|
| |
| |
| |
59
Dêr sitte hja no ta it njuete sneinsfeest. Gerke is der loslippich fan wurden, tinkt foar 't neiste, Ik haw de bút.
Hylck hat pine yn de holle, hat dêr komselden lêst fan, giet in hoart bûtendoar om te bekommen fan de switlucht en de benaudens yn de lytse keamer. Safolle folk boppe op elkoar ta eare fan har en Gerke. It folk hat mear wille as hja. Gerke genietet lykwols. Net in minske tinkt op 't stuit oan har. Hja hat dat nammers net nedich.
Hja kuiert tusken de flearpôlen troch nei it apelhôf, hellet yn 't foarbygean de rook fan de flear djip yn, rûkt oan de apelblossem, dy't har op 'e kanten mûtse rûgelt.
Efteryn it hôf is ticht beamguod, dêr fynt hja beskûl. Nimmen sil har hjir sykje. Hja moat it effen ferarbeidzje, alles wat der bard is en noch barre sil. De trouwerij! Har twadde mem, dy't har ta skande derby sit yn sa'n tastân te healwiizjen mei heit, de man fan mem. Hylck wol 't net trochtinke, mar der kin folle oars wurde yn koarte tiid. As mem de eagen deroer gean litte koe! In sleauwe healwize griene tutte op it plak fan mem. It is noch slimmer as hja tocht hie.
Jinsen sitte hja yn it komelkershúske fan har skoanheit. Ja, skoanheit no. Dy mei hja trouwens hiel wol lije.
Wat giet it mâl dêr efter de blinen! hja ha it ljocht al op, it is bûten healskimer. Heart hja Gerke dêr net, dy stille ynbannige Gerke? En hja wit wol wêrom!
Hylcke tinzen reizgje as miggen fan 't iene op it oare. Ien tel is
| |
| |
in wrâld fier, omfiemet dagen, wiken, moannen.
Fansels, dêr bliuwe se wer hingjen op Siertsje, dy't hja net ha mocht, dy't neat mear sein hat, alles gewurde litten hat, sa't syn heit it foarinoar makke. Nei't er foarkomme liet om Hinke, mar dat kin hja net oannimme.
Hark, de doar giet iepen. Kom, hja misse har dochs. Immen ropt: ‘Hylck!’ Hja ropt net werom. Noch efkes wol hja frede ha en rêst. Jitris wurdt der roppen, no út 'e keamer wei.
‘Hylck, Gerke wol nei hûs ta!’ Bolbjirken skatterjen folget.
Allegearre laitsje mei, in frou heart hja boppe alles út, wat is der yn de goedichheid oan te laitsjen. Jitris heart hja it stadich gnizen fan in manspersoan, har eigen ‘mem’ en heit koene har wol sa oanstelle. Mar klompen rattelje, de doar slacht ticht. Hja litte har noch frij. Hja stiet efter de strewellen, yn de blêden wei, yn de jonge griene blêden, nij fleurich libben. Maitiid, houlikstiid. De blêden wynderje fan in sêft sigentsje en strike har lichtjes koel oer it opsette antlit. Woldiedich. Noch in oere, in pear oeren miskien en dan moat hja it offer bringe fan har fammesteat. Net yn leafde en oerjefte, moedich en graach, mar mei wearze en tsjinsin. Hja hat harsels sa faak al en sa folle wysmakke om it oannimlik te meitsjen, koe der dochs net fan ûntkomme, mar no't it safier is, no falt de opmakke wysheid fan har ôf, lyk de deade blêden fan 't winter fan dizze tûken gliden binne. Hylck leit de hân op de beam. Wat wurdt it tsjuster. It ôfskie fan in ljochte dei is de skimerjûn. Foar har is dit ek ôfskie, in ôfskie fan harsels, fan har eigen dei.
O, kaam er, kaam er jit! Hja soe him roppe wolle, lyk in ûnwennich dier ropt!
