Ta him dyn begearte

(1999)–Ypk fan der Fear– rechtenstatus



[pagina 200]
45 Middei. Hylck en Fouk sitte te stopjen. It wie sa broeisk. It drige aloan. It kaam der net fan, mar yn de neimiddei brekt it los. ‘'t Is near, sok waar,’ seit Fouk. ‘Ik bin altyd bang, as 't slim is,’ seit Hylck, ‘it kin treffe.’ ‘Gean wei. Kinst op bêd wat krije en op 'e wei. 't Kin ek net barre, oeral like feilich en net feilich.’ ‘En dochs bin 'k bang. Krekt of is der eat geande.’ ‘Gekheid allegearre. Hingje gau in doek oer 't spegeltsje, it komt tichterby. It koper bedekke, tink der om, net by de glêzen stean. Ik sil yn de foarkeamer it spul neigean. Alles, wat blinkt, moat dwêste wurde. Komst aanst mar by my.’ De froulju skrippe, it ûnwaar wurdt slimmer. It reint ek. Tongerslach nei tongerslach rattelt en dindert troch de loft. Soms kletst der ien rjocht op de ierde del. Fouk stiet by de pompieren. Kâld lûkt it oer de ierde. Kâld en skrousk wurdt it wetter swolge, as wie 't yn in droege rite. Grutte brobbels stean op de puozzen, in hoart spand, dan spatte se útelkoar. Hjir en dêr en folle en hyltyd nije. Wurdt de loft leechgetten? Blau is de wjerljocht. Deunby. Oan hokker kant? Folle lûden gean oer de ierde, fan rein, fan tonger, fan wyn. It sûzet, it sjit, it spat. It minskdom swart de sûnden ôf, ûnthjit wol jerne betterskip, sa deun by 't Opperwêzen.
[pagina 201]
Almachtige God, fan Jo is de ierde, fan Jo is de Himel, fan Jo is dit waar. Ik, earme minske, ik haw net inkeld it ierdske lichem, dat fergean kin yn ierdske stoarmen, ik haw dêrby in siele. Slaan my net, spar je my en ik sil my bekeare. O Jezus, no komt it der op oan, ik leau yn Jo, mar ik bin sa bang. Sa bûtse de tinzen nei boppen, dêr't ûnk weidriget, dêr't heil besletten leit. Der komt immen de reed del. In swarte lytse man. Hy knoffelt wat ûnhânsum oer de glystrige weinspoaren. In Gaasterlanner soe foarsichtiger, mear mei stúdzje gean. Dit rint mar ta en mijt gjin slimme plakken. Wjerljochtflitsen sjitte hyltyd rimpen út 'e loft yn 'e finne. De tonger falt bolderjend del. De froulju loere út 'e keamer wei oer de ûndergerdyntsjes hinne troch in flues fan tsjokke tichte rein. ‘Der komt immen de reed del,’ seit Fouk, ‘en it is frjemd folk.’ Hylck digert skerp, fljocht nei de útdoar, ropt: ‘It is ús omke, it is ús omke!’ Fouk ferstiet it net. Hastich sjit it fanke yn de klompen, giet de man temjitte; fûstket lang mei him. In bekende fan jinsen en dan Totte-om! Hja is fleurich no. Wie dat Gaasterlân har te swier? 't Is, of sjit hja út 'e hoalling wei. Totte-om bêdet har del. It waar is efkes stiller. ‘'k Bin bliid, datst my sa temjitte komst, mar lit dat oerdwealske, der is wat mei jim mem.’ In tongerslach ûnderstrepet de wurden. Hylck hâldt de hân tsjin 't boarst. ‘Slim, Totte-om?’ Fouk stiet op springen. ‘Sjit op, jim healwizen, kom út it waar wei, fersykje God net.
