|
| |
| |
| |
38
As Hylck yn Sondel weromkomt, binne de manlju fier fan hûs oan 't wurk. Fouk fljocht en draaft as in healewize, it hier slingert har yn triedden om 'e holle.
It waard myn tiid dus al wer, tinkt Hylck.
Fouk is ek bliid. Hylck wurdt let en set, in stove har tatreaun foar it bekommen fan de fuotten, wat iten, wat drinken foar har delset. En nee, daalk net oan 't wurk, hja is wol wizer, de manlju sille dochs strak ynkomme foar it jûnsmiel. Hylck jout har graach ta de rêst, is wurch, soe rjochtút wolle, hielendal útrekke. No hinget hja rûngear mei de earmtakken op hege knibbels, lit de ôfmêde lea wjirgje. Har boppeste rôk bingelt op 'e grûn, hja slacht it gjin acht. It earizer blinkt yn de spegel foar har. Dat moat ek noch ôf. Hja stoarret nei harsels. Hja sizze, dat hja kreas is. Op 't stuit dochs net! Suterich, belutsen is dat antlit dêr foar har, op 't skriemen om 't ôf. Skrieme hoecht hja net, mar botte fleurich is hja ek net. 't Sil wurgens wêze.
De bûthúsdoar wurdt iependien, it giet har foarby. Immen komt de mulkeamer yn. Hja fernimt dat al, sjocht lakonyk om. 't Is Siertsje. Efkes wurdt hja libbener. Mar wat soe 't ek. Lykwols, hy sjocht har oan, glimket en seit: ‘Bist dêr wer? Ik wie al bang, datst net weromkomme soest.’
No sjit it Hylck danich foar de kiel. Hoe lang al moast hja wachtsje op dizze wurden? Triennen rûgelje har op 'e wangen. Heden, krekt no't Siertsje it sjocht. Hja slacht de hannen foar it antlit, trillet en is skriemende bliid. 't Is as oalje op in smertende
| |
| |
wûne, hy wie bang dat hja net wer komme soe. Hie er langst hân! Healwize tutte, te skriemen, wylst hja ferromme laitsje moast.
Siertsje stiet der wat knoffelich by, aait har justjes oer har tsjokke pikswarte hier, seit: ‘Komst aanst by my yn de skuorre? Dan kinne wy prate.’
Hja sjocht him troch de triennen oan en besiket in glim.
Hja fernimme net, dat Barre Stoffelsma troch de bûthúsdoar dy't oan is, stiet te sjen.
Grimmitich besjocht er dat nuvere fertoan dêr, wachtet in hoart of der ek mear bart, mar Fouk komt en makket de tafel ree ta 't jûnsiten. Fouk is let, de manlju moatte wachtsje en dêr hat de boer in grouwéligen hekel oan, dus sinnicht it Barre fan alle kanten net. Dat Hylck skriemt, is sa slim net, hja hat faker triennen litten nei Brúne dea.
Fouk foetert op har, is hja de senuwen noch net kwyt? Hylck wriuwt har yn 'e eagen. Ynwindich fljocht alle ferheardens en drôvens by har wei. Op in stuit glimket hja sels, mar moetet dan Barre wrede eagen, sjocht dochs net foardel, is him treast.
Siertsje hat hja, krijt hja, syn eigen soan. It hert is har licht as in fearke, hja soe frijmoedich sjonge wolle as in ljurk. Hja kin net ite. ‘Fan wurgens fansels,’ seit Fouk.
Titte ropt: ‘Smyt dines mar op mines. Ik mei se foar ús beide.’
Hylck seit: ‘Dû bist holle bolle Gijs.’
‘'t Iten is streksum,’ seit Fouk, ‘dû moatst ynnimme, ast net ytst, wurdst ek net âld, fanke!’
‘Witst, hoest âld wurde kinst, Hylck?’ freget Titte.
‘Hoe dan?’
‘Goed op 't sykheljen passe.’
Siertsje laket der allinnich om.
Hylck sjocht, hoe't er dan docht. Hy lûkt de boppelippe justjes omheech. Der komme tearkes om syn eagen hinne.
Op 'e nij moetet Barre har loaits. Wat skeelt dy âld boer?
Ek hat Hylck wer niget oan dit boere-iten. Wat in grut ferskeel by itjinge mem op 'e tafel sette moat, dêr't op libbe wurdt en swier arbeide.
| |
| |
De boer nimt de bibel en lêst 1 Kor. 13, it haadstik fan de leafdejubel. Dat treft skoan. Wat ferstiet Hylck dizze wurden, dy't ferheftich har eigen fielings spegelje. Strakaansens is dy leafde harres, sil hja by him wêze yn de skuorre. Hok útfynsel sil hja betinke?
Wat heart dit haadstik moai út 'e boer syn kreakjende kiel.
De manlju gean oerein en ferdwine.
Hoe sil Hylck no? Hoe moat hja no? Kin hja Fouk ûntrinne? Hja moat sjen om yn de skuorre te kommen, sjocht troch 't rút. Fouk is drok dwaande yn de stookhutte.
Of soe Siertsje no net bedoeld ha, mar strak?
Dochs sjen. Hja kin 't net litte.
Sjoch, ja, dêr stiet er. Yn it tsjusterskimer fan de skuorre stiet in stal. Hja rint fluch nei him ta. Grypt er har noch net beet? Falt no de hiele wrâld net wei? Hark, har hert, it sil barste, sa rêd en wyld docht it, it bloed bûnzet klop nei klop. In oerstjoer hert, in waarme mûle bringt hja. Hja krûpt tsjin him oan.
Wêrom docht er neat?
Wat wurdt hja kjel!
It is de boer syn boarst, dêr't hja de holle oan flijt. Syn bolderjend lûd falt batsk op har del.
Earst is hja yn 'e sûs, fljocht dan, beret, it bûthús yn.
De boer, hy flokt, swart, rint har efternei. Hja is in ferkearde frou, dy't yn 't tsjuster huorkje wol.
As hy yn de keamer komt, giet hja bûtendoar, dêr't Fouk ferheard har opheint. Wat no, wêrom is Barre lilk op har? Hylck moat meikomme en fertelle.
Yn de fjurhutte stean hja.
Skriemende stjit hja de wurden der út en njonkelytsen komt it barren foar Fouke eagen te stean. Siertsje, Barre, Barre, Siertsje. No sil Fouk ek ferskuorrend wêze. Hja doar net sjen, in hiel hoart net. Mar dan skattert Fouk it út: ‘Fanke, ik krij der wat fan. Dû leagenst it?’
Hylck weaget it en sjoch. It bespotlike fan de sitewaasje dringt ta har troch. Dy beide froulju dogge it hoe langer hoe mâlder,
| |
| |
mar Barre skuort de doar iepen, hy is troch alles hinne lilk, wynt him hoe langer hoe mear op.
‘Bist ek net wizer, grutte sloarm,’ byt er Fouk ta.
Fouk grypt Hylck beet, hja fleane by de oerstjoere boer lâns, hearre neat mear.
Fouk ûnthjit, hja sil neat tsjin de oaren sizze. Hja pleaget Hylck: ‘Dû tochtst in jonge frijer oan te krûpen en it wie in âld fergroeide strûk.’
Hja warskôget ek tige earnstich: ‘Mei dy en Siertsje, dêr kin neat fan komme. Gerke, fanke, dat is better.’
Hylck giet betiid op bêd, de jûn is dochs bedoarn. Hja skammet har wat foar de boer, dat er soks wol fan har tinke moast. Of hie er dêr mei sin stien?
Siertsje sjocht hja de hiele jûn net mear.
Dat is net sa slim, der komme mear dagen. Is de pleats te lyts, Gaasterlân is grut. Gjin noed, der is altyd wol in herntsje, dêr't de boer harren net fine kin. Fouk sil him wol fertelle, hoe't it yninoar sit mei Siertsje en har. Dan wit er it mar, kin er him reemeitsje, it jout har mear wissichheid. Wat is dy boer neigeanderich, hy rint jûns wol trijeris it bûthús yn, sels midden yn 'e nacht stiet der immen by har bêd, in lantearne yn de hân. Hylck wurdt sa kjel. Soks is nea earder bard.
Wa is 't? Barre. Wat wol er dochs!
Hja glimket. Hy ljochtet har ôf. Oft der ek ien by har leit fansels. Dy..., hja wol skelde, mar is sa slûch nei de reis.
Efkes winsket hja, dat it Siertsje wie, mar dan jout hja har oer oan de sliep.
Hja wurde sûnt neigien. Troch Barre en ek troch Fouk. Fouk rydt Hylck nei en Barre Siertsje.
It rint al wer oars as Hylck ferwachte hat.
Siertsje soe mei de fûst op 'e tafel houwe moatten ha. Hy docht neat, lit mar gewurde.
Wat soe hja in wille hân ha, as er dy âld boer de fûsten sjen litten hie.
| |
| |
En 't is sa nuver, der is wat feroare mei har en Siertsje en dochs giet ailes gewoan syn gong. En snein komt Gerke. Hylck kin 't har net begripe, wol der sels net oer begjinne, dat moat Siertsje dwaan. Hja tinkt ek, as hy der net mear om jout, kin 't har ek neat skele om in jûn by Gerke yn de stookhutte. Der bart ommers neat. Mar dat wit Siertsje net, hja wol him sa graach oanfiterje. Soks soe by oare feinten altyd helpe, by Siertsje net.
Wêrom docht er neat? Wêrom giet er net nei syn heit, praat mei him, set oars sûnder him troch.
Dan heart hja, dat Siertsje omraak ûnder hannen nommen is en Fouk hat meiholpen. De beide ha tocht, dat it noch gjin tinken wie.
It eintsjebeslút hat west, Siertsje moat oan 't wiif, hy rint al nei de tritich. Bûtendat ornearren hja, Hylck moat hjirwei.
It spyt Fouk, hja mocht it fanke lije.
Hoe moat it dan mei Gerke? De boer wit rie: Trouwe, hja ha him te folle oanhelle om him ôf te sâltsjen. De boer seit ek, hiele Gerke kin him neat skele, mar troud is troud, is Hylck oan 'e man, dan driicht der fan har kant gjin gefaar mear foar Siertsje, it skynt, dat hja him wol yn de besnijing hat.
Mei maaie ta doarren út. Gerke en Hylck, Siertsje en...? Ja, mei wa? Wa is goedernôch, leaver rikernôch? Hja gean de kunden ûnder de boeren nei.
Barre neamt in namme.
‘Nee, Barre, dat moat net,’ seit Fouk begrutlik.
Mar Barre is der net ôf te bringen, 't is in bêst fanke en der sit folle jild.
‘Ferwoechsen,’ seit Fouk, ‘nee, dêr bin 'k net foar.’
‘'t Is in frommes,’ sei Barre, ‘en se hat jild.’
Hy wit, der bestiet gjin folbloed Stoffelsma, dy't net boaskje wol om 't jild en Siertsje is út it laach.
‘Sa tsjep is Siertsje ek net,’ hâldt Barre fol.
‘Hja wol,’ seit Fouk en knikt nei 't bûthús.
‘Dy-y-y,’ hellet Barre ferachtlik út, ‘dy docht it om 't jild.’
Efkes wurdt it de boer wat frjemd. Hja stie deun by him, lei de
| |
| |
holle tsjin him oan. Ek út selsbehâld hat er him oerstjoer holden.
Wie er net by steat en helje har oan, wêr wie dan syn sizzenskip as boer bleaun?
Hy sil, hy sil de baas bliuwe, hja moatte allegearre foar him fleane wolle, eigen folk sa goed as de boaden. Hy, Gaasterlânske eigenerfde boer sil noch ris sjen litte, hoefier hy it stjoere kin.
De sneintejûns as Gerke en Hylck yn de fjurhutte sitte, hat de boer it mâl fel oan mei Siertsje. Der wurdt him oansein, hoe't it foartoan wêze en wurde sil.
Fouk is derby en knikt. Libje wy allegearre net tusken it dû silst en it dû silst net yn, tinkt hja. De boer, dy't siket om in hâlding, nimt de kwispeldoar út 'e finsterbank, hâldt 'm tusken tûme en finger en seit: ‘Hinke fan Jan Roekeboer, dat is wat foar dy.’
Siertsje is nea praatsk, dus no ek net, hy seit gjin stom wurd werom.
De boer seit mear as er wend is, hy praat mar troch: ‘Hja is net kant fan lea, mar dû bist oer de jierren en der sitte spikers.’
Noch gjin beskie.
‘Mei de faam wurdt it neat, dat begrypst sels wol en dy wol ik Gerke ta ha, ús soarte past har net.’
‘Wat seist?’ freget er no, want Siertsje joech einlings lûd.
Dúdliker seit Siertsje: ‘Dat wol ik net. Ik sil wizer wêze om mei sa'nen.’
Hy sjocht syn heit húnsk oan.
Barre wurdt opljeppen, hy hat it altyd foar 't sizzen hân, jout de leie net út hannen.
Fouk hâldt har stiif.
‘Siertsje,’ seit hja, ‘Hinke is in goed fanke, hja ha sà'n jild.’
Siertsje harket... ‘sà'n jild,’ mar hy seit: ‘it falt my fan muoike ôf.’
Tsjin syn heit seit er jitris: ‘Ik wol net.’
Dy giet oerein, set mei in bats de kwispeldoar del, hy fielt him wer minske by niis, doe't er moai waar spylje moast, en seit lûd: ‘Dû silst!’
Siertsje raast: ‘Ik sil net.’ Bitter ropt er it út, it is mear winsk as
| |
| |
wil. Hy seit, wat er graach sizze woe, mar wit dat er lykwols harkje sil nei de stimme fan syn bloed; jild by jild.
Hat dy twifel him net altyd dwerssitten mei Hylck? Ut alle macht skreaut er: ‘Ik lit my net twinge, ik wol sels witte, wat ik dwaan wol.’
Barre seit neat mear. Hy fielt him no wer wis. Hy wint, fernimt er, it is eins útiten. Inkeld is er wreevlich, dat de jonge tsjin him yndoar, al is it mei de mûle en dat er út himsels de faam net stean lit.
Siertsje giet der út. Yn de bûthúsdoar ropt er lûd: ‘Ik ferdom it.’
Fouk beart: ‘Siertsje, it is dyn heit.’
Barre grypt ‘de Keuvelaar.’
It begruttet Fouk om de jonge. Hja seach wol, hy skriemde hast, hie himsels net yn 'e macht. No moat hja oan Geauwe tinke.
Letter stiet hja foar Siertsje syn bêd. Hy sil dochs gjin ferkeards yn 't sin hân ha? Dêr is hja frou foar om soks te tinken.
Mar hy leit sa op 't gehoar rêstich te sykheljen op syn smel ienpersoans bêd.
Hja fernimt net, dat er him mar hâldt oft er sliept.
Barre is op hoassokken oer it strjitsje nei it pear stoattele. Wat waard Hylck kjel, doe't de doar ûnferhoeds iepengyng.
‘En no jim mei maaie trouwe,’ falt er harren op 'e lea. ‘Siertsje moat dan ek oan kant. Ik sil jim mei de kosten helpe, mar dan help ik ek net ien kear wer. Jim hoege skielk net by omke Barre oan te kommen, om stipe.’
Hún, tinkt Hylck, krekt as soe ik dat wolle. It liket der lykwols net better en frediger op te wurden. Wy sille sjen. Ik moat earst mei Siertsje prate. Al sil ik yn 'e nacht ek nei syn bêd tagean. No binne hja allegearre noch op har iepenst, mar dat slyt wol! Nee, hja hat wol moed nettsjinsteande. Allinne dy boer is ûnfersetlik.
Gerke fleuret op, is sa praatsk.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd