Ta him dyn begearte

[p. 306]

66

't Is snein. Hja sille hjoed nei Rûchhuzen ta nei de âldelju. Om de tiid wolle hja te Sondel tsjerkje. No gean hja oer de brede sânwei, earst hy, dan hja. Hja hâldt it psalmboek yn de hân foar 't liif. It is it psalmboek fan mem. Hja rint in drup foaroer, is slim wurch, eins trochhinne wurch. It sit har yn de hiele lea, yn earms en skonken en frâl boppe yn de holle. It is har yn de lêste wiken oankommen, de wiken nei it foaien. Soene alle froulju sa wurch wurde fan 't manljuswurk? It skeelt wol, as hja it mei har man iens binne, as hja tegearre yn leafde arbeidzje. Hoe koe hja ea miene, dat it gelyk wie, as it Siertsje net waard? Hja is opstannich, moast earder swije, hat it ommers slim ferbruid. Soms woe hja, dat der ien minske wie, dêr't hja alles oan útsizze koe, want hja griist langer fan harsels, mei dy Gerke net rûke.

Inkeld bûtendoar is 't goed, want yn de bûtenloft ferwaaie de roken alle kanten út. Hylck bliuwt in ein efter.

Gerke sjocht om, ropt: ‘Oanmeitsje!’ Hja docht in stap twa hurder. Hat hja ea earder sa ynwurch west? Soms stroffelt hja, sa sleau oer har eigen rokken. Der sit ek in stik stoatbân justjes los, dêr mei hja wol om tinke.

Der komme mear lju op 'e wei, allegearre moatte nei tsjerke ta. Alle froulju drage keken it tsjerkeboek yn de hân tsjin de lea boppe de wide sneinske rôk. Hylck hat der niget oan, elk docht neffens deselde wizânsje. De psalmboeken ferskele allinne: sûnder knipkes, sulveren knipkes, gouden knipkes. Strak lizze dy psalmboeken by elkoar elk yn syn eigen fak fan de tsjerke, goud

[p. 307]

by goud, sulver by sulver, neaken by neaken. Hja sjocht de manlju nei, uterlik is der amper ferskeel, hja gean yn 't swart of yn 't grien fan swart. It skynt alles út in donkerens, de boesgroentsjes ek en de swarte flodderstrikken. De petten triuwe hja djip yn de eagen om de wyn. Is der dan alhiel gjin ferskeel by de manlju? De boeren ha heale bolletsjoaren fan gouden horloazjekjettings op it boarst. En de earringen boppe de ringburdsjes binne ûngelyk fan deugd.

De froulju binne daliks te ûnderskieden oan de earizers. Aanst yn tsjerke sil 't better útkomme, breed goud, smel goud, breed sulver, smel sulver. Soarte by soarte hokket yn de rige.

De boerinnen ha de hege mûtse op en de wyn waait yn de plûmen.

Gerke besiket oanspraak te krijen by in boer, hja merkbyt it, hy krijt kwealk antwurd. Net ien sjocht ek nei har om. Hja litte har graach allinne tsjen. Mar hja is der bliid om.

Frjemd, no't Gerke skoudere wurdt, kin hja it net goed ha, om harsels let it neat. Wêr soe hja oer prate moatte? Oer dingen dêr't net oer praat wurdt en dy't har oan de kiel tasitte?

Hinne' Maaike komt it paadsje njonken har hûs nei de wei ta delrinnen. Wylst hja it hikje iepenlûkt, krijt hja erch yn Hylck. Hylck sjocht it klear. Gau in glûpske eachweiding har kant út en dan krekt dwaan as sjocht hja neat. Stil mar, Maai, ik fernim it wol. Hylck sjocht fan de minsken ôf yn 't waar! It is waar fan de falske skyn. In nuver waas tipt oer it lân. In wale fan ûngewoan gril ljocht hinget yn de kime boppe de seedyk. Krekt sa't it thús wol wêze koe. Hja seagen der sa moai op út, de seedyk heech tsjin de blauwe loft. In tsjustere bank tekent breed en lang in ein boppe de kime, deroer en derûnder is in franjegaas fan tinne giele sinnestrielen. Hja jouwe gjin bliermoedich ljocht, hja flappe de weemoed oer Gaasterlân, krekt as sil der wat slims barre. Tagelyk mei't Hylck dit tinkt, wurdt hja eang en skrousk, stiet hommels stil. Trije manlju helje har yn, de mûle yn 't kier om har healwizens. Har foarby, mûskopje hja en sjogge in pear kear om. Net ien seit har in freonlik goedei.

[p. 308]

Sjocht hja boppe yn de loft de sinne skimerjen troch in griis flues, dan wurdt hja moediger. Sil hja aanst Siertsje net sjen? Daliks is hja lilk op harsels. Is Siertsje dat noch wurdich? Lykwols, hja kin der har net út wei wine, it hat macht oer har, lyk it salang macht oer har hie, it tinken oan en it langjen nei Siertsje. Jitte, dochs jit. Langst, hat hja dy ea kwyt west? Hold dy har net selskip, dei en nacht, nacht en dei?

It komt ek fan de wûndere gloede, dy't oer 't lân leit, eins om bang fan te wurden, swier fan driging, near en eang.

Gerke is al withoefier foar har út. Hja makket oan, draaft in eintsje. Folle lju sjogge lekjend om, as hja har rimpene stappen hearre en tinke: O, dy!

Sneins rint men dochs fatsoenlik! Hja soene sa deis net iens wolle.

Giet Hylck ta de tsjerke yn, dan beset it har. Itselde gefoel hast komt oer har, as doe op de lette ljochte jûn yn de Boekeleane, it plak fan har sûnde, it lân, dêr't hja wêze en teffens út flechtsje woe.

Hjir yn 'e tsjerke fielt hja har trouwens besmodzge troch ûnhillige dingen, dy't oer har kommen binne, dy't de minsken dochs net ferkeard fine. It is Gods hûs en hja is net rein. Te slimmer komt alles, dat hja net ferwurkje kin, op har ta, as hja iensum sitten bliuwt op in hiele rige earmestuollen en tinkt, dat nimmen njonken har sitte wol.

Unmachtich moat Hylck dit ûndergean. Hja sit op 't lêst op in rûngear protsje. As hja omsjocht en Fouke eagen moetet, lûkt Fouk de eagen fan har ôf. Fouk dus ek al. Hja doar net heal om Siertsje sykje, dan hat hja tagelyk Hinke' grutte skerpe eagen yn harres.

Ja Hinke is hjir ek.

De hiele atmosfear yn tsjerke komt Hylck as fynfijannich oan. Hja wit net ien yn de hiele kontrei fan Gaasterlân, dy't har oanhelje soe. Hat hja sa swier sûndige? Wêrom sei har gewisse doe dan bliid en grif fan ja? Siertsje mocht foar syn frede fjochtsje. Wêrom dogge hja sa net mei de froulju yn dit lân? Moatte dy der

[p. 309]

altyd op oansjoen wurde, altyd it swierste ein tôgje?

De dûmny seit syn tekst. De oerhuorrige frou stiet tusken Jezus en de Farizeeërs yn. Minsken tsjin minske, God roppe hja derby as tsjûge oan. It antwurd, dêr't it op oankomt is, wa't de earste stien smite wol, dy moat sûnder sûnde wêze.

Nee, dûmny, toe, net dwaan! Meitsje my net weak. Dat makket it sa swier, sa benaud.

Dêr stiet de frou.

Mar it is Hylck.

Jezus hat syn rjochtspraak sein, wachtet. Wurde de boeren, de boerinnen, de jonge minsken, ja, alle stannen lju ûngemurken wei?

Nee, net, de Gaasterlanners bliuwe sitten ûnferweechlik en stiif, stram, hja wize nei Hylck, mei de eagen, mei de hiele lea.

Hylck sit mar stil, de holle foardel.

Op har al dy eagen. De hiele kloft tsjin har.

Hja wurdt sa bang! En dêrby Jezus' wurden. Sprekt Hy har ek frij? Is hja it dan net, dy't dêr stiet? De ponkjes komme op har ta, gean har sa foarby. Dus dogge dy ek mei. It ropt om har hinne: ‘Wat moatstû hjir? Dû hearst hjir net, bist skriklik goddeleas. Gean hjirwei. Sels dyn sinterske jeften wolle wy net ha.’

De holle sakket Hylck djipper en djipper op it boarst. De lju om har hinne sjogge har temûk oan.

Besiket hja gewoan te dwaan, tilt hja efkes de swiere holle op, daliks hat hja smeulske eagen yn harres. Sa tinkt hja.

Dûmnys stimme komt hiel út 'e fierte wei, stuitet hol fan de grêfsarken werom. In eigenaardich broeisk ljocht skynt ta de tsjerke yn, tsjuster wurdt it, mar net sûnder sinne, ljocht, mar mei in dûnkere tint. Ljocht oer ljocht, tsjuster oer tsjuster. De tsjerke wurdt yn skaad bewuolle. Earst flapt it oer de efterste lju, stadichoan lûkt it hielendal nei foaren ta. De manlju yn 't fjouwerkant flak foar Hylck krije der in lykkleur fan, blau as lead.

Barre Siertsjes sjocht stiif foar him út. Der is neat en der is folle. Hy is hjoed foar 't earst wer ûnder 't gehoar.

Dûmny preket stjittend. Der hinget wat tusken him en de

[p. 310]

gemeente. As in echo komme al syn wurden ta him werom, stuitsje op syn minsken ôf, lyk de klanken op de sarken. Kin er de deadskens net beswarre, kin er de lju net ta waarm barmhertich libben bringe? Wêr fynt er it befrijende wurd? It mei net wêze. hja moat fersmiten wurde, der is oars gjin heil as foar Gods antlit.

Dûmny besiket it jitris mei de tuskensang. Al de mûlen sjonge. Oerstadich, hja ha de tiid. Fibrearjende lûden stymje de romte yn boppe de wize út.

Kom dochs gloede en glâns en segenje dizze earmoedige uteringen mei hertewaarmte.

Hylck sjongt net mei.

It psalmboek leit iepen op har smelle skoat. Hja doar de azem hast net út te stjitten, doar de hiele lea net gean te litten. Hja lûkt yn in kramp, want ek de psalmwurden prykje. Wurd foar wurd bûtst op har ta. Hokker striid fjochtsje hja út hjir om har hinne, dat allegearre om har?

Kristendom en heidendom heart hja dan de dûmny sizzen. Myldens en hurdkoppigens. Smyt mar mei stiennen. Jezus is de opsichter.

Wanhopich is Hylck, hja kin 't net langer kropje en bankje.

Mei in kramperich besykjen skuort hja de holle derby, lûkt de lea strak en sjocht de preker oan. Syn ljochte eagen sjogge har suver helpleas oan.

Hja wòlle net, sizze dy. Dan krijt ek hy de lykkleur oer it antlit. De dea is dus ek by him. No moat Hylck stiif oan de dea tinke. Al de lju hjirre sille ienris yn kisten lizze, stiif, dea, mei de hannen gear, oft hja bidde.

Der is gjin ferwin. Yn de dea is nimmen baas oer himsels. Elk wurde dan de hannen teard ta it gebed, de erkenning fan skuld, fan folle sûnden. Net ien hat foarrjochten. Yn de dea kin nimmen mear mei stiennen smite nei in sûndige frou, de hannen lizze stom yn frees en smeekjen om it eigen lot.

Hommels tinkt Hylck oan har eigen dea. Fêst sil er ien kear oer har komme.

Miskien gau! Hjoed?

[p. 311]

Of moat hja hjir yn de tsjerke stjerre. Nee, God, dat net! Hja wurdt slim benaud. Komt hjir yn tsjerke de dea op har ta, strekt er op dit stuit de klamme klauwen nei har út?

De lykkleur leit op al de antlitten en dy kleur komt miskien net fan it boartsjen fan sinne en swiere wolkens!

Deunby is er no, de dea. Hylck fjochtet om azem. It hert bûnzet bot. Hja en de dea, de dea, dy't neier op har ta komt, al mar neier. No daliks!

Dêrmei giet hja ek hommels oerein en sjit hastich it paad troch ta de tsjerke út. De fuotten slydskje rêd en brekke de benearjende, benaude stilte. Hylck is klam fan swit.

No lústerje al de minsken drok ûnder elkoar, sjogge nei Gerke. De dûmny hâldt efkes op fan preekjen.

Hylck stiet lykme allinne op 'e stoepe en hellet hastich siken yn. De romte fan de bûtenloft!

Wat wie hja raar!

It komt wer, ek hjir is hja benaud. Dan falt hja fan harsels, foaroer op de stiennen del, komt dalik ta besleur fan de slach.

In frou stiet njonken har: Fouk.

‘Dû bist wyt,’ seit Fouk.

Dy stimme fan Fouk docht har sa'n goed. Wylst hja har helpt, falt psalmsjongen út 'e tsjerke yn. Dûmny lit in ekstra psalm sjonge. Wat heart it tipelsinnich en ûnevenredich. Sels it galmjen komt net ta syn rjocht. It moat in lofsang betsjutte, de wurden binne loovjend, de toan fan sjongen is driigjend. It folk is ûntefreden, hâldt net fan bûtenwenstichheden en dat om sa'nien.

Bûtendoar is de ferwurpene, it útskot, bûtenband.

Fouk bringt Hylck oan de wei ta by de izeren hikke boppe oan de readsânstiennen trêden. Dêr moat Hylck spuie.

Dat jout de earste genêzing.

Fouk seit: ‘Soest soms in bern ha moatte, Hylck? Dit wiist derop.’

Hylck tsjut mei in gebear nei de tsjerke.

‘Dêr komt it fan. Jim meitsje my sa.’

[p. 312]

Fouk seit: ‘Gean tenei leaver nei Wikel ta.’

Hylck ropt hertstochtlik út: ‘Ik gean net mear nei ien tsjerke ta.’

Fouk sjocht Hylck nei.