Mei hja him no noch begeare? It houlik is hillich, mar hoe kin har houlik hillich wêze? Om't hja fan 'e middei yn tsjerke stien hat. Hja hat net iens ‘ja’ sein, allinne mar justjes knikt. It like dan bleuens, dat wie 't net. Is it net earder sa, dat hja strak tsjin de leafde sûndiget? As Siertsje kaam en hja die, wat har hert har ynjoech, soe dat sûnde wêze? Hja skoddet ferheftich mei de holle. Wei mei har kluchten. It libben de hân rikke en gean! Hja skuort
| |
| |
harsels derby. Hja hat altyd al sa'n healwize dreamster west!
Hark, der balt in keal en heart hja dêr net wat by de balke oer it sleatsje?
Wer komt it mimerjen oer har. Wat soe mem sein ha? Dat it libben gjin spinreach is, sa fyn en ek net trinten en foarnaam, mar dat hja yn elts gefal goed en trou libje moat. God is der altiten.
Mar dit hat mem net witten.
Hja slacht harsels foar de holle - en no sil 't út wêze - giet daliks tusken de beamkes troch, stoattelt oer stronken en stobben nei it paadsje ta. Nimmen moat har sjen. Har wytmûtse sil wol ôfstekke, al wurdt de skimer tichter. Ien trêd del, ho, hja falt hast, dan is hja op it smelle sânpaad dat de bosk ynliedt.
Mei't hja op 'e hoeke komt, riist der in manspersoan foar har oerein. Hylck wurdt kjel, giet in stap tebek. Is 't sa of sjocht hja ferkeard?
Gysten seit de feint; ‘Bistû it wrychtich, Hylck? Dat hie 'k net hoopje doard.’
‘Siertsje,’ seit hja en sykhellet djip. In grutte blydskip weaget fûleindich troch har hinne. Sil it dochs noch wêze? Is it al net te let? Mei in snok leit hja tsjin him oan, de holle oan syn boarst, syn earms binne daliks om har hinne. O, alle pine, eangste, smert, hope, langstme, wei!
Hy nimt har beide hannen beet.
Hy lûkt har nei him ta, hja sjocht him yn de eagen, dy't glinsterje yn it lette ljocht fan de loft. Der is gjin twifel, gjin wifkjen mear tusken harren.
Der is allinne de leafde, de grutte leafde, ornearre foar inkelde útkarde minskebern.
‘Is dit no sûnde,’ laket hja, ‘dit is ommers de himel!’
Lit de feestfierders feestfiere, lit har spatte fan oerdwealskens.
Hja tegearre bestean allinne mar op 'e hiele wrâld, al dat oare is net mear, it is wei. Dizze maitiidsjûn is harres, dizze jûn, dizze nacht is harres. Hân yn hân rinne hja, stiif tsjinelkoar oan, sêft, hoeden gean har fuotstappen oer de ienmanspaden.
| |
| |
Hja allinne en harren leafde. Net in minske moetsje hja. Hja binne yn de natuer, in ynlik diel dêrfan. Natuer is kening. Alles hjir is hearrich. De beammen, hja libje, pronkje, stjerre; de fûgels floitsje, sette it libben fuort, jouwe it libben oer.
Grut en machtich is dit, want alles keart it antlit nei God. Rûzet yn de sêfte twirren net it klaad fan Gods hillichheid? Is alles net ta natuerlike lof fan de Skepper? Wei ferstân, dat tinkt, oerleit, altyd argewaasje fynt.
Libje it frije, goede libben!
In knyn springt harren foar de fuotten, kjel wurden fan har hommels kommen. Beamkes trilje licht yn de jûnwyn. It wurdt hoe langer hoe stiller, hoe langer hoe tsjusterder.
It pear giet de slingerpaden lâns en wit oars neat as dat hja einlings by elkoar binne. It heart sa, it is de leafde, dy't it sa stjoert. Hja fiele elkoars waarmte, elkoars lea. Elk foar oar seit neat. Hja prate mei in knyp yn de hân of in lichte foarsichtige triuw.
En as it op syn tsjusterst is, sa tsjuster as in simmerjûn it jaan kin, dan sylt foar har eagen in grut brok gouden moanne hiel stadich efter de beammekrunen wei omheech de loft yn. In keninklik ljocht strielet er rynsk út oer de bosk, oer it pear yn blide skientme, oft der in grut wûnder bart.
Hja bliuwe stean. Myld binne har tinzen, want yn harren is datselde wide, blide ljocht, dyselde gloede, dy't oer de bosken leit, komt út harren hert.
Hylck tinkt oan dy oare nacht jit net lang ferlyn, doe't hja flechte foar dat ljocht út 'e Boekeleane wei. No net, no gjin flecht, mar in langst om dêr te wêzen, dêr't de timpel is, de timpel ta it offer. Har wêzen is ien harmonij yn leafde. De wrâld is wiid en grut, mar kinne har tinzen net ierde en himel tagelyk omfiemje? Hja fielt har sa sterk.
‘Kom Siertsje,’ seit hja, ‘nei de Boekeleane ta.’ 't Is krekt, of sil natuer no sjonge. Heart hja dat sjongen al, of sjongt har eigen hert? En al wie it sa, hja soe net eang wêze, mar earbiedich harkje.
Wol kloppet har hert, wyld en djip. Lit mar klopje, bûnzje fan
| |
| |
leafde, fan oandienens en blydskip. Hja giet deun tsjin Siertsje oan, harket nei syn hert; bûnzet dat hert ek sa krêftich, moedich lyk harres?
No hat er de earm wer om har hinne. Wat is hja dochs wiis mei him. Hja kin neat oan him betinke, dat hja net leaf hat, dat net moai is. Al wie er in omstipper, hja soe mei him troch 't libben wolle, him tsjinje har libben lang. Al hearde er by alle útskot, hja soe sjongend mei him ferkeare wolle. Hiene alle lju de gek mei him, hja soe wiis en grutsk syn minske wurde.
Hy helpt har de balke oer, hja stappe omheech de leane yn. Dêr leit er dan foar harren yn steatlike pracht, de Boekeleane.
Hylck doar it no sjen. Sa't de leane mei syn skientme pronket, drinkt hja dy yn mei oerjefte yn grut geniet. Frij gean har tinzen nei God, dy't har it lok rynsk en eal jout. Kostlik is dat, it gean fan it skepsel ta de Skepper, yn folsleine harmonij. God hat de leafde hjitten foar it byinoarkommen. Hjir is dy leafde, de rike minskeleafde. Ljocht, ierde en de leafde.
In fûgel sjongt in trinten wize yn de tichte spjirren oer de sleat. Dêr slacht helderop in oare fûgel en hellet yn lange trilders út. Hâld net op fûgel, leafdefûgel! In see fan fine, mylde en wylde klanken wurdt as stjerrerein útgetten oer it gea.
As it gealtstje sjongt, hâldt ailes de siken yn.
Alles harket, ferjit himsels, syn eigen lûd, en harket nei it moaiste fûgellûd. 't Is it wûnder fan de master.
Hja ek, hja stean skoften stil, der is gjin tiid, der is gjin doel.
't Is soel yn de leane. Waarme dampen wine om har hinne.
Hja gean wer fierder yn dit lân fan skientme en leafde, dêrom it lân fan de langstme, de langstme nei elkoar.
In hiel ein rinne hja wifeljend troch, hja hinget yn syn earm, hja gean al mar stadiger, oant einlings syn hân har sêft oantriuwt. Ja, dêre...!
Yn de iere moarntiid, as de heimige gloede fan de simmerpracht ferdreaun wurdt troch it noftere ljocht fan in warbere jonge dei, dan is der in man, dy't hurd oanmakket nei de Griene Singel ta.
| |
| |
In frommes sit ferslein tsjin in bjirkebeamke oan, dat skoddet fan elke lichte beweging, dy't hja makket. In pear wurden fan him ha har wekker skrille, in wylde tút joech er har ta ôfskie. Hja hat him roppen: ‘Siertsje, Siertsje!’ Jitris: ‘Siertsje, Siertsje!’; eangstich kriet hja it út, mar de bosk smoarde har kriten en hy rûn der hurder fan en hold de hannen tsjin de earen oan.
Dêr sit hja no út de himel op de ierde trûzele, stil, deastil, as wie it libben út har gien. De tinzen flitse rêd troch har holle hinne. Is hy sa lef? Koe har leafde, har oerjefte, har blydskip him de moed net jaan, ja ynjitte?
Is hy dan sa lef, dat er har mei alles sitte lit? No't hja efkes ta besleur komt, o hoe raar leit it derhinne. En hy wynt him derút. Wat moat hja!
Troch al har oerlizzings hinne, knypt har it wrede witten, dat it no út is, foar altyd út, dochs út.
Ferheard sit hja dêr, kin 't net begripe, hy doar net. Och hea, doarre!
Hyltyd moat hja tinke: Hat dit alles west? Hat it libben my fan myn leafde oars neat gund as ien koart skoft, dat hommels briek, koart en tel foarby?
Unferweechlik wachtet hja op de klomske dei. De breidsrôk fan Fouk leit ferkrûkele om har hinne. De lange puntsnuten fan har skuon wize pitertuerlik omheech. It earizer sit bryk, de wytmûtse sakket ôf.
Oer har antlit leit noch justjes in glim fan de ynlike freugde, doe't hja it Paradys roerde. Stadichoan lûkt it lijen oer dat antlit hinne, wreed, smertlik. In twangbyld sjocht hja, hy, as in dwilende, bang en lef, flechtet by har wei, ien tút en dan wurde de wiid iepen libbensdoarren sletten, stadich, wis, foar jimmer. Hja soe har lea deroan stikken triuwe wolle, mar kin net, hat gjin krêften mear.
Sûnder erch triuwt hja út gewoantewei it earizer rjocht, strykt stoarjend oer de tearen fan de rôk om in útwei foar de pine, om net al te smertlik de wûnen te fielen.
Der komt immen oan. In pear klompen slaan dof op 'e
| |
| |
sângrûn. Hja komt oerein. Is hja hjir te sjen fan de leane ôf? Djipper de bosk yn! Och, wat let it?
Dochs, nimmen moat har noch sjen. Ringen is de arbeider foarby, hy giet nei de ikebosk.
Der komt mear folk op 'e lappen yn de iere moarn. Allegearre warbere, earlike lju, dy't arbeidzje wolle. Soe Gerke ek? Gerke, har man! Hja laket it út, heas, muoilik. Har man foar de wet, net neffens natuer. Hoe moat it dochs! Wat hat dy Boekeleane har ferrifele en dat moanneljocht en dy fûgel. In skyn hat hja leave, bleek en dea, in spoek is der út berne; as in sjamme stiet no it libben foar har, skrousk, in ôfgriis. Har blide wenning wie in diggelhûs. Hja moat dochs wat dwaan! Him efternei? De boer soe har fan 't hiem ôfskoppe. En lykwols, hja wol dat net heal, noch leaver dea.
Hark, yn de ikebosk begjint it klopjen!
Stiet Gerke ek oan de bank? Nee, dan oan 't snoeien fansels. Klop, klop, klop, yn fêste mjitte klop, klop, klop! It liet fan 't arbeidzjen bringt har bloed wer oan de gong. Koe hja ek mar fûl en lang, sûnder lins. Yn it wurk leit it ferjitten.
Wêrhinne dochs? Nimmen sil har wolkom hjitte. Op it grêf fan har mem kin hja net wenje.
Nei Stienwyk, Totte-om op 'e lea falle? Hy kin der net mear by ha. Nei heit en dat minske? It idee allinne! Mûlk binne hja noch op 'e wei nei 't turflân ta.
De minsken sille har langer mei de fingers neiwize. Wat is 't ferskeel tusken harren? Hjà hat in oarsoartige sûnde dien as brûklik is. Wie 't nammers wol sûnde? Justerjûn twifele hja net, no àl wer. Koe hja mar yn de bosk wenjen bliuwe lykas Geauwe op 'e heide.
Wer sjocht hja Siertsje, dy't har ferlit. Wer fielt hja dy feninige rauwe pine yn de maachstreek, is warleas dertsjin, kin ek net gûle.
Wacht, hja sil nei Geauwe gean. Faaks is hy al wer yn syn klinte, no't it foarjier der is. En oars kin hja der hjoed húsmanje. Ien dei útstel. Swier giet hja oerein. Deade tûken kreakje har ûnder de fuotten. Skruten sjocht hja de leane út nei beide kanten. It is feilich.
| |
| |
Is dit it byld fan har libben no?
Eangstich en temûk: ‘Komt der immen oan?’ It rabjen sil hja om har hinne fiele as túch. Mar by Geauwe is hja feilich.
Foar de twade kear is 't of flechtet hja út 'e Boekeleane wei. Hoenear sil hja genôch beslipe wêze om yn it Hillichdom te ferkearen? Kom, nei Geauwe ta.
Hja giet yn it tsjuster fan de spjirren, hyltyd op har iepenst, der koe ris immen oankomme.
Wêzenleas rint hja, betrapet harsels der op, dat hja om Siertsje siket op dit plak, dêr't hja him it lêste seach. 't Is no út, foargoed, hy sil no net wer komme. Yn 'e sûs fine har fuotten it paad. En dêr ynienen sjocht hja Geauwe stean. ‘Geauwe,’ ropt hja yn harsels. Hy stiet mei de rêch nei har ta. 't Is, as fernimt er wat. Hy draait him stadich om, sjocht ferheard Hylck kommen, sútrich yn har ferknûkele bêste klean. Hy sjocht har alle fuotstappen kommen. No stiet hja foar him as foar de rjochter. Dochs freget er neat. En hja wurdt kalm. Hy wachtet op har, it boarst breed, de tûmen efter 't festje. Dat byld fan him is har sa eigen.
Geauwe seit: ‘Dyn klean binne oars as dyn antlit, Hylck, en ek wer net. Dû hast brulloftsklean oan? Ha jim it sa lang makke? Wer is de breidgeman? Wat sjochst der út, fanke!’
Hy hat gelyk, hja hat harsels net iens ôfslein.
‘Of bist de earste nacht al fuortrûn?’
‘Geauwe, mei 'k by jo bliuwe?’
‘Yn myn paradys? Yn myn ienmanswenning? Gean sitten en rêst út. Dêr mar, efter de tûken. Of, wacht, ik sjoch it al, earst sliepe, dû bist ynein.’
Soarchsum en hoeden, sa't hja it nea fan in man ûnderfûn hat, sels fan Totte-om net, nimt Geauwe har by de earm, triuwt har yn 'e hûs.
Dêr is hja feilich foar minske-eagen.
‘Sjoch myn bêd, dû sliepst earst en dan sille wy prate.’
Ferlet fan sliep hat Hylck net, mar hja lit har noflik troaie. As hja dochs wat sizze wol en útlis dwaan, seit er:
‘Stil mar, bern, wyn dy net op. Geauwe begrypt safolle. Hy
| |
| |
hat Siertsje rinnen sjoen! Dy is al lang thús.’
Efkes letter: ‘Dû bist noch nèt thús. It sil drokte jaan, de doar foar dy wer iepen te krijen.’
‘Dy doar hat nea iepen west, Geauwe.’
No giet Geauwe bûtendoar, skarrelt hyltyd deun by hûs om. Der sil wol nimmen komme, mar nimmen moat it ek witte, dat hja dêr op syn bêd leit. Strak ha hja genôch mei it fanke fan dwaan, der hoecht neat ûnnedich oerhinne.
Geauwe pypket en tinkt nei, past, mjit, oerleit. In djippe tear tekent rjocht boppe syn noas. Der kin net straffeleas sûndige wurde tsjin it gewisse fan de mienskip. Dy sûnde komt tûzenfâld op de sûnder werom en in libben lang.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd