|
| |
| |
| |
42
‘Dêr is er,’ ropt Hinke en fljocht nei de doar.
‘Hjir,’ ropt Jan Roekeboer. ‘Net sa bluistrich. Is it dy yn 'e plasse slein? Hy kin by ús komme!’
De seas stiet foar. Siertsje Barres hâldt de leie. Ut dit hûs moat syn faam komme, lit har dan komme, dy't hja foar him ornearre ha.
Hy sit, sa't er sit, sjocht foar him út.
It wetter fan de feart beweecht licht, wjerspegelt loft en wolkens.
It hynder wurdt ûngeduldich, lûkt hyltyd oan, mar Siertsje hâldt strak.
As hja dan wol, moat hja mar komme.
Hinke stiet te dûnsjen.
‘Wat moat er tinke, dat ik net klear bin. Ik gean derhinne.’
‘Om de deale net. Hy sil syn loaie ûnferskillige skonken oer de wei slingerje. Jou dy net wei, hy is de freger!’
‘Heit, hy giet fuort!’
Eangstich sjocht hja ta 't finster út, wol by heit lâns, mar wurdt bang fan heite eagen. Sa ken hja har heit net. Wat skeelt der dochs oan? Hja hat gjin ferstân fan de sitewaasje, hat inkeld fleur ferwachte, gjin tizenusten.
Achtentweintich jier is hja, 't is hjoed har earste frijstergong, iensum is hja opbrocht yn de bosken by har stille heit.
Hja moat skrieme; mar har antlit mei ommers net plakkerich wurde.
| |
| |
Der komt gjin beweging foar yn de tilbry.
It is benaud langer, tinkt de Roekeboer. Wat moat er? Moat er syn iennichst famke as in kljitte gean litte? Sil er dy eigenwize njirre dêr net fuortjeie, him de flok en de segen jaan? Hy sjocht syn famke dúnjen, alhiel oerstjoer. Hy wit, dêr komt kwea fan, dochs kin er har net hoedzje tsjin har eigen wil.
Is it net tiid har sels it libben yn hannen te jaan?
‘Gean dan,’ seit er op 't lêst. ‘Mar nee, ik sil earst.’
Dêr giet er. Hinke rint deun efter him oan.
Siertsje sit noch stil.
As er it folk kommen sjocht, ferskeukt er krekt. Efkes nimt er Hinke yn 'e eagen, stumperich, miswoechsen, dat hja is. Njonken har sjocht er in oar stal, rjocht, linich, kant. De eagen lykje elkoar. Heit hat eins goed útsocht, dizze faam wurdt mei goud behongen en bûtendat, kin er Hylck net krije, eltse faam is him goed. Hinke hat in tsjep antlit, al hinget it âldske deroer, eigen oan ferwoechsen lju.
Dêr stiet Jan Roekeboer by de wein en efter him Hinke, yninoar dûkt as in skou fûgeltsje.
Siertsje sjocht de bangens yn har eagen, it rekket wat yn him.
Poerlilk is Jan, mar hâldt him yn.
Hinke besjocht har feint. Hy koe wol net bliid wêze, tinkt hja, hy sjocht, oft er slim ûngelokkich is. Is er dan net bliid mei har?
‘Kinst de loaie hûd net út 'e seas krije?’ boldert Jan Roekeboer.
Siertsje ferskikt, hy docht gjin beskie. It is him ommers goed? Wol hja mei of net? Hja moat it witte. Wol hja mei nei 't feest, farwol oan de simmer bringe?
Jitris begjint Jan Roekeboer.
‘Kinst myn famke net fatsoenlik bejegenje?’
Hy woe 't folle raarder der útslingerje. Dizze sêne giet boppe syn macht om it fanke.
‘Hy kin net by 't hynder wei, heit. Sjocht heit net hoe gysten en rimpen it docht?’
‘Hy kin der dochs by stean?’
| |
| |
‘Wat soe dat no, heit?’
‘Dû moatst it witte. Der komt folk oan. Gean by him sitten, as er it fatsoen net hat dy yn te noegjen. Mar,’ en hy sjocht Siertsje Barres fûleindich oan, ‘mar dit wik ik dy, dû silst noed foar har stean. Ik fertrou dy net. Hja wòl graach en dêrom. Leaver hie 'k it ferbean. Astû net op har past en har frijwarrest foar skimpen, dan sil Jan Roekeboer dy fine.’
Dêrmei draait er him om en stapt rimpen by harren wei.
Siertsje is der net kâld ûnder bleaun.
‘Sitst goed?’ seit er tsjin Hinke.
Hy lit it hynder drave. Hja ride hoartend efter it jonge wylde bist oan. Der binne net folle reauwen op 'e wei; noch inkelde minsken te gean, binne warber. Blide minsken allegearre, ree ta it Wyldemerkefeest.
It reau fan Siertsje Stoffelsma mei der wêze, glêd en goed yn de ferve en in kant, libben hynder.
Hja ride by it feestplak lâns.
Hinke slacht yn 'e hannen. Sjoch, sjoch! It blinkt der fan al de gouden en sulveren earizers, it krioelet fan jonge minsken, ien en al wille en fleur.
It beweecht allegearre om de grize tinten hinne. It libbet en dunet, it tilt!
Al ringen hat Siertsje it reau de hynstekamp opjage, dêr't swarte en ljochte seazen en glêzen weinen stean mei de stokramten omheech.
Hja moatte alhielendal efter yn 't lân wêze.
Dêr is kreupele Jurjen, dy't mei't hynder rêdt. Benijd sjocht er it pear efternei: de âld frijfeint fan de Griene Singel en Hinke fan Jan Roekeboer. It stumper, sil dy strûpt wurde foar de Stoffelsma's?
Siertsje nimt grutte stappen op 'e kreakjende skuon, hy hat se krigen doe't er tweintich wie, hja slite net, wa draacht geregeld skuon?
Hinke tippelt warber efter him oan, hat safolle nijs, bliuwt benefter, drafket om him yn te heljen, it skeelde in hier en hja hie yn de drinkensdobbe lein.
| |
| |
Siertsje trapet troch. Wol hja mei? Dan moat hja komme, Hinke besiket yn syn fuotleasten te gean. Hja himet, hja moat sa hurd, it boarst docht har altyd daliks sear.
Oer de reed nei it feestlân is hja njonken him, wol him yn de earm krije. Dat wol er net lije.
‘Dan soe 'k better meikomme kinne,’ freget hja freonlik.
Efkes sjocht er út 'e eachshoeken nei har. In aardige stimme. Wol hja him ynnimme? Of is har aard sa?
No stean hja foar de yngong fan it feest en wurde daliks steande holden troch in pear útlitten fammen, dy't elkoar yn de earm knipe fan ferheardens. Reafallige antlitten ha hja ûnder de glêde earizers mei de kanten mûtsen. Golle, fleurige, útlitten eagen.
‘In dûbeltsje, Siertsje.’
Al wit er, dat in swiere straffe him wachtet, as er oerhearrich is, hy sil batsk trochrinne.
De fammen roppe: ‘Wander, Piter, Harmen, help! Dizze feint wol net betelje.’
‘Hokker?’
Hja wize gnyskjend ‘Dy!’
‘Siertsje,’ sizze hja, ‘net?’
Siertsje giet eigensinnich troch.
‘Wy meitsje in snoek fan him, jonges!’
Deabliid binne hja. Dit is yn jierren net bard. In feint, dy't net betelje wol.
‘Toe, jonges, nei de drinkensdobbe, ûnderdompe.’
Hinke ropt: ‘Nee, nee, net dwaan, ik sil wol betelje!’
Hja hellet it knipke al út 'e bûgeltâs.
‘Dû betelje? Nee, faam, dat is gjin wizânsje. Hy moat it dwaan.’
De fammen laitsje harren slop.
Mar ien seit: ‘Stil ju, it sloof, en mei dy Siertsje. Oars net as om 't jild.’
Dat heint Hinke op: ‘Oars net as om 't jild.’
Wêr slacht dat op?
Hja sille de hannen oan him slaan, mar Hinke keart harren.
| |
| |
‘Toe no, ûngelok,’ seit Wander, ‘betelje dan.’ Stil tsjin de feint: ‘Skammest dy net foar dyn faam?’
Stúmsk betellet Siertsje. O, de sinnen stean him sa ferkeard.
Swijend gean hja nei de kreammen ta. Hinke hâldt him by de mouwe beet, oars soene se útinoar reitsje. It wol ek sizze: wy hearre byinoar op dit frijsterfeest. Hja tinkt, hy sil wat foar har keapje, in sulveren earmbân, in knipke of kjetling om 'e hals, dat is sa mei feinten en fammen op Wyldemerke.
Siertsje docht it net. Tiden stiet er stil by 't boerereau, hifket, besiket. Hy skoddet har hân fan him ôf, moat hja him dan algeduerigen oanreitsje? Hy swit derfan. Sa tipelsinnich.
Hinke hat har moed net. Ek krijt hja erch yn al dy fynspotglimkjende eagen nei harren ta. Is it om har of om Siertsje?
In beweging giet troch it folk, nei de lange tinte ta. De kloft fan frijers en frijsters triuwt oan, nimt mei. Nei it doel. Waarmbloedige pearen wolle nei it plak fan de hite brandewyn en de gystene wille. Hokke deaden net wolle, wurde meitroaid. Net ien mei miskearje, ek Siertsje en Hinke net. Hja wurde bûtst en treaun en lutsen middenyn de kliber. Hja binne kommen, hja moatte mei.
De froulju, mei de rokken bingeljend op de klompen of de glêde skuon, laitsje en geie it út en de boerefeinten dogge dryst en rûch, wippe earm yn earm yn lange rigen om de tinten hinne, in kleaune fan oerdwealske jongelju.
Eksteurs komme en sjogge, mar it is ynoarder, it jongfolk moat wille ha. Hja krioelje, stroffelje en hingje, oant hja yn de seaddetinte binne, dêr't de seadden steapele stean om de lange tafels hinne. Gâns feinten ha earst in fearntsje jenever swolge of troch in pypke sûge.
No stopje hja dat pypke fol tabak, poffe de reek yn krinkjes de loft yn, stekke ek wol oan oan in rikjende turf, dy't oeral mei sin fersille leit. Dizze kear is der in joad mei in komfoar. It is in nuveren, healbizigen mei syn grutte krûme noas en syn grou bolderich lûd. As er laket, dan trilje de tinten, oeral op 'e merke wurdt syn laits observearre. Hy hat folle klandyzje en de turven lizze dizze
| |
| |
kear meast ûnnut, guodlik rikjend yn it fertrape gers.
It tintefeest giet oan, mar de iene doar foar de oare net sitten gean. De drysten kringe nei foaren. En wylst oerlizze hja...
De spylman sit op syn seadbult, mar it pear, it pear op 'e heechste ein fan de tafel, njonken de spylman, it pear moat keazen wurde. Der binne folle pearen, dy't ornearje fan harsels. Wa begeart it net? Kening en keninginne wêze!
It pear komt der en hokfoar pear! Hja wolle net. Hy teminsten net. Hjà lit Stil gewurde.
Hja sjocht it moaie feest, de blide troanjes. Falskens fernimt hja net mear. Twa feinten drage har op 'e hege seaddebank.
‘Us keninginne,’ klinkt it, in machtich koar.
Hja laket. Is hja wier de keninginne?
‘Derby, Siertsje!’
Hy abbelearret tsjin.
Hinke sit allinne. Sil er har sitte litte?
Somliken sjogge him ferwoeden oan. Wol it jild en net de faam? Sil er net by har, dy't er hjir sels brocht hat?
‘Siertsje,’ roppe hja, ‘dêrhinne!’
Sjocht Hinke wol, dat er út al syn krêften keart?
‘Siertsje,’ is 't wer, ‘hja wachtet, dyn faam.’
Froulju en manlju roppe: ‘Dyn faam!’
Hja laitsje en skatterje wol.
Mar folle feinten sjogge woast en driigjend. In hiele kloft tsjin ien man. It giet rôljenderwize. Hja gripe en smite him. Dan sit er op 'e seadden en ferweecht him net. Want foaroan, tusken withoefolle eagen, seach er twa, sa swart as koal, sa djip as de loft. Hja laken net, mar seagen ûneinich tryst.
Kin er dan net flinker wêze? tinkt Hylck, lit him dwaan it iene of it oare.
Sjoch, hy lûkt it mês. Hy sil har sjen litte, dat er doar.
De fammen krite en beare. Bekkesnije? Wat moai! Stil, neat skine litte.
Siertsje hat de divel yn. Jonge, sterke knûsten bedimje him, nimme syn mês.
| |
| |
Hy wol derwei! As Hylck dêr net stie!
Gek is er, dûm, as in razende hout, stompt en Staat er.
Immen njonken him gûlt lûd en lang. Hy sjocht nei har; it ferwoechsen fanke sit op in protsje; in tel sjogge skriemende eagen bang yn sines.
Dêr kin Siertsje net oer. It swakke en warleaze yn har, jout him de kalme siken wer.
Hy sit no njonken har en ûndergiet it.
As de rige fan froulju en manlju defilearret foar it keningspear, hat er syn rimpene natuer ta swijen brocht.
It is har skuld net.
Skruten siket er om Hylck. Hja is der net by. Hy sykhellet rommer.
In lange, lange rige komt no en niget, de hollen nei de grûn, de hannen oan hoed en pet. De rûne frouljusantlitten glimme fan de wille.
Siertsje sjocht ien, sà ûngelokkich, sà tryst!
De bûgers niigje foar in drôvich pear.
Hy, stroef, it ljochte krolhier wyld om 'e krún. Hja, yninoardûkt, de bange, brune eagen glinsterje fan triennen. Kom, it is mar in seremoanje.
Unophâldlik roppe hja: ‘Dei kening, dei keninginne! It bêste mei har, o kening! in goede dei, in goede nacht!’
't Is de wraak fan it sûne Gaasterlân, op him, dy't natuer ferkrêftsje wol, want it pearet net, in keine, kante keardel en in famke mei in bult.
Ferwoeden pripkje hja en litte har gean. De slaggen falle, de prippen stekke. Mar op 't ferkearde plak.
Siertsje lit mar. Hinke skriemt, skriemt. Warleas lit hja de triennen glide; weeë pine befangt har. Hja moat hyltyd tinke, dat hja dêr neaken sit.
‘Boerejonges, boerejonges.’ Klaas Wabes ropt it.
It keningspear krijt earst.
In grutte kûm wurdt harren foar holden, de leppel stiet der noegjend yn.
| |
| |
Hinke slynt mei tsjinsin ien rezyn. Bitter smakket dy. Bitter is dy yn 'e mûle en bitter langer is dit feest.
No nimt Siertsje.
En dan giet it op in priuwen yn de hiele tinte. Hjà meie se wol.
Lûd klinkt it troch de tinte hinne: ‘Lang zullen ze leven in de gloria.’
Dof jouwe de bosken de klanken werom.
Dêr sit fertutearze it ûngelokkige keningspear. Hy wyt en stil. Hja ferwêzen, as in wezeling sa bang. Hja sjocht yn in fizioen it wetter fan de feart - freonlik brocht it yn lytse spronkjes har winsk om in feint ta it frijsterfeest de lânsdouwe yn.
Wie der ea in goed, myld en rêstich thús? Heit?
De spylman spant de fioele. De strykstok strykt.
Hy hellet oan - hja sjonge!
Rêd fljocht it bloed, útlitten laitsje hja.
De boerejonges gean om en om. It keningspear is fergetten.
De tiid is kommen.
