Ta him dyn begearte

[p. 246]

55

Gerke hat him te Wikel ferhierd as los boere-arbeider, hat dêr in hûs krigen ek. Fjouwer gûne wyks is 't lean, as der wurk is. Te maaie hat er frij foar 't ikeboskjen. As er alles yn kannen en krûken hat, komt Hylck it te hearren.

Hja tinkt, it fûgelnet wurdt hoe langer hoe tichter om har hinneflapt. Hja lit mar gewurde, lit elts foar har rêde, krekt as giet alles bûten har om.

Fouk is foar har yn 't spier by de keaplju.

Gerke beoarderet it oare, hûs hiere en túnhakje. Der is in moai stik greide om te skuorren. Gerke krijt it bannich, arbeidet soms yn ljochtmoannewaar. Gaasterlânske readsjers moatte deryn, dat is ta wintertarring. It sil Hylck en him ek raar oankomme, as it skielk gjin boerefetpot mear is. Fan fjouwer gûne springt men net fier. Fouk skoddet de holle begrutlik, as hja der tegearre oer rekkenje. Hja hat der eins nea tefoaren oer neitocht, tinkt oan Geauwe, wat hja eins dochs leaver dien hie, poenet Hylck oan, Hylck is tûk, sil't gau rêde. Hylck knikt, mar twifelt wol. Fan Fouk krijt hja healsliten dingen ta de húshâlding. Hja rekkenje en mjitte en gean ek tegearre om it hûs te besjen. It falt net ta, de manlju safier te krijen, dat hja it mei 't melken rêde wolle. De manlju binne oerémis, rûke de maitiid, binne drok, want it wurk is op kommendewei. Fouk boldert it der troch en de boer begrypt wol, hja sille dat hûs yn oarder meitsje moatte foar't it maaie is.

De froulju fan it gea binne warber, it is hûshimmelerstiid. Ek wankt der noch folle, foar't it oan de hege stoepe fan Balk ta is.

[p. 247]

De drokte en de seremoanje op harsels binne trouwens wol moai. Yn tsjerke mei oare pearen yn 't hek, lokwinsken, lytse presintsjes.

Fouk en Hylck prate hûndert út op 'e fuotreis.

Fouk seit, as âldfaam yn 'e fodkoer sitte, is net alles.

Hylck fynt, Fouk hat gjin soargen fan 't jild.

‘Dat net,’ seit Fouk en begjint oer de winterrogge, dy't Heiltsje susters man op in ikker bou bûten Sondel te stean hat, it is al sa grien, hja ha in skoft wûndermoai waar hân, sa't it komselden bart. Yn de krante stie it wie wat bysûnders oer jierren her.

Hjoed is 't ek krekt of wie 't midden yn in soele simmer, hja binne der switterich fan, read opset de antlitten ûnder de blaudoeken wei.

Oeral is it folk dwaande mei de ikkers, dy't swart iepen lizze om it sied te nimmen.

‘De readsjers wurde bedobbe,’ seit Fouk, ‘skielk komme der nusten jongen fan, dan sitstû op dyn eigen stoel, by dyn eigen tafel.’

‘Ik sil meast warber wêze,’ seit Hylck.

‘In sûn minske wol warber wêze,’ seit Fouk.

In boer tichteby de wei set de ljep yn in nij stik grûn, spuit yn 'e hannen, wrot de ierde iepen, dat de wjirmen boppe krioelje. Hy ropt de froulju in bliid goemiddei ta.

En sille hja te praten?

De froulju laitsje en wiuwe, wis, in hiele middei te gast.

Ien plakje swart, strak de hiele ikker swart, in iepene skurte.

‘Op dysels bist leaver as by my?’

Hylck sjocht Fouk oan. Mient hja dat? ‘Dat wit Fouk wol better!’

Efkes letter: ‘Ast ea ferlet fan 't iene of 't oare krijst, Hylck, kom dan by Fouk, fanke.’

Hylck knikt allinne.

It lêste ein ha hja te pakken, foar har út wiist de Wikelder toer, swier yn omfang, mânsk fan hichte. Hy ferskynt troch de neakene tûken hinne, in mirakel fan âlderdom.

[p. 248]

Oan in strjitsje stean trije keamers oanelkoar boud. Yn de foarste wennet de koster fan de tsjerke. Hja moatte by it efterste wêze. De doar is net oan it strjitsje, lyk de oaren, mar om de hoeke. De finsters sjogge de lannen nei de seedyk oer. Dêr is Hylck bliid om. It hûs laket har oars net ta, de finsters stean ryklik fier útinoar, krekt as is it hûs skilich.

De doar is yn twaen.

As hja iepen dogge, dan komt der in nuver krûm mantsje yn it gonkje. Hy praat mei in piipstimme. 't Is in dwerch. Yn syn antlit falle de gleone eachjes op, hy draacht in tinne, wiete wjirmsnoar, dêr byt er iderkear op om. Hy freget net nei har boadskip, sjocht harren oan en tsjantelt foar him út. Fouk rêdt it der mei, de dwerch jout rûmte, hja meie dus ynkomme. Mar dêr wankt wat. Smoarch, dat it dêr is!

Wylst hja troch de fersille spullen hinneskaaie, hinget de dwerch tsjin 't bedsket oan, sjocht harren stap foar stap nei, folget elke hantaast mei neigeanige eagen. Ut en troch smûcht er koart en hoasset er.

Hy wit, hja moatte de boel opnimme, hy koe 't ferwachtsje. Benammen net lang wol er se hjir ha. Mei maaie moat hy der út en yn 't Jouster earmhûs. Salang sil er frede ha.

Earst rint Hylck troch nei efteren, dan by de ljedder op. Soe 't hjir in thús foar har wêze kinne?

In eigen wente laket har wol ta.

Yn de keamer binne de skotten dof yn de ferve, trije kanten fan ûnderen blau, fan boppen wyt, ien kant donkergiel mei donkerbrune flammen, souder swart, yn 'e hoeke in spine. It koe wol in hûs fan de Fine Menisten west ha.

Fouk treastet Hylck, as hja skielk te wurk gean mei sjipsop en kreoline, dan is 't merakels gau in bewenber hûs.

Hja dogge it harren net oan tiid, wolle graach út 'e nearens wei. 't Is krekt of stiet dy nuvere eangstfiguer harren derût te twingen mei syn stekkende eachjes.

Fouk hâldt de earm by de finsters lâns, telt, safolle foar ûnder, safolle foar boppe.

[p. 249]

Dat is harren lêste wurk, in matte past altyd.

Hja spylje hastich fan ruten. Gean hja foar de finsters lâns, dan hearre hja it ynholden spotske laitsjen fan de bienbitige, ûnsjogge dwerch. Hylck eaget it lân oer. Jinsen Teakesyl by de seedyk! Oer de ûnderdoar yn 't neiste hûs hinget in frou, hja is nijsgjirrich. Fouk en Hylck breidzje koart ôf.

De frou wurdt noartsk, hunet in krom.

Hja skonkje oan.

Mar it is krekt of is dat divelske laitsjen fan de dwerch harren yn de fuotten sketten.

Boppe om de Wikelder sealtektoer binne roeken oan 't skrippen, in akster wurdt ferballe, saait lilk op it tsjerkhôf del.

Efter de hege hage oan de wei stean tekjepealtsjes evenredich slûch njonkenelkoar.

Hylck tinkt, hoefolle deaden elk doarp al yn de tsjerkhôfskurte burgen hat, hoefolle troch de ieuwen hinne. Sil har omskot hjir skielk ek rêste, sil hja har libben hjir slite moatte?

As hja yn de keamer wennet, sil hja dan net altiten dy lytse dwerchfiguer tsjin it bedsket oan sjen? En alle kearen as hja de doar efter har tichtlûkt, it laitsjen hearre sa spotsk, nee satanysk lyk niis?

Mar de Wikelder toer is moai.

De skoalle is tichteby, de bern sil hja boartsjen hearre kinne. Har bern skielk ek? Dêr mar net oan tinke. Winterdeis op skoalle, simmers om de fertsjinst mei nei de ikebosk en nei de boer. Foar it njoggende jier is it, leaut hja, gjin wizânsje.

Fouk fynt Hylck stil, besiket har út de tinzen wei te tillen, praat oer de fruchten, it gewaachs, en op 't lêst komt it praat op Geauwe. Net lang, Fouk breidet ôf. Dochs begripe hja en Hylck elkoarren, in ynkyk wurdt Hylck gund yn Fouke rûge siel, Fouk hat in fyn gefoel, mar it laach, it jild! Hja hat der net tsjinoan kinnen. It hat sa better west.

Dêrom riedt hja Hylck ek oan om mei Gerke.

‘Soms twifelje ik,’ seit Fouk, ‘hy is hearremyt fan de heide wurden. Ik koe him net folgje, fynst wol? Ik tink wolris, as ik der

[p. 250]

wer foarstie, dan hold hiel fatsoenlik Gaasterlân my net werom. Dat tink ik net faak. Mar miskien gyng it dan wer krekdyk. In minske moast twa libbens libje kinne. Ien is net genôch om de rjochte wei te finen.’

‘En dochs,’ mimert Fouk troch, ‘ien koart skoft fan it beheinde libben lokkich, is mear as in minske begeare kin. Ien hoart toevje yn de hichte en dêrneffens de djipte dan mar, makket it hiele libben de muoite wurdich. De djipte en de hichte fan myn libben wie de leafde ta de hearremyt en eins bin 'k dêr alle dagen tankber foar, al sil 'k my dêr wol foar skamje moatte.

Wat is 't in tizeboel, tinkt Hylck, dy't stil wurden is.

Tsjin Fouk seit hja: ‘As Fouk by him bleaun wie, mûlk hie er dan by de minsken bleaun.’

‘O nee,’ falt Fouk har yn de reden, ‘fêst net. En as ik dat tinke moast, nee, grif net.’

Hylck seit tsjin harsels, net ien hoecht wer wat fan Fouk te sizzen.

Dan falle hja yn oar, fleuriger praat.

Thús sit de boer yn de kâlde keamer te triljen fan de kjeld. Hy hat de sinkings derfan yn de holle, seit er.

‘Net in kachel oansette fansels, ast 'm útgean litten hast.’

As de kachel baarnt, jout Barre him op twa stuollen del.

‘Efkes op hoasfuotling nei Balk,’ seit Fouk tsjin Hylck. ‘Hark, hy snoarket der al oer.’