Ta him dyn begearte

[p. 143]

33

It liet fan Heiltsje wurdt songen yn Gaasterlân, op it stap, yn de molkenkelder, yn it bûthús, op de fjilden, op de wegen. Giet Klaske te melken de buorren troch, altyd wol earne heart hja it liet fan Heiltsje. Sjogge hja ferlittene Klaske, it liet is hommels út. Ek hat de lietsjesjonger har húske oerslein. De buorren ha him warskôge, betsjut dat.

Brún moat it net ûnder eagen krije, sa tinkt Klaske, sa tinke de buorren ek. Salang Brún by hûs bliuwt, kinne hja it meiinoar heine. ‘Klaske rint rûngear en yninoar dûkt,’ sizze de lju, ‘it stumper, dy hat wat.’ Klaske heart it net iepenlik, fernimt it wol. Hja binne foarkommend foar har, helpe mei in gebear, mei in wurd, mei wurk, yn 't lean.

In boer jout har wol in skelling foar 't melken, 't taryf is in kwartsje de twa kear.

Hja krijt in ferlein laam en terms fan 't slachtsjen, in panne fol soad mei eachjesfet, en in kowepânse.

Wat in doarp net wurdich is yn sokke tiden.

Dit fan Brún fret djipper as doe mei har man, ferlittene Klaske dat hja is. Wie hja wol ferlitten? Wie 't net earder in ferromming? Hja hat skriemd foar 't each fan de minsken en om 't ûngewoane fan 't gefal, net fan fertriet, want it wie har frijheid.

Hja koe 't foarhinne ôf mei in boartlik wurd, grypt no nei de bibel.

't Is in griis te sjen, hoe't Brún tegnaud wurdt. Koe er 't mar sizze. Al moast er te Ljouwert oan 'e galge hingje, dat soe de

[p. 144]

skuld soenje. Is hja dan al safier, dat hja it leaut?

Hat er it dien, lit er him dan frijmeitsje, lit him boete dwaan. Kristus is de Ferlosser, ek foar Brún, want foar elkenien, foar de grutste sûnders, sels foar de moardner oan it krús, tsjin de ivichheid oan.

‘Rike genede Gods,’ seit Klaske lûdop.

Hja bidt, it is ek in tankjen, ‘altyd is der útkomst. Nea is it tsjuster sa ticht, of der skynt in ljocht. Jo bloed, Heare, Jo offer!’

Wie har leauwe altyd sa grut. Jimmer is hja lyts fan moed, it nea, nea, nea..., dat tsjut op de ierde, hat har dagen en nachten yn in rauwe pynlike klam. ‘Nea, nea,’ gjin wûnder dat Brún syn ferstân kwyt wie. Heare, jou, dat ik mis bin. Klaske wurdt bûtst fan de iene tins nei de oare, 't binne altyd deselden. It hier priket har. Har earen sûzje jûns as it stil wurdt, as der oars gjin lûden binne as in pomp earne by in hûs, of in doar dy't tichtklapt. It iten op har tafel sil net streksumernôch wêze, hja krije gjin goed ynhâlden. En Brún te mear, komt stevich en sterk, in keardel by dy boer wei en moat op lichte arbeiderskost, wurdt meager, bleek, swiersettich en kin net tsjin de swierrichheden oan, hy lijt deroan. Of lijt er allinne oan skuld? De skyn hat er tsjin him. Dêrom hopet hja, dat it komt fan de faam of fan de minne kost. Mar djip yn har is it ûnrêstich witten. En giet er yn 'e dream net raar te kear?

‘Kom, net sa jeuzelje,’ fermoannet hja harsels. It helpt har net, hja eamelt mar troch oant hja foar de hikke fan de jister stiet, want hja sil melke by Jan Iges.

Sjesa, hja kin daliks begjinne. De boer hat de kij al ophelle. Hja kin wer in stoater better wurde en Jan Iges jout der net in heale reade sint oerhinne. Tolve kij melke, dat is foar elke ko in sint, dy't Jan Iges har skraachwurk gunt. Hy stiet al by de hikke te wachtsjen. Klaske nimt de amer oan. Mei syn heech lûd pipet er: ‘Soa Klaske, wiene jo dêr? Ik tocht al, as ferlittene Klaske my mar net ferlit, ik hie alhielendal op jo rekkene.’

‘It wie ommers ôfpraat, Jan!’

[p. 145]

‘No ja, no ja, mar jo ha safolle oan 'e holle tsjintwurdich. Dat rint fan de iene boer nei de oare. Kin dy jonge fan jo dat net foar jo weinimme?’

O, dy nipert! Hy wit it wol! Hy wit it wol! Narje moat er, húnje!

‘Lit Brún derbûten, Jan, dy hat genôch oan himsels.’

‘No ja, fansels, dat sil 't wol. Ik woe mar sizze, jo moatte witte, wêr't jo steane. Ik praat op myn eigen gerjochtichheid en jo op in oar sines.’

As Klaske neat seit, ferget er har.

‘Seist neat?’

‘Ja, Jan,’ krijt hy dimmen ta beskie.

Syn eargefoel is befredige.

Sit Klaske ûnder de tredde ko, dan komt der in fanke oanfleanen, heal by de hikke omheech, dêr't in ko dom mei de noasters tuskentroch snúft.

‘Klaske, Klaske! Jo meie wol gau meitsje, dat jo thús komme, Brún docht sa raar!’

‘Heare, Heare,’ bidt Klaske, ‘wat is der no wer?’ Hja smyt, hastich dat hja is, de amer mei molke om. In wite plasse yn de ferwâde jister.

‘Klaske, Klaske,’ ropt Jan Iges skriemerich, mar Klaske slacht him gjin acht.

Dravende gean hja de wei del, wylst moat it fanke hymjende tekst en útlis dwaan.

‘It sjit der my fan yn de skonken,’ seit Klaske, ‘ik kin hast net mear foarút.’ Hja avensearret noch hurder, it fanke hâldt har skraachwurk by. ‘Leit er fan himsels?’

‘Hy docht sa raar, is sa wyt as in doek.’

Brún leit derhinne op it ierpellân. Har tinzen fleane foar har út. Hja krimpt ynelkoar, soe 't slim wêze?’

Hja makket sa yn 'e gong wei alle lijensmûglikheden troch.

‘Hoe docht er?’ It fanke kin har net mear fertelle. Skean oer in lân binne hja gauwer teplak.

In lytse spjuchtige mem op tinne skonken fljocht om har bern, har âldste.

[p. 146]

Wat in minsken op har ikkers! Hja traapje op har ierpels om. Efkes tinkt hja dat, mar wat let it?

Der wurdt rûmte makke. Hja falt op de knibbels by Brún del.

‘Klaske,’ lústerje hja om har hinne.

Dêr leit it lange lichem útrutsen oer de ierde yn it donkergriene lof, dwers oer in greppel hinne.

‘Brún, Brún!’ ‘Brún, toe dan, jonge! Sjoch my oan, ik bin 't Brún!’

Hy is sa stil, sa bleek. It brûs om syn lippen is opdroege, hy is úttjirge.

Och, de jonge is sa siik, hoe rêstich is er no, koe er mar sa bliuwe, dat er nearne weet fan hat, dat it net mear yn him fret as kanker.

Soe 't dan dochs wier wêze? Nee, Heare, nee Heare, jou, dat it net wier is! Dêr ha Jo him dochs wol foar bewarre?

‘Ha jim dokter helle?’ freget hja.

‘Wy ha om Reinder stjoerd. Hy kin hjir daliks wêze.’

Hja wachtsje.

‘Stil lizze litte, Klaske! Sa kin er rûm siken helje.’

It duorret oeren foar Klaske, hja leit de knibbels sear. Hja tinkt, Brún sil stjerre en sjocht him foar har fan lyts jonkje oant boerefeint. Op dizze eker boarte er. Jinsen rûn er as jongfeintsje mei de blaupûde op 'e rêch en knoffele wat sjoalemeftich it hulterige sânpaad del. Tusken doe en no in wrâld.

Hja harket hyltyd oan syn boarst, fielt oan syn lippen, fernimt de lytse bewegings yn syn lea, in fleuchje fan it eachlid, it triljen fan de hân. It is de mem, dy't harket en sjocht. ‘Hy mei sa net ôfreizgje,’ ferget hja de Heare. Teffens bidt hja it earmoedich, want it mei net sa raar.

Mar Reinder is der, Reinder wetterkiker en krûdesiker.

‘Reinder,’ wurdt der sein. Hja keare de antlitten nei Reinder ta. Hy is in lytse meagere man, wis yn 't gean, hat eagen fan in profeet, djip, leauwend, ûnthjittend.

‘Ut 'e wei,’ ropt er. Hja dogge.

‘Fuort Klaske!’ Klaske krûpt wat fansiden. Reinder sil helpe.

[p. 147]

Hja sjocht him fertrouwend oan.

‘'t Hat in set west,’ is syn diagnoaze, ‘hy hat it slim swier hân.’

‘Komt er gau by?’

‘'t Kin, 't kin ek net, miskien duorret it noch wol trije oeren. Hat er foarhinne ek lêst fan terminen hân?’

Klaske knikt: ‘As lyts jonkje!’

Hie er it net tocht? Stil lizze litte. Sa gau't er bykomt, yn 'e hûs drage en op bêd lizze. Fuortynienen der net wer ôf.

Reinder hat thús wetter út 'e Wûnderbeam fan Wikel, dat moat Brún drinke, 't is 't lêste, dat er hat.

Dus hja mei him jit hâlde? Hja docht de hannen gear en suchtet, tanket ek, wylst er dêr foar dea noch leit. Hoe langer hy sa leit, hoe langer hy net tinke kin.

Hy komt by en hja tôgje him foarsichtich yn 'e hûs en op bêd.

Earst is er deastil, dan gûlt er en skreaut om mem, om Hylck. Yn grutte benaudens slacht er de tekkens fan him ôf.

‘Stil dan, myn jonge, ik bin 't.’

Hy grypt har pols beet, wringt har hân. ‘Mem, mem!’

‘Wat is der dochs, jonge! Kinst it mem net fertelle?’

No slacht er har, stjit en stompt. Hja neamt syn namme, suskjend en treastend. Hy fernimt it, reagearret, efkes lûkt er in mylde glim. Dan dwilet er wer, raast om Hylck, tizet oer de moard, skopt wyld. Krijt er in nije set? Sil er sa sûnder rêst fan de iene yn de oare falle oant er it bestjert?

Buorman Harmen komt en oerleit.

Mei syn beiden sille hja jûn en fannacht de wacht hâlde. Brún moat it net merke, oars wynt it him op.

As Reinder ynkomt, ferdwynt Harmen.

Reinder praat ientoanich en rêstich.

De sike harket, jout him wat del.

Reinder seit, it wetter probatum est, folle minsken binne der better fan wurden.

Reinder giet nei 't bêd, de flesse yn de hân, hâldt dy earst tsjin 't ljocht. Klaske sjocht der earbiedich nei, in genêsmiddel, in wûndermiddel.

[p. 148]

De sike sjocht ek, skerp, oandachtich. As net ien fan beide der op fertocht is, docht Brún glûpsk in haal en slacht yn in feech de flesse tsjin de tafel, op de grûn.

Hy skattert, wylst de flesse rinkeljend stikken knapt. In skamper kaam tsjin Klaske noas. Efkes hâldt hja de meagere hân dertsjinoan. It wetter leit yn in plaske soald. Fine stekjes ljocht sjitte út 'e glêssplinters wei.

Feger, blik en in dweil, Klaske hat it der redsum wei.

It spyt Reinder, 't wie it lêste, hy wit ek net wat er Brún oars jaan moat.

Klaske freget: ‘Sil der net immen wat helje? Neat is te slim, te swier, te goed foar ús Brún... Reinder!’

‘Wolle jo it bêste jaan, Klaske?’

‘Ja, Reinder, hoesa?’

‘Dan moatte jo it helje.’

‘Ikke?’

‘It Wikelder Wûnderwetter helpt in minske it fûlst, as it helle is troch de mem.’

‘Goed, dan salang wachtsje.’

‘Nee, nee, no!’

‘No?!’

‘Nachts om tolve oere, moat it út 'e beam skept wurde. Dat moatte jo dwaan. As jo Brún it measte en it bêste ta ha wolle alteast.’

Klaske trillet oer de hiele lea. Hja antwurdet sunich: ‘Goed Reinder.’

Mar ynienen ferheftich ropt hja: ‘Reinder, ik bin bang yn 't tsjuster en om dêrlâns.’

‘Dat hindert neat, as jo 't mar dogge,’ seit Reinder bedaard.

‘Jo moatte de koster der útroppe. Hy is soks wend, it bart alle wiken wol. Witte jo, wêr't er wennet?’

‘Jawol, yn de rigele húskes njonken de skoalle.’

‘Just. En jo hoeve sa lang net oer Brún yn te sitten, dêr soargje ik foar.’