Wa't dûnsje wol en kin, dy moat dûnsje. It is gjin slimme dûns, it is de polonêze.
Heakje yn, gean mei, gean hinne en wer; plof, plof, plof, plof; mei lytse stapkes, salang de wize giet. Plof plof, hja gean nei de oare tinte, de tinte ta alle dûnsen, in tinte mei in houten flier. De spylman giet foarop. Dêr dûnsje en hossebosse hja op klompen en op skuon. De spylman makket nije muzyk. No komt de Skotse Trije. Hja stappe rimpen en bot. Hja giere fan nju sa ûnder it spande doek. Om de tinte hinne dûnsje losse feinten de seuvensprong, keunstich, rigelmjittich, oerstjoer, hoe langer hoe fûlder. Op ien foet, op 'e oare foet, troch de knibbels bûge, ien kear, twa kear, trije, fiif en sân, de seuven - de seuven, de seuvensprong.
Men zegt, dat ik niet dansen kan. 'k Kan dansen als een edelman.
Hja wine har reklike leaën yn de linichste bochten. De spylman hat nea lins, hy fidelt mar. Hyltyd wer rôlet it jild him foar de fuotten om in nije dûns.
| |
| |
Op de mjitte fan de fioelemuzyk dûnset dat jongfolk al de opgarre libbensnju derút.
Yn in hoeke fan de seaddetinte sit noch altyd it bleke keningspear, oant Siertsje har it teken jout.
Beskamsum dûkt hja efter him oan.
Geane hja nei hûs? Graach! Hja is sa wurch.
Mar Siertsje sil no oan de ein ta bliuwe.
Hy is net hielendal in labbekak.
Earst nei it Balksterein, nei it hynderfjouwerjen.
‘Siertsje, nei hûs ta, toe, ik bin sa wurch! Ik trilje sa.’
‘Net nei hûs. Hja tinke dan, dat wy der wat om jouwe.’
‘Mar ik jou der wat om, ik bin bang!’
‘Net nei hûs,’ seit Siertsje.
Wylst Siertsje de Sterke, geve hynders besjocht, tinkt Hinke oan har miswoechsenens. Dêr kaam it dochs fan! Heit hat har sparre. De minsken sparje har net. Spotsk hâldt hja harsels foar: Ien kear komt der in ein oan. Lykas fan dit feest strak de ein der wêze sil, sa sil einlings ek foar har brike lea de ein fan 't lijen komme.
Wêrom hja? Wêrom oaren net?
Kin hja wer fleurich wêze, lyk oant no ta by heit, soargeleas as de fûgels út 'e bosk, de roeken, dy't as gratte donkere blêden troch de loft saaien komme?
De skimer falt oer 't fjild, no wurde de geande pearen njonkelytsen wei yn de bosken.
As de boerereauwen alle kanten fan it gea útjachtsje ta it nachtlik feest fier fan honk, rydt it keningspear skrousk en klûmsk oer de nije strjitwei nei de pleats yn de Roekebosk.
Oant let yn de nacht bliuwt Siertsje hingjen yn stroef petear mei Jan Roekeboer. Hinke is wyt fan de pine yn 'e holle. Hja bliuwt derby sitten. As hja him útlit, freget hja: ‘Siertsje, komst wol wer, no? Giest nea wer by my wei?’
Siertsje wit neat te sizzen. Hy heart de pine yn har lûd. Wer
| |
| |
grypt har warleazens him oan en dat yninoardûkte stal fan har.
Hja grypt him herstochtlik beet: ‘Dû komst wer?’
‘Ja,’ seit er ûnferhoeds, bûten himsels om tsjin de eangst yn Hinke' stimme.
‘Noch ienkear sil ik hinnegean,’ nimt er him foar. ‘Hja is goed, wie sa bang, hat in swiere dei hân, ik koe 't net wegerje. Noch ienkear, dan net wer.
De hiele weromreis rekkent er út, hoefolle pûnsmiet lân en bosk de Roekeboer wol net yn eigendom hat.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd