik opengedaan door een klein vrouwtje, niet veel langer dan een lang mannenbeen. Ze was in het daagse Zeeuws, met veel rokken en een klein wit kapje op met koperen richtingaanwijzers.

‘Ik wou graag de dokter spreken.’

‘Dan môjje die kant op,’ zei ze, naar links, en dus voor mij naar rechts wijzend.

‘Nee,’ zei ik snel, ‘want ik kom niet als patiënt. Ik mankeer niks. Ik wil even met de dokter spreken.’

‘Dat helpt niks,’ zei ze, ‘want dokter koopt toch niks.’

‘Maar dat is helemaal niet erg, want ik wil niks verkopen. Ik wil hem spreken.’

‘Dat kan niet,’ zei ze, ‘want hij is er niet.’

‘Dan wacht ik hier rustig en ik bel om de vijf minuten even aan om te horen of hij er al is.’

Ze smeet de deur dicht. Ik wachtte vijf minuten en klingelde opnieuw.

Op den duur werd ik weer door haar opengedaan. ‘Nou,’ riep ze hard en boos, ‘wie kank zegge dajje bint?’

‘Zegt u dat mijn naam is Van de Ee tot Hontenisse,’ zei ik. Lemming leek me niet de beste camouflage.

De dokter had nu niets van de kleine beweeglijke man die ik gisteren gezien had. Hij was nog wel klein, maar had zich in alle rust neergelegd op een grote sofa tussen twee hoge ramen, die uitkeken op een grote tuin, met vaag tussen de bomen het silhouet van de kerktoren. Hij lag als een pasja tussen kleurige kussens, rookte een grote sigaar en dronk sherry uit een grote karaf die op een klein tafeltje gereed stond.

‘Vergeef me dat ik niet opsta,’ riep hij me toe met luie stem. ‘Dit is mijn halfuurtje rust voor lunch en spreekuur. En vergeef Wanne, want ík heb haar geleerd dat ik er niet ben als ik op de sofa lig. - U kwam van Hontenisse, begreep ik?’

‘Nee, nee.’ Ondertussen overwoog ik of ik naar hem toe moest, of dat het beter zou zijn als ik halverwege het tapijt eerbiedig halt hield.

‘Nou ja,’ hij wuifde met zijn sigaar, ‘dat doet er ook niet toe. U bent niet ziek, begreep ik.’

[p. 38]

‘Nee eh,’ zei ik, ‘ik...’

‘Godzijdank,’ riep hij. ‘Dat is een van de rottige kanten van het artsenvak. Je ontmoet zoveel zieke mensen. Laatst raakte ik op een receptie in gesprek met een aardige man met een aardige hobby, het liefdeleven van vroegere Deense en Zweedse prinsessen, dus ik zei kom 's een keer langs. En toen hij kwam had hij witte vlekjes in zijn keel.’

Er viel een stilte en om die te breken zei ik: ‘U woont hier heel aardig.’

Hij giechelde langs zijn sigaar. ‘Schijn, mijn waarde,’ zei hij. ‘Dit is het enige vertrek dat er riant uitziet. Dus ga ik hier altijd liggen als iemand me spreken wil.’ Hij lachte nog eens, hoog en smakelijk. ‘Ach, zolang ik een sigaar en een sherry kan betalen. Wilt u een sigaar?’

‘Liever een sherry,’ zei ik.

Hij wipte een paar keer om aan de rand van de sofa te komen en liet zich eraf glijden. Dribbelend naar de kast om een glas te halen praatte hij door: ‘U bent niet van dit dorp, hè? Ook niet van een dorp, hè? Ja, dat voelde ik direct. Maar ik vroeg het voor de zekerheid. Er is natuurlijk op een dorp als dit een groep die niet meer bij mij komt. Behalve in noodgevallen, als de sneeuw te hoog ligt om naar Goes te gaan. En mensen met zweren, die 't niet willen weten. Of mannen die een dagje vreemd gaan in Brabant of België en met een gezellig druipertje rondlopen. Die kunnen zich niet veroorloven hier in de wachtkamer gezien te worden.

En je hebt een groep die wat tegen je manier van werken heeft. Ik heb 's een plastic handschoen in een vrouw laten zitten.’ Hij wuifde met de karaf naar zijn bekken. ‘Nou, die vertelt dat dan rond, en dan zijn er direct een paar die liever een andere arts willen. Maar anderen komen weer haastiger, dus, ach.

En je maakt wel 's fouten. Ik heb de fout begaan, toen de veearts niet bereikbaar was een koe te helpen. Helemaal opengescheurd bij een val, dus ik heb dat vel een beetje opgelapt. Dan zijn er mensen die dat horen, en die denken als hij zo goed met koeien is ga ik wel naar Goes.

Maar voor anderen ben je toch de dorpsmedicijnman. Ik had laatst nog een vent met embolie in zijn been. Is het erg? Moet ik

[p. 39]

niet naar het ziekenhuis? Ik zei: ga maar niet naar het ziekenhuis, daar halen ze dat been er direct af. Maar na een dag of vier, vijf werd het erger, dus ik zei: misschien moet je toch maar naar het ziekenhuis. Hij was nog niet binnen of het been ging eraf. En die mensen waren erg tevreden: zie je wel, onze dokter heeft toch gelijk!’

Hij stak me het glas sherry toe en zei: ‘Wij hebben nog geen kennisgemaakt, is het niet?’ Hij beende naar de sofa. ‘Ik zal even mijn glas pakken, dan kunnen we op de kennismaking drinken. Mijn naam is Vreugddal.’

‘Rutger Lemming.’

Hij liet zijn glas vallen, het sloeg tegen de rand van het tafeltje en brak met een snel gerinkel.

‘Ik schrok,’ zei hij, verdwaasd naar me kijkend.

‘Dat zag ik. Omdat ik Lemming heet?’

‘Ik weet 't niet.’ Hij was over de schrik heen. ‘Ik denk eh omdat ik door de moord nogal geschokt was. Ik kende Jan Lemming eh erg goed. Bent u familie?’

‘Dat weet ik niet. Maar Jan Lemming beweert, beweerde, dat hij een oudoom van me is. Ik wou een paar dingen over hem weten. Daarom kom ik bij u.’

‘Waarom?’ Hij schrok opnieuw.

Ik keek hem glimlachend aan. ‘Oh,’ zei hij, ‘ik begrijp 't - de dokter van het dorp. Maar u begrijpt dat ik over Jan Lemming als patiënt niks mag zeggen. Ga zitten, dan roep ik Wanne om de sherry op te keiven.’

Even later lag dokter Vreugddal opnieuw tussen de kussens. Een verse sigaar, een nieuw glas sherry. ‘Ik vind het vervelend om dat als eerste te moeten zeggen,’ zei hij, ‘maar Jan Lemming had iets van een zeurkous. Een klager aan de ene kant, een bemoeial aan de andere kant. Kijk, vroeger moet dat anders geweest zijn. Toen leefde zijn vrouw nog, toen had hij een redelijk mooi huisje in het dorp. Hij was toen een gezien man, voorzanger in de kerk, leidde nog een tijd het kerkkoor, én apart nog een dorpszangkoor, wat hem een gulden per kind opleverde. Zijn vrouw was tamelijk rijk, tenminste die had diverse boomgaarden, en dat leverde toen nog redelijk wat op.

[p. 40]

Maar dat heb ik alleen maar gehoord. Ik zit hier nou veertien jaar en toen ik kwam was de vrouw van Lemming net overleden.

En hij is in al die veertien jaar vaak bij me geweest. Het was zo'n man die een steek door zijn knie voelde en dan dacht dat hij polio had. En hij heeft ook wel 's tegen me gezegd dat hij wel de eerste man zou zijn die mond- en klauwzeer kreeg. Onredelijk ook: bij pijn aan zijn pink toch over nekkramp zeuren.

Maar daarnaast was 't ook een leuke man. Deed voordrachten op feesten. Hij wist alles wat er in het dorp gebeurde. Nou weet iedereen dat, maar Lemming wist net iets meer. Het wonen in dat huisje in dat dorp beviel hem niet en toen heeft hij, een jaar of tien, schat ik, geleden, de Stroostotten gekocht. Als je rechts van de haven de dijk opgaat, is het de eerste boerderij aan je rechterhand. Hij woonde er niet zelf, hij woonde in het rentmeestershuis dat daar in een hoek ligt, en hij leefde van de pacht. Sinds kort zit er een jonge jongen, hier uit het dorp, in de boerderij en die gaat van de Stroostotten een camping maken. Met hulp van Lemming.’

De oude huishoudster kwam binnen. ‘Hier is je boterammetje mie zalm,’ zei ze nijdig. ‘En schiet op, d'r zitten d'r al vier te wachten.’

Vreugddal knipoogde naar me. ‘Dat is nou echt mijn Wannetje,’ zei hij flirtend, ‘altijd een beetje nijdig, omdat ze wil voorkomen dat je ontdekt dat ze onder doek en beuk een warm kloppend hartje heeft. Toe Wanne, breng voor meneer hier ook een boterammetje mie zalm, éh?’

‘Wie kan hem vermoord hebben?’

Vreugddal haalde zijn schouders op. ‘Hij had een hoop mensen die hem aardig vonden. Hij had ook mensen om zich heen die hem als ja eh een soort querulant beschouwden. Maar doodsteken, nee. Zo'n oude man. Hij dacht zelf al dat hij veel eerder dood zou zijn. Hij was een van mijn sleutelaars, dus je begrijpt.’

‘Nee. Wat zijn sleutelaars?’

‘Alleenwonende ouden van dagen. Ik heb hier een sleutel, en als ze zich niet regelmatig melden dan ga ik even kijken.’

‘Dus u heeft een sleutel van het huis van mijn oudoom! Mag ik die vanmiddag lenen?’

[p. 41]

‘Dat zal niet gaan, vrees ik... de politie...’ Vreugddal hield op met praten. ‘Weet je wat,’ zei hij, ‘misschien kunnen we samen gaan. Ik ben ten slotte de geneesheer. Dan gaan we straks meteen na het spreekuur.’

‘Dokter,’ Wanne kwam weer binnen, ‘nu wordt 't te gek. Langer kunnen ze niet wachten.’

‘Ik kom,’ zei Vreugddal. En tegen mij: ‘Neem nog een sherry, als Wanne weg is tenminste, want anders kiekt ze 't uut je vingers.’