Uit en thuis aan de gracht

[p. 104]

XV. Heleens kamp op de Veluwe

Heleen is indertijd begonnen met allerlei cursussen voor kinderverzorging, en handenarbeid, en pedagogie, en beroepskeuze, en jeugdtoneel. Ze zat stampvol idealen. Ze vond de wereld - zoals ie was - slecht en ze was van plan om later, als ze haar diverse aktes had, het hele bestaande opvoedingssysteem omver te gooien. Voor ze echter nog enig examen had kunnen doen, was ze al getrouwd met Hans Klinkenberg, die een topfiguur moet zijn in de zand-en-grinthandel, een bedrijf waaraan opvoedingssystemen niet te pas komen. Heleen, die alsnog zelf geen kinderen heeft, is toen afzetgebieden gaan zoeken voor haar idealen en wetenschappelijke kennis. Ze is links en rechts de kinderen van familie en vrienden gaan ronselen voor het vormen van diverse clubjes. Ze heeft nu knutselclubjes voor moeilijke kinderen, en solfège-clubjes voor nerveuze kinderen, en boetseerclubjes en balletclubjes en wandel-

[p. 105]

clubjes voor allerlei andere soorten kinderen. Ze is - dit terzijde - een wonderlijke vrouw, iemand die zich bemoeit met dingen die haar - volgens sommigen - niet aangaan, die - als iets haar niet bevalt - het recht in eigen handen neemt, wat nogal eens aanleiding geeft tot onpleizierige verwikkelingen, die Hans Klinkenberg dan tussen zijn zand en grint door heeft te ontwarren. Het wemelt om Heleen altijd van mensen, die zich door haar beledigd of benadeeld voelen, die schadevergoeding eisen, of eerherstel, of rechtsvervolging.

‘Ik begrijp niet hoe Hans het uithoudt’, zegt Paul wel eens. Maar Hans houdt het best uit, hij draagt zijn lot met grote blijmoedigheid. ‘Je weet vandaag niet wat je morgen staat te gebeuren’, zei hij laatst terwijl hij bezig was een chèque in te vullen voor een viswinkel, waar Heleen met een tik van haar racket de weegschaal defect had geslagen als represaille voor een levende kreeft in de etalage.... ‘En straks moeten we naar het kantongerecht inzake de klacht van een onderwijzer over een ingezonden stuk. Er is altijd wat anders.’

[p. 106]

Hij straalde. Het moet heel gelukkig zijn, dat huwelijk van Heleen en Hans.

Maar om op Heleens clubjes terug te komen: onze Kareltje is bij wijze van spreken al van zijn geboorte af lid van een natuurlijke-historieclubje, dat beoogt de kinderen eerbied bij te brengen voor torretjes en spinnen en grassprietjes, voor bomen, katten, honden, rozenperken, vogels, paardebloemen, regenwurmen.... ‘Het is,’ zegt Heleen, ‘stomweg een kwestie van beschaving: eerbied voor de natuur. Bij mij in de straat woont een klein meisje dat lieveheersbeestjes verdrinkt in een kopje water. Ik heb haar ouders een brief geschreven, maar die suffers schijnen niet in te zien, dat aan dit spelletje moord en sadisme ten grondslag liggen. Ze zeggen: als het kind maar zoet is. Zo'n schaap krijgt straf als het niet zijn mooie handje geeft of met twee woorden spreekt, maar 't hele gezin kijkt vertederd toe als de blonde cherubijn in het voortuintje kleine dieren zit dood te martelen. Zoiets kan me zo woedend maken.’

Ik knikte met volledig begrip. ‘Om op

[p. 107]

iets anders te komen,’ ging Heleen verder, ‘ik heb een plan. Moet je horen....’

Het plan van Heleen kwam hierop neer, dat zij en Hans met Kareltje en de drie andere jongetjes van het natuurlijke-historieclubje wilden gaan kamperen op de Veluwe, op het terrein van een zekere boer Gerrits. ‘En kom me nu niet aandragen met het bezwaar dat Kareltje te jong is. Je kunt met zoiets niet jong genoeg beginnen. Val me nu niet aldoor in de rede, Marie Eugénie! We hebben gerekend op een week. We hebben een grote tent met een grondzeil en alles. Hans gaat met de jongens in de tent, en ik slaap in een schuurtje van de boerderij. We koken niet op een blauwbrander maar op takkenbossen, en 's avonds hebben we een kampvuur en vertellen verhalen.’

‘Kareltje is gewend om zeven uur naar hed te gaan’, zei ik een beetje stroef.

‘Dan zal het hem helemaal niet hinderen als hij nu eens een paar dagen nìèt om zeven uur naar bed gaat’, zei Heleen. ‘Ik wil de kinderen vertrouwd maken met nachtvlinders en vleermuizen en de gelui-

[p. 108]

den van allerlei insekten in het donker. Ik heb een lijst voor de bagage meegebracht. Kijk hier: een bord en een pannetje en de rest; alles van aluminium. En een slaapzak, en....’

Het was een kolossale lijst. Ik heb dagenlang door de stad gelopen om alles bij elkaar te krijgen. En op de morgen van zijn vertrek zag Kareltje er meer uit als een lastdier dan als een kind. Aan hem hingen een bultige rugzak; een reticule van Oma Mierema met een aardappelmes, een kompas, een veldfles en een verrekijker; een badtas met zijn toiletdingen, een paar hoge rubberlaarzen, een koekepannetje en een regenjas op een rolletje. Heleen en Hans kwamen hem afhalen in een speciaal voor de gelegenheid gehuurde stationcar. ‘Hoor es,’ zei Heleen, ‘we gaan geen brieven schrijven voor die ene week. Als jullie niets horen is alles goed. Hans, geeft Kareltje even een zetje, het kind zit met zijn rugzak klem in het portier.’

Ze reden weg, en Paul en ik zaten die hele volgende week min of meer te tobben over kleine Kareltje in zijn tent op de

[p. 109]

Veluwe. ‘En toch,’ zei Paul, ‘moet ie op die manier een kerel worden.’

‘Natuurlijk’, zei ik stoer. ‘En het weer kon slechter....’ Maar ik voelde me toch eigenlijk pas gerust toen de kampeerpartij voorbij was en de stationcar het kind gezond en wel afleverde bij ons voor de stoep.

‘En?’ vroegen we. ‘Heb je het fijn gehad? Hoe was die boer Gerrits?’

Kareltje gespte zijn rugzak af. ‘Die boer

[p. 110]

Gerrits was woedend’, zei hij. ‘Tante Heleen had stilletjes achter zijn rug de kettinghond bevrijd en weggebracht naar iemand. En toen hij het merkte, heeft hij ons verjaagd.’

‘Verjaagd?’

‘Ja’, zei Kareltje. ‘We hebben niet in een tent geslapen, maar in een hotel ergens verderop. Hotel Oud Bolderberg. Tante Heleen is blazertjes voor ons gaan kopen in Apeldoorn. Ze zei we konden niet zomaar met onze kampeerhemden in de eetzaal....’