Ta him dyn begearte

[p. 383]

87

Hoe âlder in minske wurdt, hoe hurder it libben giet, hat Hylck de moarns tsjin Gerke sein.

Gerke gyng de earste kear fan it nije jier nei de ikebosk.

Wylst de bekende klopsang oer Gaasterlân ropt, dat de simmer op kommendewei is, sjongt it libben in oare wize foar Hylck. Hja koe net mei nei de ikebosk, tinkt wol efkes oan it moaie wurk, sa meiinoar yn de mande, hertstochtlik, libben, sûn, tà arbeidzje!

Hylcke berntsje is amper in moanne en hjoed is 't âlde maaie. Dêr komt in wein húsrie oan en stiet stil foar it freonlike kronkelpaadsje. Hja dêre bes jogge it hûs dat sa guodlik út lytse eagen sjocht.

Stadich kuierje hja nei Hylcke doar, in man en in frou. It is tolve oere.

Hja komme al út Tsjerkgaast.

‘It is tiid, frou, jo moatte derút.’

‘Ik wit it, doch in hantaast mei.’

No bringe hja har mannich besittings fierhinne nei de wei. Dat is moai fan harren, want it hoegde net. Hja dogge dat, dan hoecht hja net te tôgjen, as der in wein komt.

‘Der komt net in wein!’

‘Hoe dan?’

‘Ik bliuw hjir mei't spul.’

‘Ha jo dan gjin wente?’

Hylck skodhollet, nimt de lytse poppe op 'e earm, ropt de oare

[p. 384]

berntsjes en bringt it lêste guod yn de koer nei foaren. Dêr sjocht hja efterom nei it aardige hûs. Mar no liket it dochs nuver mei dy twa swarte gatten fan ruten. Hja moat oan in deadskop tinke, dy't minskeholle west hat. Alle minskehollen ferbergje in deadskop mei swarte gatten en gnyskjende kaken. Alle hollen, ek de hollen fan harren, dy't hja leaf hat.

Hylck ribosket. Wie Gerke hjir mar, hy moast wol nei de ikebosk. Gjin hûs en ek gjin jild? Dochs, wie Gerke hjir mar!

De skande is foar ien allinne sa grut. De bern hokje om har hinne, skruten, bang, ûnwennich, kinne dit net ferwurkje.

Hylck moat har poppe fuorje foar it each fan eltsenien as in minske fan de wei. Bytiden is hja gleon fan lilkens, giet opljeppen, poer by har guod lâns, triennen fan ellinde parse yn de eagen.

Sjoch no om dy hinne, Hylck! Dit hat it libben dy brocht. Dit en dyn begearte nei de man, dyst net krije koest. Lokkich, dat mem der net mear is. Sjoch, dit hat it libben yn Gaasterlân my brocht, mem, in brutsen hert en in beroaide hûshâlding. Hylck wurdt oerstjoer, wiist om har hinne. Dit! Sjocht nei boppen: ‘myn tek!’

Soks bringt it libben earme lju en nea en te ninter sil der ferbettering wêze. De measte minsken bliuwe of wurde der from by. Mar hja wurdt opstannich, soe moardzje kinne, flokke. Har bern komme by har, ûnwennich deun tsjin har oan.

Hylck sjocht nei't tsjerkhôf. De dea brocht it libben my ek. Is der wol in God? 't Is dêrboppe sa stil, sa stil as de dea. Komt dêr it libben wei?

Hja eaget nei de Sondeier beammen.

De leafde, de suvere leafde brocht it libben har ek, of wie 't de begearte allinne? Hylck is ferslein fan 't libben, mar Siertsje ek. Der moat wat fan oan wêze, dat er mealt.

Hja heukert del yn it gers en de bern rinne skriemende om har hinne. Dy ûngelokkige bernesnuten, dy gean har sa oan!

Wiger seit: ‘Mem, wêr moatte wy dochs hinne, ik wol hjir fannacht net bliuwe.’ Hja kin him net treaste, seit: ‘Miskien!’

Hoe guodlik skynt de sinne op it tafriel, krekt as seit er: it is sa slim net as it liket.

[p. 385]

By it hûs binne de nije lju drok oan 't skrippen. Frou, der binne gjin wandluzen mear! Hylck laket lûdop.

Stil, alles is fergulde fan it giele sinneljocht.

De bern kinne it nearne fine. Hja binne it wend om sûnder iten, mar altyd wie der in hûs om yn te drafkjen.

It is nuver, safolle Sondelers hjoed om in boadskip moatte, in defilee gelyk.

Elk nimt sines derfan mei: Hylck mei hear en fear oan de dyk.

Thús wurdt it oereide, op ferskillende wizen, mei begrutsjen, mei spytgnyskjen, mei strange skuldskôging, jit net mei de goede wil ta help, meast ferkeard, inkeld goed.

It is dochs fan dy gefolgen, dat de earmfâden en in tsjerkefâd deroer byelkoar komme.

Om seis oere komt Gerke fan 't wurk. Hy sjocht skraachwurk nei frou en bern, giet ek net by harren sitten, mar in fiks ein derôf, yn de berm. Oare jûnen helpt er soms noch in pear oeren by de timmerman.

Hjoed net, hy hat de moed net, sit mar wat, de knibbels heech oplutsen, de holle yn de hannen.

Brimstich digert er yn de sleat mei it einekroas en de jonge wetterblommen; harket nei it oerdiedige kwêkjen fan de froasken. Seit de natuer him, dat er it op God oankomme litte moat, lyk de natuer sels docht?

Hylck bringt him in stik iten. Hy seit neat, nimt it iten ek net. Hja leit it timpe brea njonken him del. Efkes letter ha de bern it opiten en dat fernimt er net,

Hy hat in hurde kop en is slim earsuchtich. Dêr sit er foar gek, foar elks eagen. Wylst wachtsje hja meiinoar op it fallen fan de nacht, dy't hja begeare, om't er meilydsum de skande weinimme wol foar in hoart en dy't hja eangje om it ûngeriif foar har lea.

As heidens bûtendoar, wylst elk minske in hinnekommen hat.

De trije fâden komme gear en prate.

‘Moat it no sa?’ Hja stean yn 't amt, ha de earme lju op 'e noed. Dizze lju ek? Dat minske?

[p. 386]

Haitsje seit: ‘Ien nacht ûnder Gods bleate himel wurdt net in minske skurf fan.’

De oaren knikke foarsichtich. It is wier, wat Haitsje seit. Wêrom gean hja dan no net by elkoar wei? Wêrom stean hja der noch swijend op in gersraai bitend? Foaroan yn de Neurde stean hja, in eintsje fan de wei of, sjogge op it hôf fan Sondel út. As dy minsken dea wiene, soene hja plak foar harren ha, in lytse romte is dan mar nedich. Mar hja libje as in hert, allegearre.

‘Nuver is 't yn de wrâld, seit Rintsje, 'dy't in hûs ha, stjerre, dy't net in hûs ha, libje.’ Thys seit: ‘Haitsje, dû hast de kij al yn 't lân, ha 'k sjoen.’

Haitsje seit in skoft neat. Einlings ropt er: ‘Mar it bûthús is net skjin.’ Thys: ‘Dan samar en moarn himmelje. Hylck is der gauwernôch trochhinne.’ Hja wurde it iens oer Haitsje syn bûthús. Haitsje' stadich brein krijt de guit.

Hoefolle kin er yn 't fatsoenlike freegje? Der wurdt noch praat troch de oaren.

Haitsje wipt der út: ‘In kwartsje yn de wike soe dat kinne?’

It falt der te hommels yn, hja sjogge him ferheard, mar dan gnyskjend oan, en ferstean him.

Rintsje seit: ‘Wis, dat kin, ja, dat soe net te min wêze.

Hja gean trijeresom nei de minsken ta, om it te sizzen, om it blide boadskip te bringen, hja fan de tsjerke: ‘Der is in bûthús, dêr't jim yn kinne!’

Hja binne it noch net deroer iens, oft dizze goede died yn dit gefal wol ferantwurde is. Thys seit: ‘Gerke is in tsjerkegonger.’ De oaren knikke bliid. Hja wolle ek wol goed.

Hylck hat al in tekken yn 't gers útlein, de berntsjes sil hja goed ynstopje, want der blaast in noardewyn. Op it boadskip fan de fâden riist hja wurch oerein, net iens bliid.

Hja fielt har as in minske dy't te folle die, dan hat de geast gjin spankrêft mear ta freugde of ta smert.

Wol freget hja spotsk: ‘Binne der ek wandluzen?’ De fâden sjogge har noartel oan. Hja freget troch. ‘Binne der ek spoeken?’

Haitsje kin net folle mear ferkropje, wurdt der read fan.

[p. 387]

Hja soe lytsman wêze en dimmen betankje foar de grutte geunst; der soe gjin geast mear yn har wêze en wrychtich jout se noch in grutte bek.

‘Jo meie bûtendoar bliuwe, dêr binne mear spoeken as by uzes.’

Hylck seit: ‘Gjin wandluzen.’

Haitsje is poer, woe har it bûthús graach wer ûnthelje, mar it kwartsje yn de wike!

‘Sân stoeren yn de wike, ropt er troch de jûn. Hy hie wat oars sizze wollen, dit past net yn 't petear. De oare fâden kinne him by hâlde. Wêr is it kwartsje bleaun?

Mar Haitsje hat rinte op rinte frege.

Grutskens moat syn jild opbringe, oars hat it gjin rjocht fan bestean. Har grutte mûle komt har op in dûbeltsje yn de wike en wat hie Haitsje graach in goede die dien oars, mar dizze is ek noch bêst.

Inkelde nijsgjirrige minsken wurde foar in tataast roppen.

Haitsje syn buorkerij stiet oan de Marder kant fan it tsjerkhôf.

Hylck ornearret, hja kin jûns in gong nei de lytse grêven meitsje. It spoeket op de greide by de boekehage, hja is no nearne mear skruten fan. Haitsje' Teatske komt de hûs ùtstowen. ‘Wat moat dy bringst?’ Haitsje leit it har út mei sêfte, fatsoenlike wurden, want sa is er yn 't trouwen opbrocht.

Hja freget him lûd: ‘Wie der net in oar bûthús leech?’

Haitsje andert: ‘Ik bin earmfâd, Teatske.’

‘Wa seit fan net. Wêrom moat it hjirre?’

Haitsje lústert har yn 't ear: ‘Hja betelje!’

Teatske antlit klearret.

‘O, no ja, no ja...!’

Hylck begrypt it petear, hâldt har yn, want de bern moatte ûnderdak ha en it is al sa let. Wiger hat krekt syn meagere jongesknûst yn memme hân stoppe. Soed er har treaste wolle?

Hoe't Gerke reagearret fernimme inkeld Hylck en de bern, want Gerke is by in oar frijwat moaier as by eigen, dat hat Hylck al lang observearre.