Ta him dyn begearte

(1999)–Ypk fan der Fear– rechtenstatus



[pagina 47]
11 Jûn nei 't melken. Bûten foar de bûthúsdoar stean twa manlju yn 't waar te sjen. Walle, de arbeider, boartet mei 't spantou. Hy seit: ‘Niis seach ik stjerren, no binne se fuort, wolkens krûpe der foar. 't Wurdt roettsjuster langer.’ Siertsje seit: ‘De froast giet út 'e loft. 't Is oan de kjeld te fernimmen.’ Walle seit: ‘Lang sa lûkerich net mear, mienstû. Nee, 't is earder wetterkâld.’ Siertsje: ‘Gjin winterkjeld alteast.’ Walle: ‘It sil lykwols frieze. Myn rjochterskonk jûket.’ De bûthúsdoar giet efter harren iepen. In skimerich ljocht glydt in hoart oer de strjitte hinne en wer. Hylck bringt in pjuts molke om noch yn it aad. Skrousk stiet hja efter de manlju, sjocht hommels twa stjerren yn de loft. Hja skine skerp, as katte-eagen, dy't yn 't nachtlik tsjuster stekke. ‘Sjoch,’ seit Hylck. ‘Ik ha 't sjoen,’ seit Siertsje. Walle seit: ‘Ek in friesteken, sok stekkend ljocht! Jim sille gau de redens ûnderbine kinne.’ Krysttiid gyng foarby mei trije preken en twa dagen efterelkoar sneinswurk, doe hie hja tiid hân, tinkt Hylck. Sil boerinne no frij jaan, hja kin net bêst freegje. In hoart stiet it folk noch stil efterhûs. Net ien is praatsk.
[pagina 48]
Hylck stiet deun tsjin Siertsje oan. Sil hja 't weagje en gean noch tichter? Wat mankeart har! Wêrom doar hja net? Sa die hja thús ommers ek wol? Doe seach hja der neat yn, mar dy jonges koene har neat skele. ‘Kom, ik gean der wer yn,’ seit Walle, ‘by de kij is 't waarmer.’ Sil Siertsje ek? Hy bliuwt stean. Hâlde de katte-eagen him yn 'e besnijing? Hy sjocht foarsichtich om him hinne. Hylck glûpt gau efter Walle oan it bûthús yn, Siertsje folget. Walle sit op 't bûthúsbankje. Brún giet by him sitten op in tippe. Der is lins. Winterdeis is 't net drok en Heiltsje is let mei 't iten. Hylck moat nei har ta, hja fynt it húsliker yn 't bûthús by de kij, dy't yn 't hea omheisterje, inkelden kropje al. Barre stiet jinsen yn 't tsjuster ein fan 't bûthús by Bontsje III, dy't risselwaasje makket om te kealjen, mar it kin noch wat oanhâldee. Hylck falt by de manlju del en Siertsje nimt in tuolle. ‘No Titte noch,’ ropt Walle. Hy klaut him yn 't grize hier. Titte komt tusken in pear kij wei. ‘De swarte fret altyd fan twa toppen,’ seit er. Hy set in amer omkeard del en giet derop sitten. Walle seit: ‘Sa sieten wy neist jierren op ditselde bûthúsbankje, doe hat Doedt bolkoerrinster ús der útreage, want hja hie de hûn mei kaaien sjoen.’ ‘De wat?’ freget Hylck. ‘In grut grou swart bist as in hûn, eagen as koallen fjoer, klapperjende earen, in bosk kaaien om 'e hals en 't jout in lûd as fan ratteljende amers. Nea fan heard, Hylck? Spoeket er nea om 'e pleats? Fernimste nea wat? Syn domein is tichteby; de Griene Singel, dêr hat er syn komst. It sil in jier of tsien, fyftjin ferlyn wêze... Of sil 'k mar ophâlde?’ Wer sjocht er Hylck oan. Froulju binne bang ornaris. ‘Nee, Walle,’ seit Tjitte, ‘om de deale net, wy wolle harkje, as 't
[pagina 49]
Hylck net nei 't sin is, giet se der mar út. Toe, Walle!’ Walle hat syn slinger, hja wolle allegearre graach nei him harkje. Dan sil 'k ferfetsje. In jier tsien, fyftjin lyn doogde it hjir lang net. Dy hûn kaam midden op 'e dei te tsjoenen, fleach de Singel op en del, op en del soms oeren lang. Net in minske koe foarbykomme, as er fan gewoane makkelei wie. Net in reau, neat, krektsalang't er syn bekomst hie, dy satanstrawant. Ik haw it mei eigen eagen sjoen. Tsien weinen stiene efterelkoar te wachtsjen krekt as no yn Balk foar de wipbrêge, as der in skip beknyld sit. Karriders wachten ek, hja krigen it bestelguod net mear teplak. Witte Jo it noch, Barre?’ ropt Walle ynienen it bûthús yn. Barre bromt sawat. Hy hat gjin nocht oan sok praat. It waard oars. Der wie in soldaat Oege Jaspers, in dapperen skevel. Hy hie ûnder Mynhear De Carpentier tsjinne tsjin Napoleon. By Waterloo hie er meifochten. ‘Ik kin 't net mear oansjen,’ sei Oege Jaspers. ‘Ik stek him dea. By Waterloo net bang, yn de Griene Singel net bang!’ ‘Hy is no wei,’ mimert Walle, sjocht Hylck mei syn lytse guodlike eagen spotsk oan, ‘'t hie foar dy in man west: kant, moedich...’ ‘Toe no, Walle!’ ‘Ja...’ Dêr stie er dan yn de Singel. In ûnbidich swart bist kaam hommels njonken him, seach him oan, rûn mei him op. Oege Jaspers lake. Hy die in raam dwers troch 't skynsel hinne, krige gjin hâld, foel bats foaroer. De bajonet stuts bryk yn de ierde. Hy wist sekuer, dat er it skynsel rekke hie. Mar, dêr gyng it noch. Oege Jaspers naaide út sa hurd de fuotten him drage woene. It swit poarre him ta de hûd út. Op 'e wei waard er heind. ‘Hast him sjoen? Hast ús frij makke?’ ‘Better hûndert minsken oan de bajonet as ien sa'n spoekhûn,’ rôp de soldaat fan Waterloo. Hy seach sà wyld, skuor-
[pagina 50]
de oan de bajonet, gisele it gewear en lei foar dea op 'e grûn. ynienen fielden al dy lju harren frij. De hynders gyngen skruten oan. De weinen kreaken en rattelen. De betsjoening wie brutsen. Kom, de swipe oer de hynsterêch! It koe wer lije. Twa manlju rêden mei Oege Jaspers. Neitiid hat it net wer spoeke yn de Griene Singel. Jou dy jûn kalm en rêstich del, Hylck.’ No komt der wer allegearre libben yn it bûthûs. Mar daliks freegje hja: ‘Fertel noch wat, Walle.’ ‘Moatst ris by myn lyts minske komme te sjen,’ seit Walle tsjin Hylck. ‘Net ferjitte te fuotfeien. Walle’ Foekje is skytskjin.’ De smoute prater digert foar him út. Hylck besjocht him. Wêr sit er ynwindich om te glimkjen? Laket er syn lyts wyfke út? Laitsjende sjocht er de harkers oan. Krekt as komt er ùt in fiere moaie draam. ‘Leafde is wûnder guod,’ seit er, ‘it is medisyn en fergif.’ Walle hat it no oer Dútske Hanne. Hie hja minder leave, hja hie earliker libje kinnen. Sa'n frjemd wyfke, it toarre taaie fel yn in gegrimel fan ronfels. ‘Nuver,’ seit Walle, ‘mar in goede ynboarst.’ Hoefolle minsken, dy't by de wei lâns swurven, hat hja net beplastere? De lju mei de deakistewein! Witte jim wa't dat binne? De rynkranke keardel is har broers soan. De broer paste net op, tûzenris bart soks, mar ienkear mealt in suster om sa'nen. Hja hat it my ferteld, hat de fuotten faak by ús op 'e plaatstove hân, yn in kâlde winter. By waarme fuotten komme winterdeis de ferhalen los, want de lea fielt noflik oan. Der is in mem, in sike mem, mei twa bern, de heit is wei, de mem stjert. It fanke, de âldste krijt de hjittings. Sil hja goed op 'e
[pagina 51]
lytse jonge passe? Wa ûnthjit net hastich en yn 't wylde wei by in stjerbêd en dan in bern? Hy gyng letter as mier nei Gaasterlân. Hja reizge him nei fan 't iene gea yn 't oare, in neisimmer wiene hja yn Assen. Dêr woe er net wer wei, want hy slingere oan in frommes. Der kaam in bern fan, in rynkrank bern. Witte jim it no? ‘Dat wie 'm, ja,’ Walle knikt. ‘Jierren en jierren swalke Hanne, yn Dútslân, yn Hollân, yn Fryslân. Yn Gaasterlân rekke hja thús. Har broer stoar ûntidich, in ûngelok, Hanne waard nòch nuverder. De rynkranke en letter de frou ek sochten har op. Spitich, dat it berntsje weirekke. Hja hat ek dêr mear oer meald, as hja skine liet. Hja wie in omstipster, in reizigster by dei en by nacht, hat in swier libben hân en in raar ein. No leit hja east-west, de holle nei 't easten, dêr't de sinne opkomt. By 't libben woe de sinne net komme, no wachtet hja derop yn 'e dea. Ja, it lot fan allegearre, dû en dû en dû en dû en ikke. Ien foar ien wiist oan.’ Hja sitte stiif, betsjoend. Barre ropt by Bontsje III wei: Brûkst dyn ferstân net, Walle? Der is in ivichheid, en dêr komt nea in ein fan.’ ‘Mar de wjirmen bine der ek, Barre! en dat lange, lange wachtsjen nei de dea!’ ‘Kom,’ seit Siertsje, ‘miskien hat mem it iten ree.’ Dy wurden binne foar allegearre de befrijing. Foar Walle ek, want as er mei de boer yn tsjok waar rekket oer it geastlike, kin it der heil en seil om wei gean, dan is 't krekt of stjoere Barre en Walle elts om bar de geasten mei de leie, rjochts of lofts, nei eigen wolbehagen. Efterelkoar gean hja yn 'e hûs. Hylck fielt har skruten, mar wol it net wêze, begjint mei Titte oan te gean.
[pagina 52]
Heiltsje knikkebollet by de tafel, koe de sliep net keare en skammet har dêrom. Net ien, dy't der in spotsk wurd oer seit. Al kôgjende komme hja allegearre ta rêst en Bontsje III jout in kokeal. Nei 't iten ornearret Heiltsje, Hylck koe no ek wolris in pear dagen nei hûs ta, fan sneon oant moandei bygelyks. Dat flijt Hylck, hja hat inkeld slim langst. It sjit troch har hinne, hja sil sa lang Siertsje net sjen kinne. Hja makket harsels út foar healewize, der is neat en is er ek net mear as tsien jier âlder? En lykwols, as hja oan him tinkt, wurdt hja sêft en weak fan binnen. Sil dat leafde wêze, dêr it mem it oer hie fan beppe? Is dit it echte? Der is eins neat oan him, dat hja raar fynt, lyk as by dy oaren. Brún bygelyks hat skeinspruten. Hy is goed, hja mei him lije, mar net as feint. By Siertsje fynt hja neat, dat hja net lije mei. Sels it keale plaske boppe yn syn hier is moai, dat lytse neakene plaske makket har bliid. En syn hier, dat yn in bosk ljochte krollen him oer de foarholle hinget. Syn krûme noas, syn reafallich antlit, sa ferlegen as er faak sjocht, en dat er sa stil is, hja mei it langer allegearre graach lije. Fan sneon oant moandei duorret net lang! Dan is hja lilk op harsels, dat hja net blider is om nei mem. Is it ferbylding? Sjocht er har oan? Wûnder, sa't it har troch de mage sjit. Fan oerdwealskens lûkt hja Brún oan 't hier. It wie àl sa, hy seach har oan en net samar. Der kaam wat út syn eagen nei har ta. Heiltsje warskôget har neitiid oer Brún. Hja moat sa'n jonge net oerstjoer meitsje, hy hat net in sterke holle, is wat eigenaardich. Hylck sjocht benijd. Wat mient Heiltsje wol? Walle mei syn ferhalen hat har wat bûten harsels brocht, hja is bliid, dat de boer jit by de ko is, as hja aanst ûnder de tekkens leit, is 't oer. Hja klaait har út. Der skimert wat wyts troch in stâlrútsje. Hja draait har om en sjocht yn 't swarte gat fan 't doarsrút. Mar gau op bêd!
[pagina 53]
Op 'e oare ein fan 't bûthûs sit de boer. Ut en troch âlet hommels in ko, want ek Heiltsje III wol kealje. Wa soe strak ôflosse, Brún of Siertsje? Brún of Siertsje, Brún of Siertsje? Hja sliept al, want de lea fan in warbere boerefaam bejouwe har samar, as hja yn de rêst komt.

Vorige Volgende

11