Een wereld in beroering. Verdere mémoires (1936-1946)

44

Op 'n dag kreeg ik de kans met een jong Nederlands piloot, Herman Arens, naar Sumatra te vliegen - de RAPWI had hem opgedragen, eens te gaan zien of er op de vliegvelden van Palembang, Padang en Medan misschien nog Japanse transport-toestellen in het rond stonden die op Java goede diensten zouden kunnen bewijzen.

Onze tocht zelf bleek eveneens in een Japans toestel te zullen plaatsvinden, dat - wij vertrokken van het vliegveld Kemajoran - min of meer schuil ging tussen de zwaarder gebouwde Mitchells, Thunderbolts en Dakota's. Het was sedert de overgave witgeschilderd, met een groen Rapwi-kruis over de rode Nipponse zon. Bij de instap wachtten ons twee saluerende Japanners, gebrild en gemillimeterd en met achter aan hun petje een groezelige lap die de Japanse soldatennek tegen de Indische zon moest beschermen.

Een van hen zette zich als reserve-piloot in de tweede stuurstoel neer, een wonderlijk paar vormend met de meer dan zes voet lange, breedgeschouderde Hollander. De andere wierp zich onmiddellijk na het opstijgen op de knieën en begon uit alle macht een zwengel heen en weer te rukken - een procedure, die hij later bij het landen herhaalde en die mij nogal intrigeerde, tot ik vernomen had dat ons toestel nog geen hydraulische pomp voor het intrekken en neerlaten der wielen rijk was.

Maar al mocht het dan niet geheel up to date zijn, het wist zich zonder kleerscheuren (hoewel machtig slingerend en schokkend en bij tussenpozen in diepe luchtgaten wegzakkend) door een electrische storm heen te werken waarvoor het zware Douglas-toestel met passagiers voor Singapore, dat 'n kwartier na ons vertrok, weer moest omkeren. Ik wil niet beweren dat ik mij daarboven bizonder behaaglijk voelde toen ons om zeven uur in de morgen plotseling weer diepe nacht omhulde, maar ik kon me niet laten beschamen door de beide Japanners, die een-en-al rustig vertrouwen uitstraalden. En

[p. 184]

toen we eenmaal door het noodweer heen waren, ging alles verder voortreffelijk. In de diepte werd de blauwe baai van Telokbetong zichtbaar, en daarna begon het moerassig oerwoud, het uitgebreide veld ‘boerenkool’ waardoor vettig-bruine rivieren traag voortkronkelden naar de zee.

Op het vliegveld te Palembang vonden we de gewone groep wachtende exkrijgsgevangenen, die ik reeds van Java kende. Dezelfde schamele kleren, los flodderend om broodmagere lichamen; dezelfde gore gezichten met de nerveus-turende uitdrukking - gevolg van het lange, lange wachten in de kampen. Deze mannen waren het wachten thans moe, zeiden ze; nu hun kamp eenmaal ontsloten was, konden zij ook geen uur langer in een stoel blijven hangen en doelloos in de lucht kijken. Zij wilden aan de slag, bever vandaag dan morgen, en spraken vol bitterheid over het tempo van deze ‘bevrijding’. Zij wilden strijden voor het herstel van Indië, als het moest met de wapenen in de hand. Gevaar kon hen niet meer afschrikken na wat zij hadden doorgemaakt.

Het ligt voor de hand dat tot deze ondanks alle ontberingen physiek volwaardig geblevenen juist veel Indo's behoorden, kinderen van dit land, op wie althans het klimaat geen vat had. Zij geloofden de weg te zien om binnen de kortste tijd en met het geringste aantal slachtoffers een einde aan de chaos te maken. Zij kenden de Indonesiër en zijn zwakheden - hun eigen bloed verraadde hun die - en onze westerse ethiek wekte slechts hun wrevel en minachting op; die kon volgens hen alleen maar tot méér ellende en eindeloos bloedvergieten leiden.

‘Meneer, er moet 'n sterke hand zijn, en te lang duren mag het ook niet meer, of alles loopt in 't honderd. Op Java schijnt het helemaal 'n bende te zijn, maar hier op Sumatra kunt u ook veel moois zien! Wat onder de Jappen toevallig nog heel is gebleven, moet nu allemaal kapot, in naam der Republiek. Als er maar 'n rood-witte vlag op wappert! Millioenen naar de bliksem, en niemand die er iets tegen doet. Uit Batavia horen we alleen maar mooi gepraat. Als ze ons, Indische jongens, maar wapenen gaven - wij knapten de zaak wel op...’

Hier, lezer, hebt ge de mannen waarmee een kapitein Westerling later, met minachting voor de ganse Tentara Keamanan Ra'jat, Bandoeng zou innemen. ‘Wij laten ons zomaar niet dit land uittrappen’, zei een jonge Indo van zijn ‘staf’, toen hem door een Nederlands officier werd gevraagd wat eigenlijk het doel van dat huzarenstukje was.

*_**

Toevallig kwam ik in Medan enkele dagen nadien in vluchtige aanraking

[p. 185]

met de merkwaardige gestalte, die eenmaal zo tot de verbeelding der massa's zou spreken.

Majoor Maarten Knottenbelt, een vijfentwintig-jarig leider van onze ‘rode baretten’, over wie te Londen in de herfst '44 het verhaal de ronde deed dat hij in Arnhem single-handed 'n Duitse generaal krijgsgevangen zou hebben gemaakt, keerde juist op z'n eentje van een nogal riskante tocht uit het Atjeh'se binnenland terug. Na me te hebben verteld hoe hij het er ‘met 'n flinke dosis bluf en veel geluk’ heelhuids had afgebracht, vroeg hij me of ik met hem mee wilde rijden naar een van zijn mannen, 'n zekere kapitein Westerling, die, naar hij juist had gehoord, eveneens in Medan uithing. We stapten in zijn jeep.

In een kleine bungalow aan de buitenkant van Medan troffen we een slanke, donkere verschijning in een zwartzijden kamerjapon aan die ons binnen nodigde, een paar grote honden het zwijgen opleggend.

De lamp aanstekend, sloot hij meteen de blinden.

‘Het zal wat warm zijn,’ merkte ik op. ‘Hoopt u daarmee de muskieten buiten te houden?’

‘Niet alleen de muskieten,’ antwoordde hij met een lachje.

Ik verdacht er hem op dat ogenblik van dat hij mij op wat jongensachtige wijze wilde intimideren - achteraf begreep ik dat hij goede reden had gehad, voorzorgen te nemen tegen een onverwacht schot uit het duister. Hij werkte voor de Britse ‘Intelligence’, en later vernam ik nog dat hij door de Engelsen naar Sumatra zou zijn gecommandeerd met de geheime opdracht, hun dood of levend een gevreesd terroristenleider, ‘De Zwarte Buffel’, in handen te spelen. Dit wat fantastische verhaal - vermoedelijk slechts een legende, maar waar ligt in het leven van deze man de grens tussen legende en werkelijkheid? - ging dan zo verder dat hij zich, na 'n week lang onzichtbaar te zijn gebleven, met 'n koffertje bij het Britse hoofdkwartier had gemeld. ‘Is dit 'm?’ ‘zou hij gevraagd hebben, het koffertje openend, waaruit het hoofd van 'de Zwarte Buffel’ rolde...