Logo DBNL
Ta him dyn begearte (1999)

Ta him dyn begearte

(1999)–Ypk fan der Fear–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

63

Hjoed is it de lêste dei fan 't ikeboskjen.

De nacht hat de dei skraachwurk loslitten, yn de iere moarn binne de bosken der klam oer. Fiere hoannen kraaie tsjin de nije dei, dy't hjoed wol stadich stjerre sil, mar no noch fris en blier is as in bern.

Minsken binne al warber.

Gerke giet earst, Hylck folget op koarte ôfstân. Hja moatte de twa oeren wer gean.

Hyltyd slacht harren in waarme wazem yn it antlit, dan is de atmosfear wer koel, as hja oer iepen steeën gean.

Krûdich rûke de beammen, it bleke jonge grien ûntjout him al. De tearste farske kleuren wurde útstald yn folle fine skakearrings. Sunich wynderje de bledsjes en beroere inoar, sunich, as binne hja út in mearke.

Hylck tinkt oan de kommende dei. Hja sille switte kinne, as de sinne fûlder wurdt en de frisse ferkuoljende winen foar de tichte bosken keard wurde. Sa is 't yn elts gefal better as nei friesnachten. Dy ha hja ek hân en it wurk woe dan net fan ruten, de bast liet net los en de ikestamkes waarden healskyld fansiden stoppe.

Gau in nijen om mar steapels bast te krijen.

't Hie slimmer wêze kinnen, mar de njirrehûd hat harren foarspoed jûn. No kinne hja frijwat barre hjoed.

Gerke wie it wurk treast, hja hat him priizge. Dat is it, dat hja altyd yn manlju bewûnderet, it fûle, krêftige, tûke arbeidzjen, it bodzjen sûnder merkber wurch te wurden. Gerke moat earst in

stjit ha, earst de gong te pakken ha, mar dan kin er tsjin de alderbêsten út. Dat wist Imke. Dêrom koe er beamkapper wurde.

‘Til de fuotten better op,’ ropt Gerke efterom, ‘dû slydskest.’

It is wier, hja rint wat sleau, de klompen, hja moat derom tinke. Juster wie 't al njoggen oere, foar't hja op bêd kaam, it wie sok moai waar en sliepe wol dan dochs net, twa grutte minsken yn it lytse neare bedstee. Fannacht om twa oere rôp Gerke: ‘It is tiid.’ Steefêst seit er dat: ‘It is tiid.’ Hja heart it, it earste lûd yn eltse jonge dei, hat der bytiden slim argewaasje fan.

Hja, Hylck, kin it wurk oan, makket folle bosken deis, ja it heechste tal fan de froulju. Lykwols seach hja de neigeanige eagen fan Jiers en Fokje, dy't temûk praten oer lytse bosken en moaie froulju.

Hylck set de longen út, snúft de moarntiidsloft yn, de kostlike rook fan spjirren en fan oar hout. De fûgels skrippe hoe langer hoe mear, dy libje by 't sinneljocht. Hyltyd litte hja it kieltsje trilje fan nju en moaie klanken komme út 'e boskjes wei.

Jacobus komt út in sydpaad wei, mei Romkje, syn frou.

Fjouweresom gean hja fierder. Hylck hie leaver allinne bleaun, mei graach mimerje yn de woldiedige, blide moarntiid. It makket net folle út, want Rom rattelt wol en dus kin hja swije en tinke.

Wêr prate de manlju oer? Der komme gjin klanken ta harren oer, mar it sil oer it boskjen gean, oer it ark en oer it foaien. Hjoed is it de dei fan 't foaien. As hja dêroan tinkt! Dan kin hja wol oer de leane hinkje, hippelje, springe! It moat sa moai wêze dat foaien! Hjoed giet it lêste beamke der oan. Feest! Dan gean hja út 'e sleur, krije wat oars as oars. Hja hat it wol heard: slokjes, Dimter koeke, Switsersk brea. Dat hja Gerke der net ien kear oer hearde! Hja hat der sa'n sin oan om fleurich te dwaan. It is jûns by Gerke sa tryst. It ikeboskjen wie moai, mar hja wol út 'e sleur, út 'e ientoanigens en de ferfeelsumens wei. O, wer laitsje nei doe.

Daliks tinkt hja oan wat oars. Fuort mei dat, wat der bard is yn de Boekeleane.

Hylck is bang wurden fan harsels. Elkenien soe 't bûtengewoan slim fine en hja koe 't inkeld moai fine, sa moai, dat hja alles

fergeat, dat doocht net. Dêrom sit de eangst har efter, it komt nea goed. Dêrom wol hja leaver net oan de Boekeleane tinke, al stiet heech boppe de eangst út, leafdes blydskip. Wat west hat, kin net útfage wurde, leafde is ivich.

Folle binne har tinzen by Siertsje, dy't no gau boaskje sil. Lit him boaskje sa't er wol, har part is syn leafde, al wie syn leafde lef.

Hja heart neat mear fan it Barre Siertsje folk, sels fan Fouk net. Gerke en hja gean fansels ek net yn Sondel nei tsjerke ta, mar yn Wikel, dêr't it grutte byld1 har kâld, strang, oanhâldend oanstoarret dat hja der frjemd ûngeduerich fan wurdt, hyltyd wer weromsjen moat.

Romkje rabbelt mar troch, wylst Hylck tûzen en ien tinzeflitsen fuorret, it let neat, dat hja gjin antwurd krijt, hja fynt it bêst, heart graach har eigen stimme gean.

Hja binne al hast by it wurk. Der komme mear blaukilen, stúdzjekoarden en drillen broeken yn de leanen. Froulju rinne mei de blauwe doek om de holle teard, de punt hinget fan efteren rjocht yn de nekke del. It folk komt gear, allegearre gean yn itselde tempo, it tempo fan de wrotter, altyd en jimmer sûnder lins, op it úthâlden, rêstich, gewoan, fatsoenlik. It suvere floitsjen fan de fûgels, dat aloan wylder en boartliker wurdt, giet oer harren hinne. Unbewust hast genietsje hja fan de klystersang, it finkeliet en alle lytse fûgeltsjewizen.

By de bank wachtet Imke, it ark leit ree, de lêste kear.

Gerke krijt it daliks drok, moat de beamkes kappe, taast mei de wrede tûme oer 't skerp fan de bile, springt dan sa oer it sleatsje hinne yn de ikebosk.

De lêste dei. It is moai, mar de fertsjinst wurdt daliks minder. Wêrom altyd de soargen yn de holle? Bliid en koartsich gripe hja de hammers.

Hark, dêr giet foar de lêste kear it liet fan de ikebosk, sa't it jierrenlang in skoft troch Gaasterlân gyng - klop-klop-klop-klop.

In goede fertsjinst, in bêst stik brea. Klopperde klopperde klop!

‘Hark,’ sizze de lju yn alle doarpen. ‘Hark, de kloppers yn de bosk!’

Hylck tinkt oan de earste kear, dat hja it hearde dit jier.

De bern oan de twadde bank ha tefolle drokte.

‘Ha jim al wat bosken ree?’ ropt Imke. Hy giet mei de romer om. ‘Hjir, Hylck, dû mar wer in grutten, tocht ik?’

‘Goed,’ seit Hylck. Hja mei't langer wol.

De bern sizze temûk: ‘Genôch bosken. As Imke mei syn lange earms de bosken omspant, komme wy te koart.’

Hylck sjocht ûnferwacht yn fûlekanige eagen. De golle laits om in ekstra mûlfol drank krimpt om har mûle ta in sneue glim. Imke jout har fertroulik in stomp yn 'e side.

‘Fan 'e middei it foaien,’ seit er.

Syn eagen fleane oer har lea, lyk sa folle manljuseagen foar him diene, manlju fine har moai. Hylck skammet har derom, nimt de hammer en kloppet, is de iennichste, hâldt dêrom hommels op.

 

No gean hja dan nei de lêste beam yn de bosk, de snoeiers slaan him keal oan de krún ta, bine in bûsdoek boppe yn de lêste tinne útrinder. Guon manlju smite de petten deryn; ‘Hui, hui!’

Gerke moat him kappe.

Sjoch him steatlik, parmantich gean, hy hat in flymskerpe bile, slingert dy ûnfoarsichtich by him lâns. Efkes nimt er mei stúdzje de beam op, docht krekt as kin er der net tsjinoan, wit, elk sil syn fakmanskip karre, en syn rom sil troch hiele Gaasterlân gean.

Dan ûnderhellet er de bile, in pear linige, kundige fegen - dêr leit de beam.

Gerke sjocht der sabeare ûnferskillich nei. ‘Bêst,’ roppe hja allegearre tagelyk, in donker machtich lûd, tusken de beammen parse.

Hja meie Gerke net graach lije, mar jouwe him earlik de eare fan syn fakmanskip. Hy ferlûkt syn gesicht amper. Hy mei net

merke litte, dat er grutsk is op himsels. Ek Hylck is grutsk om de ynbannige krêft fan de man.

‘Feest,’ ropt it folk.

Hja dûnsje om de beam hinne, klopje him, smite mei him om.

‘Dêr leist dan, dû wiest de moaiste, wy fine dij ek.’

De lêste bast, de alderlêste.

De beam rikket deroer, it libben wazemt derút.

Dêr komt de baas oan mei de swiere ponge. Hy rattelt dermei, slingert dermei, hat in poerbêst sin. Dan wurdt er wer ynbannich en telt mei strak gesicht elk syn lean út. De mjittestôk mei kerfkes hat er derby. Imke rekkent net mei sifers, hy lêst it getal út 'e sneden fan syn stôk. Gerke bart foar himsels en foar Hylck. It liket der op. Hy yt in fearn koeke op, jout Hylck de wink en ferdwynt yn it smelle slingerpaad. Jacobus en Romkje folgje, mar Jan Ikes boldert harren werom. ‘Kom, hjirhinne! Gerke, ik part de njirrehûd.’

Gerke stiet yn bestân, it is in byleauwe, mar it is it gebrûk fan heit en pake en oerpake en safolle slachten foar him. Fan âlder op âlder wie der de ferearing fan de njirrehûd by it boskfolk.

Jan Ikes triuwt him it earste stik ta: ‘Dû wolst dochs nei hûs ta. Gelyk haste. Gryp!’

Gerke grypt en set ôf.

Safolle minsken, safolle stikjes hûd fan de njirre. Hylck stoppet harres by de sokke yn. Jiers fertelt, hja docht it yn de breatromp thús. Hylck wit neat fan dit gebrûk ôf. It sil goed wêze, as Gerke it ek docht. Temûk sjocht hja him weiwurden yn it leantsje. Nee, hja folget diskear net. Hjoed is 't foaien nei acht wiken fan danich wrotten.

Jacobus en Romkje gean no ek, helje Gerke net mear yn, dy rint as in hazze, ‘Hy hat de divel yn,’ seit Jacobus, ‘ik ken him. Dwars is er, ûnminsklik dwars.’

Dy't bleaun binne om it feest, dy tjirgje har omraak. Dûnsjend fleane hja yn de kring. Trinten, licht giet it, oars sa stiif, no los, bros. Imke tapet, hja krije safolle hja meie. Dimter koeke is in goed tsjingift. En krije hja ea koeke? Hâld op, net iens om te slingerjen, dat is in spul foar boeresoannen.

Der is ek Switsersk brea! Wat is 't hjir fleurich, tinkt Hylck. Hja dûnset allinne om de beam hinne, makket laitsjend lichte bewegings, op de rjochterfoet, op de linkerfoet, mei de earms, mei de holle.

Thús, de turven, komme har yn 't sin, it boartsjen efter yn 't lân.

No sjocht hja wer yn skealke eagen, dat benimt har de bernlike wille. Hja wurdt hyt oer de hiele lea, giet dêrom fansiden stean, tinkt net mear oan Gerke, ferjit him totaal. Alles, dat hindert, bant hja fuort. Fleurich wêze, nettsjinsteande kâlde, ôfwizende, neigeanige eagen. Fleurich wêze! It is it waarmbloedige libben, dat hja siket. Hja sykhellet swier. Immen leit har de earm om de mul. Efkes lit hja gewurde, it heart derby. ‘Nee,’ seit hja dan. Hja kin dochs alles net oan 'e kant sette. Noch altyd stiet hja op itselde plak, efkes fansiden de drokte.

Sjoch dy manlju ris drinken! Hoe meie hja safolle! Twa lizze alhielendal oerstjoer op 'e grûn. Ek in frou leit derby. Hylck stiet te sjen en Imke hâldt by har ta, stiket om har hinne, hat hyltyd de hannen ree.

‘Nee!’ seit hja en ‘Nee!’

Imke ferstiet it net. Wêrom al mei Siertsje en net mei him? Hy freget it har, hja sjocht him wurch oan. Wêrom wol er de wille bedjerre mei sokke dingen? Ferstiet er it dan net? Hja kin mei ien huorkje, lyk hja dat neame, net mei folle.

Hja stean deun foarelkoar oer. Hja soe 't âlde spul wol boartsje wolle, mar docht it net.

‘Ik hoech it dy net út te lizzen, Imke.’

Wêrom seit Imke no neat? Wêr sjocht er sa nei? Foar't hja tiid hat om ek te sjen, wurdt hja oer de grûn smiten. Immen skopt har. Hja wart har. Hja wurdt by de earm pakt, ûnfatsoenlik, rimpen omheechlutsen en 't boskpaadsje yntrûzele.

't Is Gerke, de sterke man, dy't har kwea docht. Miende er net wierhaftich, dat Hylck efter him oan fottele en bliuwt hja dêr net by it goddeleaze foaien, stiet fertroulik by Imke dy frouljusgek en dêr't dronken lju op 'e grûn omdweilje? Hjir en dêr leit it Swit-

sersk brea fersille yn de moude. It klaget nei de himel!

‘Nei hûs,’ ropt er oer de macht.

Hy kin 't net litte en jou dat kreaze frommes fan him jit in triuw. Sa is er har dochs de baas, no hat er har dochs oandoard.

Imke komt tichterby! Dy Imke soe er witwat dwaan wolle, mar hy is ôfhinklik, slaan doar er net mear, as hja no mar bang wurden is. Gerke fielt him. Hy is de baas, hja sil 't foartoan oan him fernimme ek. Hja hat in man, it oare is wol útsike. It hert jaget him. Is it hjoed syn dei, einlings? Hylck giet diskear foar Gerke út, is wurch en pynlik. It foaien brocht net, wat hja ferwachte. Hark, har klompen slydskje. Gerke seit der trouwens neat fan. Wie 't Siertsje mar, dy't har sa tamtearre en dreau. Wat soe hja dan graach de sterke man hearrich wêze wolle.

Dan giet hja dûm, hast sûnder gefoel de lange, lange wei en noch te koart.

Hja fernimt inkeld it waar as koele side oer har antlit striken, en de roken en de lûden fan de bosk strielje har sinnen, it bliuwt ûnbewust. It jout gjin blydskip, gjin opteinens mear, mar in grutte lamme weemoed. Moat hja flokke of bidde?


Vorige Volgende