[pagina 202]
Elk útstekkend ding lûkt de wjerljocht ommers nei him ta. Wolle jim it libben dan kwyt? En wat is der? Earst sa bolbjirken en dan sa sêft? Wa is dy man? Is 't Hylcke heit?’ De beide hearre no it kibjen fan Fouke stimme by de doar. ‘Ik miende, datstû bang wiest foar de tonger. Hoechst my net wer wat wiis te meitsjen,’ prottelt hja ûngewoan skerp, mar hja sit yn noed. Hylck andert sunich: ‘Der is wat mei ús mem.’ ‘Och hearken, no moatst ek noch fuort? En wat is der mei jim mem?’ Totte seit: ‘Dy is siik.’ Fouk: ‘Fansels, mar wat skeelt der oan?’ Totte: ‘Hie hja pine yn 't liif, ik soe net seis oeren te gean komme.’ Hylck: ‘Toe Totte-om, wat is der oan?’ Totte: ‘Dokter sei, ik moast dy helje!’ Tsjin Fouk seit er dan: ‘Hja moat har mem noch sjen, it kin foar 't lêst wêze. Fouk seit net folle mear. Hylck ropt: ‘Totte-om, ha jim de dokter helle, dan is 't wol slim.’ Hja giet út 'e keamer wei om har te ferklaaien. Totte krijt iten fan Fouk. Hy seit: ‘Miskien is se wol al dea!’ Hy suchtet ien kear djip. Hylck freget letter: ‘Kin Totte-om it ein daliks wol wer gean?’ ‘Jawol, fanke, ik haw tiden op in wein riden, ik bin net wurch.’ Fouk sjocht yn 't waar, seit tsjin Totte: ‘De buie is nei see dreaun. As er dêr net hingjen bliuwt, binne wy him kwyt, oars komt er werom. Sa is dat mei swier waar yn Gaasterlân.’ In lytse krûme man en in jonge linige faam gean no tegearre oer de wei, bedaard, net gysten, mar hja avensearje geregeld. In stadige rein besproeit harren. De klean klibje harren oan de lea. Slacht de wyn yn de rein, it snjit bolbjirken tsjin harren oan.
[pagina 203]
Hja wurde skrousk, klomsk, ûnhuer. Hylcke rokken hingje swier. It bermgers hinget beswime, yn de feart giet stadich en fyn de stower oer it feale wetter. Boppe de seedyk hinget in skiere wale. ‘De boer hie ús bringe kinnen,’ seit Totte. ‘Hja wiene net thús.’ ‘Hja kamen thús. Fouk hie boadskip stjoere kinnen.’ Hylck wit gjin antwurd. Totte-om hat gelyk. Fouk die ek al sa frjemd, sil oerstjoer west ha fan 't waar. ‘Mar wy binne dochs arbeiders, Totte-om?’ ‘Dit giet om dea.’ Swijsum meitsje hja oan, de tinzen by de sike mem. By De Lemmer is it droech. ‘Der is mear kâns mem dea oan te treffen as libben,’ hat Totteom sein. It driuwt Hylck, it jaget har. Hja soe fleane wolle en skoarret tsjin, is sa bang. In haiwein komt der oan, nimt harren in ein mei, letter gean hja wer oer de seedyk, de wein gyng in boerehiem op. ‘Goeie reis,’ sei de boer. ‘Tanke,’ rôpen hja, mar diene gjin útlis op it pinfiskjen fan de boer oer harren doel. Hylck krijt ynienen erch yn de see. De tinzen by har deasike mem, hat hja soms ûnferduldich wachte op in glim fan de see, de romte, de wiidte. No rint hja der al in skoft njonken, foar't hja dernei sjocht. O, dy see, dy't safolle ûnthjit, noch mear ealgjen docht, byld fan alle libben, rook fan alle roken, wjerspegeling fan libbenswaar, as fan de loften dy't driuwe jimmeroan. Tier en fleur en weemoed. Omke Totte freget nei har libben yn Gaasterlân. Hylck lit neat út. Omke hâldt oan! Hat hja de tonge ferlern? Hylck is oars as foarhinne, oan de iene kant libbener, oan de oare kant swiermoediger. ‘Ha de swiersettige Gaasterlanners dy kwea dien? Hâld se dêr yn de gaten, hja nimme dyn geastlik libben, wringe it út as in skû-
[pagina 204]
teldoek en alle skoander sjipsop sizze hja ûndeugd te wêzen.’ Ha der al feinten om har west? Wa en hoe? Ut 'e eagen sjen. It is de lange hier, it giet foar ien syn libben. Sa bringt omke ferdivedaasje yn de gong fan har tinzen. Mar as hy oer boaskjen begjint, krijt Hylck in kleur en omke glimket. Hy hat it dus by 't rjochte ein. No jout er har omstannich it ferhaal fan mem. Hja hat in ûngelok krigen by 't stalt. De bern hiene fean griemd. Mem moat útgliden wêze, hat doe te lang yn 't wetter lein. Ruerd kaam lâns mei it boat. Foaroer lei hja yn de wyk. Hylck skriemt, wurdt weak, om mem, om har sels. De wei is sa lang. ‘Totte-om, wat duorret it lang.’ Omke bringt har tinzen oarewei. Hja fertelt no in krom oan omke, wylst spilet it yn har holle om: As mem noch mar libbet, al it oare is fan lytse betsjutting. Hylck nimt opmke yn 'e earm op dizze lange reis mei noedlike tinzen. Hja hat it ek oer Brún. Omke skodhollet. It is swier folk dêre, fansels hat er fan de moard heard, okkerdeis, doe't hja thús wie ommers al. Hylck fertelt fan Gerke en fan de boer, dy't dat sa ha wol. Omke wurdt lilk. ‘Dû bist der no wei, komst der net wer hinne. As ik it jim mem noch fer telle kin, sil hja it witte, mar it antwurd is my lykwols bekend.’ ‘Nee, omke, net dwaan. Mem hat der har sa op set om mei nei Gaasterlân.’ Omke prottelt. ‘Ik rêd it wol, omke, net sizze.’ Omke ûnthjit neat. Hy giet foar har stean, skoddet har hinne en wer, seit: ‘Hast my alles wol sein? Is der noch wat?’ Hylck sjocht yn syn goede blauwe eagen.
[pagina 205]
‘Soa. Wolst it net sizze? Kinst net? Is der wat? Wês earlik tsjin Totte-om. Strak is jim mem der net mear, dan sil Totte-om ek op dy tasjen moatte.’ Skriemend fljocht hja by him wei. ‘Mem, mem!’ Sil hja it dan sizze? Har eigen skande ferhelje? Har ferealens op Siertsje, wylst hy neat seit? Moast hja net ynfieren wêze en fuort gean? Frâl no't er nei dy Hinke giet! Sil hja alles oan Totte-om sizze? Nee, net dwaan. Dan moat hja derwei en dat kin net. Resolút bliuwt hja stean. Hja sil de takomst twinge. It sil goedkomme, it moat gean, sa 't hjà it wol. Wacht, wedzje. As mem strak noch libbet, komt it goed en oars net. Kom, sa healwiis! Omke hat har ynhelle, praat nearne mear oer. Riboskjende rinne hja njonken elkoar. De iensens is tebrutsen. Dêr is it feanlân. Hoe sil't wêze? De popels stean wer sulver om it âlde smûke hûs. Op it strjitsje foar de doar stean memme klompen. Hja komme gear by it bed fan mem; âlde stikken tekkens lizze oer har hinne. Mem libbet jit; net lang mear. Hylck bûcht oer mem, sjocht memme antlit efkes opljochtsjen mar it is sa tsjuster yn it bedstee. In glimp fan 't lêste deiljocht skynt justjes oer it hollekjessen, in tinne streep oer it dierber antlit. ‘Mem,’ lústert Hylck, sêft, leaf, ‘hjir bin ik, hjir is Hylck, sjocht mem my wol?’ Hja nimt de hân, de sloppe hân. De hân, dy't oars sa warber wie en altyd beuzich. In lichte knyp, in kramp, in smelle glim. It lichem leit der noch, de siel is hinnetein, út it ferwrotten en ferlijde omskot wei. Skriklik wûnder! In lyk, tinkt Hylck, ús mem! Al har tinzen rane wei yn ien fel
[pagina 206]
gefoel, ien grutte smert: Mem is wei, kin nea wer mei my prate en nei my sjen mei har soargelike eagen. Us mem, o ús mem! ‘'k Bin bliid, dat 'k har goed behannele haw,’ seit der in kreakjende stimme. It is heit en hy moat him skamje. Hja en Maaike sjogge elkoar oan. Sille se 't sizze? Hja doarre net. Lyk as mem, sa sille hja skielk net.

Vorige Volgende

45