|
| |
| |
| |
60
Hylck sliept wol, mar net lang. Hja wurdt wekker mei in swier gefoel op 'e mage, dat heger en heger krûpt en dan wit hja it wer.
Hja leit stil, abslút stil, in hiel set. Geauwe docht de doar iepen.
Neitiid sitte hja yn 't skaad fan de spjirren en prate.
‘Wat wolst no, Hylck?’
‘By jo bliuwe, Geauwe.’
‘Dat kin net, dêr haw ik gjin hûs foar.’
‘'t Kin my neat skele. It is hjir goed.’
‘It kin my wol wat skele. Dû bist noch net oan dyn begraffenis ta. Ik wol sizze, dû hast it libben noch foar dy en dat kinst by my net slite.’
‘Wêrom net? Wat moat ik dan?’
‘Ik ha deroer neitocht.’
Hja sjocht him twiveflich oan.
‘Nei Gerke ta, fanke!’
‘Hoe komt Geauwe derby, ik wol net nei Gerke en by Fouk hoech ik ek net oan te kommen.’
‘Kinst my fertelle, wat der krekt bard is?’
Earst falt it net maklik deroer te praten en moat hja hyltyd slokke, mar stadichoan komt Geauwe ailes te Witten.
‘Just wat ik tocht hie.’
‘Sis, Geauwe, it moat wol ferkeard west ha, mar ik fielde dat net, ik hie earder it gefoel, dat it goed wie.’
‘Dû bist in ferkeard minske, in sûnder. Wy witte út ússels net
| |
| |
wat goed is en wat tsjoed is. God wit dat wol en hat ús yn 'e bibel in mjitte jûn. Dy moatst oanlizze, ek al fielst it op in stuit rjochtoarsom oan.
In minske kin nea abslút ôfgean op syn eigen gemoed en dêrneffens kar dwaan. Dat kin dy raar ferrifelje. Der is ek in divel yn dyn eigen hert. Us ferstân is fertsjustere, ús hert fielt ferkeard oan. Dû wiest mis. Meitsje dy dêr net al te drok om, lyk safolle minsken.
Libje út 'e genede, dan komt alles hast fansels goed.
Dû silst noch folle genede brek wêze yn dyn libben. Hast in rare bocht yn 'e wei lein; dy kin der net wer út. Ast dy wei no fierder rjocht makkest en dû sjochst efterom, dan kinst der op 't lêst net folle mear fan sjen.’
‘Geauwe ik wol dy bocht der net út ha.’
‘Dat hie 'k net oars ferwachte. En dochs sil der wol in tiid komme, datst der sûnde yn sjochst foar God, dan hast der wol spyt fan.’
‘Mei 'k hjir no net bliuwe?’
‘It kin net, sis ik dy, dan is dyn libben wei. Yt earst wat, dan sil 'k dy sizze, wat wy dogge.’
Mar it iten wol net. Hylck besiket it mei ynmoed, it wol net troch de kiel.
En dan seit Geauwe, hy sil har jûn as 't skimerich wurdt nei Gerke bringe.
Hylck krimpt yninoar. Sil it dan dochs moatte? Hja wol net. Bûtendat kin er no mei reden wat fan har sizze, as hja yn skande foar him stiet. Dat is net út te stean! Ek is hja der bang foar.
Foar de lêste kear freget hja lûd: ‘Geauwe, Geauwe, stjoer my net fuort. In mem haw ik net mear, in heit net, noch in oar hinnekommen. Jo binne de iennichste. Ik wol alles wol dwaan, it raarste wurk wol, mar ik wol net nei Gerke ta. Ik wòl net. Heart Geauwe it wol?’
Geauwe seit koart: ‘Al nei Gerke en gjin gestin. Meist him op 'e knibbels tankje, as er dy yn 'e hûs ha wol. Wêr soest tsjinje wolle? Is der ien yn hiel Gaasterlân, dy't dy noch as faam ha wol?
| |
| |
Mûlk net iens as arbeidster. As de sinne efter de spjirren sakket, sil ik dy hielendal nei Wikel bringe en as Gerke dy net mear ha wol, dan kinst hjir komme. Mar rekkenje der dan op, datst foartoan folslein by 't útskot hearste. Dêr wol ik dy foar warje, sa goed ik kin.’
Hy sjocht har oan. Hja sjocht sa wyt ta, krekt as lûkt har gesicht wei. Hja sil wol tajaan. Mar nee, hja jout it net oer. Wat mient Geauwe wol, dat er oer har te gebieden hat, om't hja yn de mesken sit? Hja swijt stúmsk en andert net, as er har freget nei har heit. Geauwe pakt demei om. It moat dochs? Sil der wat fan har behâlden bliuwe, dan is dit de wei. It liket no allegearre slim. Hy sil ek biddende wêze. Ut 'e macht fan Kristus wei is alles te oerwinnen. Hy wit it út ûnderfining. ‘Haw ik dy hjirhinne helle? Witstû better plak as by dyn man foar de wet? Dû bist sa wiis wol, datst net by de hearremyt fan de heide wenje kinst yn ien hok?! Hoe moat it winterdeis? Dû hjir allinne? Bist sljocht?’
Noch wol Hylck net tajaan. De triennen sjitte har yn de eagen, dat jout ferromming. Geauwe wurdt der moediger fan. It sil wol klearje. Hja sil deroerhinne komme, is jong en sûn.
‘Geauwe, dat jo my net ha wolle! Ik hie alhiel op jo rekkene. Jo wiene de iennichste.’
‘Nee,’ seit Geauwe batsk.
Geauwe hat der ek in striid mei, moat hyltyd nei Hylck sjen, om't it him sa begruttet. It is sa'n kreas fanke, dat tsjokke hier, de swarte eagen, dy't no glânzgje fan triennen. As ik jong wie, tinkt er.
Kom, wat mankeart him, âlde gek. Hy, dy't in libben lang suver trou bleau oan syn leafde foar Fouk. 't Moat út wêze.
Hy swijt langer, mar wit, wat der dien wurde moat.
In hiel skoft sitte hja sa byelkoar. Geauwe sit foar Hylck op in takkebosk. Suterich en ferware en fol tearen is syn antlit. Syn klean rûke nei de bosk. Hy sit rûch yn 't burd en 't hier yn de nekke is lang.
Hylck praat efkes oer Siertsje. Tsjut mei in pear wurden de sitewaasje oan.
‘'t Is no út, hèn Geauwe? Ik soe no ek net mear wolle. En dochs bin 'k dêr net wis fan.
| |
| |
Ik hie justerjûn tocht, hy nimt my mei, jout nearne om as om my. Wy koene net mear trouwe. Dan samar, tocht ik, tsjin alles en allegearre yn. Ik hie 't wol oandoard, hie der nocht oan hân bûtendat.’
Geauwe seit: ‘Dû hast dy yn him fersjoen. Ik haw dy al earder warskôge. Ik ken it laach.’
Hja sjocht him oan, der glydt samar in glim om har mûle.
Geauwe glimket ek.
Wat hat hja yn dy jonge sjoen? Wat hat hy altyd oan Fouk sjoen? Sûnder dat hja 't wit, jout Hylck antwurd op dy fraach. ‘Syn hier, Geauwe, syn eagen, syn holle, syn waarmte, syn hannen, hy hielendal en syn mûle!’
Hja mimert. Mei de holle hat er yn har skoat lein en hja hat him patte, iderkear, iderkear! Hie hja doe al gjin eangst field en him stiver patte, har mûle op syn mûle en op syn foarholle, om har wil, har moed yn him oer te bringen?
Stadichoan sakket hja wei yn tinzen oan him, it koarte skoft fan freugde en de lange wrede pine dêrnei en dy't der bliuwe sil. Hy hat de pine fan 't skieden dochs ek field. Syn eangst wie grutter. It oare woech swierder as hja.
Hylck giet mei de knibbels omheech sitten, de earmtakken set hja derop, it kin hâldt hja yn de hannen. Hja sjocht de bosk en de koele foarjiersloft, wit, dy sille der bliuwe ta treast, altyd. Hja hopet. God sil ek bliuwe by har. Hja kin it jit net yn 't lyk bringe, mar ienkear sil God der ek by hearre.
‘Help my, Heare God! Help my dochs, want Geauwe mient it. Altyd sil er by my wêze moatte, deis en nachts ek. No begryp ik mei rjocht, wat dat wêze sil. Oerdei sil ik mei nei de ikebosk moatte, of nei de boer syn bou en jûns sit er by my yn de keamer en nachts leit er by my op bêd.’
Hja soe 't útkjirmje kinne. No sjocht hja pas goed, wat hja dien hat, mei him te boaskjen.
Hja springt oerein, wol wat dwaan, helpt Geauwe ta 't fjoer en ta 't jûnsiten.
Geauwe wol ha, hja sil wat efter de klinte bliuwe. Hja seit, it
| |
| |
kin har neat skele, hja hat mei gjin minske mear wat fanneden, allinne noch en strak wer mei -, nee, hja sprekt de namme net út.
Geauwe sit wylst yn himsels te sykjen, oft er noch net in reden fine kin, om har dochs te hâlden, sa healwiis, it griist him oan, dat dit moaie fanke fan Gerke wêze sil en hy hâldt fan har, fan dit belutsen antlit fan har, likegoed as wannear't hja fleurich sjocht, ek fan har hannen, fan har lea, nee, net as man, miskien ek wol, mar dat weacht by him net mear mei.
Hy woe har helpe, mar moat har ôfleverje, warleas en sûnder ien betingst. It libben is wreed foar in man, mar helte wreder foar in frommeske.
En dan is 't safier.
Hylck jout Geauwe in hân: ‘Tank, Geauwe.’ Hja skammet har, draait har om.
‘Ik gean mei,’ seit Geauwe.
‘Nee, Geauwe, ik wol allinne.’
‘Ik bring dy hinne.’
‘Jo meie my wol in ein bringe, mar ik wol allinne Wikel yn.’
Sa bart it ek.
Hja gean de Bremer Wyldernis efter Sondel om, skean op Wikel oan.
Lang digeret Geauwe Hylck efternei, as hja it lêste ein allinne wol.
Sa fier er kin, eaget er har nei, oant er op 't lêst inkeld noch wat swarts skimerjen sjocht.
Wiuwt hja dêr? It liket derop. Geauwe stekt in stive hân omheech. No kin er neat mear dwaan.
Hy bidt noch foar har, it is sa'n swiere wei foar it stumper en it hat syn útfallen ek noch, krekt sa'n sin as Gerke hat. Oars yn de goedichheid by him op 'e heide.
Wer, sa healwiis, betrapet er himsels der op, dat er it winsket.
Wat rûn hja ynfieren efter him oan. Hy hat temûk al ris omsjoen. Dan die er krekt as fertroude er de loft net. Soms glimke hja dan nei him, krekt as wist hja syn tinzen.
Dêr moat sa'n frou har fernederje foar dy lytse Gerke. In
| |
| |
bêste keardel, in goede arbeider, grif, mar in bret. Ien sûnder omtinken, in nuveren, in Stoffelsma, fan de troane tûmele. Hy hat omraak in opstopper krigen, leau mar, dat it him neigiet, ta spot fan hiel Gaasterlân te stean, foar al it folk fernedere. It baarnt Geauwe ynienen yn. It is noch slimmer, as dat er oerdei by stilstien hat. It komt net goed. Der sille ûngelokken barre. As Gerke de divel ynkrijt, dan fljocht er har oan. Geauwe draait him beret om, wer nei Wikel ta, efter Hylck oan. 't Soe skande wêze fan dat fanke, as har wat oerkaam. Hokke oare faam hie doard, wat hja bestien hat? Geauwe tinkt him jong. Sa'n fanke! Om in man!
Hy skonket oan, hellet har yn.
Dêr giet hja, moai kalm. Hy giet stadiger. It is fierhinne tsjuster. Ynienen sjocht er har net mear; dan is hja gau de bocht al om. Komt er op 'e hoeke, dan batst er hast tsjin har oan.
Hja betsjut him, hy moat stil wêze. Hat hja him dan ferwachte!
Hy giet njonken har stean. Hja harkje beide. It is Gerke stimme dêr by de huzen. Yn elts gefal thús yn syn eigen hûs en net yn Rûchhuzen.
Gerke giet yn 'e hûs. ‘Nacht,’ seit er tsjin de buorman.
‘In goede nacht,’ krijt er werom. Is it ynbylding, of gnysket de buorman justjes? Dan is 't stil. In ûle pipet in koart lûd, de wyn trillet troch de tsjerkhôfsbeammen.
Deun by Geauwe giet Hylck stean, siket om syn hân, knypt der krampeftich yn, jout him in tút op 't weake fan syn wang boppe it burd en dan fljocht hja beret oer de wei mei in feart it strjitsje op. Net in tel wachtsje of mear tsjin oanhingje.
Hja lûkt oan de doar fan Gerke' hûs. Soe hja ynkomme meie?
Geauwe stiet derfan te bibbertoskjen. Hy ken himsels net mear.
De doar sit op 'e skoattel. Hja rattelt deroan. Krekt op 'e tiid wurdt iependien, de buorren ha al wat heard. Baarnend nijsgjirrich komme hja krekt te let mei de hollen oer de ûnderdoar. As hiene hja derfoar opbleaun. Geauwe hâldt him der stiif fan. Yn tinzen sjocht er har gean troch 't portaaltsje de benei tsjustere
| |
| |
keamer yn. Of baarnt de lampe en skynt it stille ljocht har op de moaie holle? Hy heart neat mear. It giet dus goed. In skoft driget er noch. Immen út 'e buert hat him ûntdutsen. Dy moat wol tûke eagen ha. Geauwe giet hastich fan ruten. Moarn fertelle hja noch, dat in feint har brocht. No giet hy troch foar immen, dy't tafallich wat hearde en stean bleau.
Ja, it giet dus goed. Of fynt er it soms nèt goed? Hie er it oars ha wollen, ta it fanke har ûngelok? In hiel set hinget er noch yn Wikel om, krekt as ferwachtet er wat, of is er net foldien. As er einlings op 'e weromreis is, wit er, hy hat tenei twa froulju leaf. Hy tinkt der him bliid om. Alles kin him ûntnommen wurde, leafde net. Hy gniist himsels út. Komt er no noch yn 'e twadde jeugd? Leavet er Fouk wer yn Hylck? Is it de jeugd, de frou, dêr't er fan hâldt? Hja hie harren dochter oars wêze kinnen.
Hy sil folle foar har bidde.
Wat Geauwe net wit en Hylck alhiel gjin aan fan hat, is de striid fan Gerke. Hoe graach hie er har net ferstjitte wollen sa't hja dêr gewoan, suver net iens skruten foar him stiet. Dêroan allinne al, kin er wol merke, dat hja neat om him jout.
Samar ferwachtet hja dus fan him, dat er as in jobbe alles fan har goedfine sil. Hja sjocht skynber gjin útwei en hy mei de ôfsobbe bonke ha. Koe er no oer himsels hinne komme en tongerje har fuort, jei har as in ferachte hoer de streek op! Gleonlilk is er op himsels, dat er it net docht, net dwaan kin. Ja, in grutsk gefoel komt oer him, dat er har dochs hat, dat er syn wurden wiermakke hat. Dêr stiet hja en hja is syn wiif, hja wurdt syn wiif, dat wylde hynder.
Hja stiet tsjin 't skot oan, hat de bekling fan de stoel beet, sjoch har knokkels, hja knypt se wyt. It giet har dus oan, mar net om him, hja wit gjin oare wei. It giet om har libben, dêrom sit hja yn noed.
‘Gerke,’ hat hja sunich sein. Oars neat. Foel se no noch op 'e knibbels del, mar grutsk, ynfieren bliuwt hja.
Der is trouwens foar him ek gjin oare útwei, wol er net hielen- | |
| |
dal ta skande stean. Wat moat hy as libbene widner? Ta spot en hún? No is hja alteast weromkommen.
Wat docht hja no?! Hja klaait har út. Mei de mûle iepen sjocht Gerke it oan, dat hja rôk nei rôk oer de stoel hinget. It koarte nachtjak leit ree op 'e bêdsplanke, hja krijt it en docht it oan. Unbeskamsum giet hja op 't iennichste bêd, dat wol foar harren ornearre wie, mar dat har eins net mear foeget. Fan de alteraasje makket Gerke ek oanstalten. 't Is moarn betiid dei en it wurk is nûmer ien; sliept er net, arbeidzje kin er net.
‘Earst trouwe en dan pas kom ik oan dy.’
Dat hat er har yn de ferkearingstiid yn 't gesicht biten. Hoe lang al wer lyn! It lykje wol jierren. No hingje dy wurden fan him tusken harren yn de keamer en gean mei it bedstee yn. Hylck wachtet en fielt har in hoer, begrypt in bytsje, hoe't sokke froulju har yn 't earstoan fiele moatte. Mar Gerke draait har de rêch ta en seit: ‘Ik wol wachtsje, ik wol fan in bern fan my net tinke kinne, miskien is 't mines net. Moarnier om fjouwer oere nei de ikebosk. Om trije oere derôf. Dû kinst mei te boskklopjen.’ Hy sliept ridlik gau, hat gâns in dei op 'e rêch.
In befrijing binne de wurden fan Gerke foar Hylck. Dit hat hja net hoopje doard. Godtank noch sa lang. Hja is Gerke ek tankber, der komt suver in gefoel fan achting foar him oer har. Sa fier as hy hat hja net iens tocht. As hja in bern krijt, wol hja ek net graach twifelje fan wa't it is. It sil net goed wêze, mar hja kin der neat oan dwaan, hja begeart in bern fan Siertsje, al hat er har noch sa raar sitte litten.
Soe hja derom bidde meie? Hja kin it gjin kwea fine, krektlikemin as dat fan justerjûn, doar lykwols net.
Al fielt hja it net, it sil dochs ferkeard wêze. Geauwe hat it sein. Mar in grutte blydskip trillet troch har hinne, dat hja noch in hiel skoft frij bliuwe sil fan Gerke. Fan Gerke hat hja leaver gjin bern.
Moarn oan de bank. Lokkich arbeidzje, hurd arbeidzje. 't Sil har benije. Hja sil it klopjen wol leare, hat sterke hannen. Soe hja minder wêze as oare arbeidersfroulju? Einlings en te'n lêsten
| |
| |
befalt har ek de lea en komme har wurge wylde tinzen as fûgels yn de jûn in hoart ta rêst.
Justjes hat hja sliept, of Gerke stjit har wekker. ‘It is tiid,’ seit er.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd