Ta him dyn begearte

(1999)–Ypk fan der Fear– rechtenstatus



[pagina 377]
86 Wiger dangelt op 'e wei om yn deiske klean en 't is twadde krystdei. Hy mei fan mem de sneinske net oan ha, oars binne dy fierste gau tenein. Men moat sa sunich, seit mem. Wiger moat ek sunich, hy wit it sa goed, kin der net altyd om tinke, ferjit it samar. Sjoch, hy hat in kram oer syn nije klompe. Wie er sa wiis mei dy nije wite klompen, hy rûn wat hurd, it wie eins draven, mar dat hat er net tsjin mem sein, en dêr batst de kappe derôf. Wat hat er fan heit op syn faly krigen. De blauwe plakken sitte noch op syn lea. Hy koe der dochs wier neat oan dwaan, inkeld dat hy draafde. Hy moat ek om safolle dingen tinke, de fuotten rjocht delsette, net slydskje, mar de fuotten optille, net drave! Simmers is 't fijn, dan kin er op bleate fuotten. Dêr is neat oan te sliten of sa, dy mei er brûke, sa't er sels wol. Dan hat mem gjin fertriet, dat wol er net graach, want hy is mâl mei mem. Net mei heit. Heit is altyd lilk, ek lilk op mem. De muoikes binne lilk op mem en allegearre hast. Pake en beppe net. Wiger begrypt it net, syn mem is altiten leaf foar him en foar lytse Tapke en foar de lytse boppe. Krysttiid is 't. It is wiet waar. Wiger hie graach snie ha wollen, hat him safolle foarsteld fan de krystdagen en der is neat oan, neat! Heit wer ris ferkeard. Mem hat gjin iten foar harren, hy krige in stik brea mei neat derop. En der binne minsken, dy't alle dagen sjerp op brea krije. Wiger wit it sekuer fan lange Lunenburg dy't wol by harren komt. Wiger hiel hiel inkeldris. Der binne bern, dy't spek op 'e brogge krije. Hja net. Hy wit net iens, hoe't
[pagina 378]
it smakket. Wiger stiet foar de skoalle. Spitich, dat er net hinne kin; hja ha frij. Wêrom soe heit dêr sa lilk om wêze. Heit sei, dy master is in loaie stjonkert, rint mei de lange piip oan op sêfte toff els troch it doarp, in swart klotske op! Master smookt sneins en op hjeldagen. Heit smookt benei nea. Foarhinne die heit it wol, mar no net mear. Foar alle jild moat iten kocht wurde. Wiger hellet de knikkertponge ta de bûse út en telt syn knikkerts. 't Is gjin tiid foar 't knikkerjen, mar der koe ris ien wêze, dy't woe. Der is trouwens net ien jonge yn 'e buorren. Knikkerts binne Wiger syn iennichst besit. Hy kin net faak meidwaan mei de spultsjes, om 'e klean net of om it jild net. Knikkerje kin er wol meidwaan. Dat woe er it hiele jier wol dwaan. Hy wint altyd omraak. Hat er ien knikkert, hy makket fan dy iene samar tsien. Wiger telt syn knikkerts foar de safolleste kear. Hy hat in hiele soad, hy stoppet se yn 'e bûse. Wiene dy krystdagen mar oer. Der is neat oan en wat hat er him derop fergappe. Wiger giet de buorren troch. By Egge timmerman stiet in amer mei kalk bûtendoar. Wiger glûpt der hurd hinne, skopt der tsjinoan. Rinkkinkklets! In grouwe kwak kalk leit al op de strjitte. Mar wat moat er no hurd. As dat mar wer goed komt mei syn klompen. Baas Egge stie krekt efter it skot by de pomp te drinken. Op hoassokken komt er der oan. Mar Wiger is him foar, fljocht as in pylk út 'e bôge nei 't tsjerkhôf ta, himet derfan. Nee, der is neat mear te sjen, baas hat it oerjûn. Wiger giet nei de bakkerswinkel ta. Dêr lizze plattekoeken foar 't rút en in grut brea bylket. As hja dat thús ris hiene, dat soe in feest jaan! Dan soe 't wol krystfeest wêze, echt krystfeest. Der is in frommeske yn de winkel, dy't plattekoeken keapet. Wol in heal fearn. Hja praat mei de bakkerinne, in hiel lang skoft. De doar stiet al iepen, noch giet it praat troch, mar einlings komt de frou it strjitsje del. It is Fokke' Gryt. Wiger sjocht net nei har, hy sjocht yn 't winkelrútsje.
[pagina 379]
Ynienen is 't: ‘Wiger!’ Wiger sjocht om him hinne. Is hjir noch in Wiger? Of ropt hja him! ‘Wiger,’ ropt hja, ‘kom ris harren.’ Noch bliuwt Wiger stean. ‘Hjir, in plattekoek.’ Hja lit him ien sjen. No sjit er der op ôf, as in snoek op it ies, lûkt 'm har hast út 'e hannen wei. ‘No, no,’ seit hja, ‘moat dat sa?’ Hy stiet wer foar 't rút. ‘Kinst net tankje sizze?’ Hy sil de mûle derta iepen dwaan, mar dan heart er har sizzen: ‘Yt mar lekker op, silst net safolle ynslach krije, tink!’ Hy wurdt poer. Wat kin Fokke' Gryt dat skele? Hja set heupwriggeljend ôf, sjocht wol twaris om, ornearret, dêr hat hja net folle eare fan. Hy set der net in tosk op! Dan is 't by him thús sa slim net, as de lju wol sizze. Weismiten jild! Mar Wiger striidt in striid. De hân wol hyltyd mei de plattekoek nei de mûle gean. Wiger seit hyltyd: ‘Nee, nee.’ Wiger hat net folle iten hân hjoed, mar Tapke ek net. En Tapke is sa'n lytse skat. Dêr is de koek by de mûle. It wetter rint him om de tosken, hy byt net ta, draaft as in wyld fuort. De plattekoek hâldt er fier fan him ôf, wol him net iens rûke. Hy draaft it kronkelpaadsje del. Lytse Tapke, dat skatsje rint boartsjend op 't hiem om. ‘Hjir Tapke,’ raast Wiger, ‘hjir foar dy, opite!’ Tapke stiet hommels stil, absolút stil, sjocht stiif nei de plattekoek. ‘Toe dan,’ seit Wiger. Hastich grypt Tapke, set der daalk de wite toskjes yn. Wiger sil wer fuort. ‘Ien hap,’ seit er, nimt de koek út Tapke' hannen, byt der in lytse hap út, rint kôgjend fuort. Hy tinkt nei. No sil de Heare Jezus him in bêste jonge fine. De Heare Jezus hat ek in lyts berntsje west. Wiger strúnt de Neurde yn. Der is ek neat te ferstriken. Hy hat sa'n honger krigen fan dat
[pagina 380]
stikje plattekoek, is der hast mislik fan. No klattert er boppe op in hege hikke, sjocht sa it hear oer. Mar ek dat ferfeelt him. Hy springt derôf. Wat leit dêr te blinken ûnder it toarre gers? No sjocht er it net mear. Wêr wie 't ek wer! Wiger leit op de knibbels te sykjen. Of hat er it him ferbylde? Nee, dochs, dêr leit it. Watte? Is it dan hjoed àl feest? Fan 'e moarn hat er bidden, oft der wat moais barre mocht. Dat bidt er sa faak en it bart nea. Hjoed bart it al. Want Wiger fynt in kwartsje, in hiel kwartsje, in kwartsje mei de kop fan Willem I. Wiger hâldt it kwartsje stiif yn de fûst en de fûst triuwt er djip yn de bûse, wylst fielt er oft de bûse hiel is. Wat sil er mei it kwartsje dwaan? Wat kin er dêr net foar keapje? Hommels stiet er foar it rút fan de bakkerswinkel. Brea - plattekoeken. Plattekoeken of dat hiele grutte brea? It kostet krekt in kwartsje, dat wit er wol, hy hat it sa faak foar syn mem helle. Hy kin ek drop derfoar krije by Lútzen. Drop is sa lekker, hy hat it fan in boerejonge wolris hân te priuwen. Hoe sil er? Drop - drop - drop. It sjongt him yn de holle. Mar hy giet de winkel fan bakkerinne yn en keapet fan har it brea. Foarsichtich leit er syn, syn kwartsje op 'e toanbank del. Nee, bakkerinne hoecht it net op te skriuwen. Wat leit it der moai sulver op swart. Hast earbiedich draacht Wiger it brea op syn beide earms, hy is bang, dat it brekke sil. Hea, hoe droech hy oars in brea? Nea hat er witten, dat in brea sa grut is, dat it sa hoeden en foarsichtich droegen wurde moat om it brekken. Hy docht it ûnder de earm. Nee, dat kin hielendal net. Hy hâldt it foar him út op syn hannen en triuwt der syn noas tsjinoan. Wat rûkt dat lekker. Dat is Wiger syn brea. Doe't de bakker it daai makke en yn de ûn sette, hat de Heare sein, sjoch dat brea dêre middenyn, dat is hjoed foar Wiger. En it kaam krekt sa út. Fansels, dêr soarget de Heare wol foar. Dat er it kwartsje fûn, dat hat de Heare ek dien. Wiger is al tichteby hûs. Sjoch, yn de doar stiet mem en eaget nei Tapke. Wiger ropt: ‘Hui, hui!’ hy floitet ek in bytsje, hy is in
[pagina 381]
grutte man, dy't foar de kost soarget. No sil mem tinke: Wat hat Wiger dêr yn 'e hannen? Mem sil net witte, wat hja der oan hat. Ja, dêr is 't al sa. Mem komt nei him ta. Grutsk stiet Wiger foar mem, seit neat, laket bliid. Op 't lêst seit er: ‘Pak it my ôf, mem, ik bin sa bang, dat it brekt.’ Mem freget: ‘Wêr hast dat wei, Wiger?’ ‘Ried mar, mem!’ ‘Hast net frege, wol?’ ‘Nee, mem, wier net mem.’ Ynienen batst it hiele ferhaal der út, hy kin 't net mear ynhâlde. ‘Ik sprong fan de hikke, ik seach wat blinken, ik fûn in kwartsje, hjir is it brea.’ Mem sjocht him yn syn donkere eagen. ‘Wiger, hast it earlik fûn, no?’ ‘Ja, mem, wier!’ It docht Wiger sear, dat mem him dat freget. Wat mient mem wol? Mem aait him oer de holle: ‘Wat bistû myn leave, grutte jonge.’ Wiger is wer bliid. ‘Mem, mei it skiep ek in stik ha?’ ‘No,’ seit mem, ‘ja, toe dan mar, it is dyn brea.’ Jûns is it feest yn 'e hûs. Hja sitte om de rûne tafel hinne, heit, mem, Wiger, Tapke. Ja, Wiger en Tapke ek, hja hoege jûn net yn in hoeke te krûpen. Lytse Harke sliept yn de krêbe. Mem snijt it brea, it iene stik nei it oare. Hja meie sêd ite. It is sa fijn! Heit laket. Wiger sjocht nei heit; as heit laket, hat heit de mûle wiid iepen, dat tosken en kiezzen allegearre te sjen binne. Wiger hat heit nea sa fleurich sjoen. Heit slacht Wiger op 't skouder. Dat docht Wiger sa sear en dochs fynt er it moai. Hy sjocht mem oan. Mem knypeaget nei him. Wiger fynt mem in moaie mem, mem har hier is sa swart, mem hat leave eagen, dy't him sa waarm meitsje. Wiger nimt him foar, hy sil it hiele doarp moarn ôfsneupe om jild: kwartsjes, dûbeltjes, miskien wol in gûne. Hy sil ûnder alle gerskes sjen.
[pagina 382]
No moatte hja danke. Heit hat de pet foar de eagen. Heit bidt. Wiger kin der nea wat fan ferstean, as heit bidt. Wat no? Heit hâldt by it Amen net op. Heit bidt mear. O, wat wurdt Wiger raar. Heit seit: ‘Here, wij danken Uw voor het roggenbrood en voor Uw zegenrijke komst op aarde.’ Wiger skammet him sa, sjocht troch de eachshierren nei mem. Mem ferlûkt har gesicht sa frjemd. Wiger tinkt: No hat it dochs in moai krystfeest west. Hy is sa bliid, dat er gjin drop foar syn kwartsje koft hat. Leit Wiger letter efter de bêdsdoarren, dan heart er heit en mem praten oer heite klean. Lytse Hessel moat op begraffenis, hat frege, oft er heite klean oan ha mocht, hy hat oars net mear as in seilbokse en dy belape. Mem seit, hja kinne it net wegerje. Wiger tinkt, ja, wis, dat mei wol. Wat binne wy ryk, dat wy lytse Hessel helpe kinne. Hy mei se bêst in kear oan ha. Wiger leit plat op 'e rêch. Hy hat de hân tefreden op 'e mage. Hjoed is er in stik groeid.

Vorige Volgende

86