Uit en thuis aan de gracht

[p. 71]

X. Veilinggebouw ‘Het Hert’

Omdat oudtante Amélie voor haar Kerst een ouderwetse vuillinnenkist had gevraagd, zijn Mama uit Aerdenhout en ik verleden week naar een kijkdag geweest van Veilinggebouw Het Hert, waar er eentje moest staan.

Heel vroeger kwam ik veel in Het Hert. Nergens anders zag je zòveel vreemde dingen uit het verleden bij elkaar als daar. Ik kon er urenlang rondzwerven tussen de stoffige meubelen, de stapels op elkaar gebonden gordijnen, en de tafels met nikkelen koektrommels, presenteerblaadjes, en kristallen karaffen en glazen. Ik herinner me nog de geur van oud hout en kamfer, die er hing. En ik herinner me ook nog de zonderlinge aankopen, die ik er in de loop der jaren deed: de zielige, met halfvergane roze zijde overtrokken handschoenendoos, waarop iemand honderd jaar geleden met zeegroene krulletters geschilderd had ‘Pour Hélène’, de porseleinen inktkoker en zand-

[p. 72]

strooier in de vorm van Brusselse kooltjes, de mahoniehouten warmwaterstoof, en de eenzame Clivia, die op een eindeloos hoge piedestal in de kelderafdeling stond, tussen gebersten, met lelies beschilderde badkuipen, verroeste fietsen en bundels gordijnenroeden....

Ik was er in jaren niet geweest en het gebouw deed me even wat vreemd aan toen ik er verleden week met Mama binnenstapte. Het donkere rommelige van vroeger was verdwenen, Het Hert was een deftig veilinggebouw geworden, met kleedjes op de vloer, kristallen lichtkronen, en keurige oude meneren in jacquet op wacht bij de vitrines met Delfts Blauw en Familie Rose,

De vuillinnenkist stond - als niet passend in dit verfijnde milieu - buiten op het plaatsje. Het was een enorm lichtblauw gevaarte. In het massieve deksel zaten twee raam-openingen met kippengaas, of er een wild dier in vervoerd moest worden. Ernaast verhief zich een op elkaar gestapelde school-inventaris: twaalf banken met een bord en een katheder.

Mama gluurde door het kippengaas in

[p. 73]

de vuillinnenkist. ‘Hij is nog best’, zei ze. ‘Ik zal de makelaar zeggen, dat hij tot zeventig gulden kan gaan.’

Op weg naar de uitgang liepen we door een gang met links en recht genummerde tapijten. Ineens bleef Mama stil staan voor een platte, met houtsnijwerk en borduursel versierde bak, die aan een stuk rood gordijnkoord tussen twee tapijten in bungelde.

‘Ach, Marie Eugénie!’ Er lag iets verteederds in Mama's stem. ‘Zie je die krantenhanger? Ik moet me al sterk vergissen als dìè indertijd niet van Oma Mierema is geweest.... Hij hing in de orgelkamer. Oma was dol op 'm omdat nicht Sofie dat rare ovale dingetje in het midden had geborduurd. Kijk: Journaal in het zalmkleurig met een slinger vergeetmijnietjes....’

Ik vond het een monster maar voorzag de mogelijkheid, dat Paul er enthousiast over zou zijn en noteerde dus het nummer. ‘Nummer 19’. En die middag, thuis, informeerde ik eens bij ouwe juffrouw Carolien naar een krantenhanger van hout met borduurwerk.

‘Hout met borduurwerk?’ Juffrouw

[p. 74]

Carolien draaide de sudderpit onder de hazenpeper lager, en keerde zich naar me om. ‘Ja zeker, mevrouw! Dat prachtige stuk is jaren geleden gestolen door de schoorsteenvegersknecht.’

‘Waarom?’ vroeg ik verbaasd.

‘Weet ik het!’ zei juffrouw Carolien. ‘Hij had een slecht karakter. En hij zag er wat in. En hij stond op trouwen. En nu hangt dat kostbare ding tussen al die rommel in Het Hert! De oude mevrouw zou zich in haar graf omdraaien als ze het wist.’

Ik begreep toen, dat het mijn plicht was de krantenhanger te kopen. ‘Als verrassing voor meneer, voor onder de kerstboom’, knikte juffrouw Carolien, helemaal ìn. ‘De veiling begint morgen al. U mag wel zorgen, dat u er voor dag en dauw bent.’

Ik was er nìèt voor dag en dauw; de verkoping was al begonnen, toen ik me door de volte in de gang een weg trachtte te banen naar de achterkamer, waar ik de stem van de veilingmeester hoorde. Maar er was geen doorkomen aan. ‘Is er hier een makelaar?’ riep ik ten einde raad.

‘Ja, hier!’ Een vriendelijk oudeheren-

[p. 75]

hoofd keek in de verte om de hoek van een beschilderde slee, die juist naar buiten werd gedragen. ‘Kan ik u helpen?’

Ik griste een kaartje uit mijn tas, krabbelde er het nummer van de krantenhanger op, en liet dat over de menigte heen doorgeven naar het oudeherenhoofd, dat - na ontvangst ervan - me geruststellend toeknikte, en verdween, waarna ik opgelucht terug wandelde naar huis, waar ik een paar uur later Het Hert belde om te vragen of mijn koop in orde was gekomen.

Alles was piekfijn in orde gekomen, vertelde een stem mij. En of ik het thuis bezorgd wilde hebben? Er kwam dan meteen een briefje bij met de kosten.

Uitstekend. ‘Nurse’, zei ik, ‘ik moet naar de repetitie van de Kerstcantate. Wilt u afrekenen als die man van de veiling komt.’

Toen ik tegen vijven terugkwam van de Kerstcantate, kon de deur niet verder open dan een kier. Ik wrong me naar binnen, en keek. De hele gang stond vol. ‘Wat is dat?’ stamelde ik.

‘Dat,’ zei Nurse, een papiertje raadplegend, ‘is een school-inventaris. Ik moest

[p. 76]

295 gulden betalen. Juffrouw Pons heeft me geleend uit de kantoorkas. Wat moet u in vredesnaam met een school-inventaris?’

Ik stormde naar de telefoon en draaide het nummer van Het Hert. ‘Een vergissing?’ zei Het Hert. ‘Uitgesloten! Nummer 61: een school-inventaris. Nummer 19? Maar nummer 19 was immers al lang verkocht toen u dat kaartje gaf. Hoe konden wij nu weten, dat we het nummer het ondersteboven moesten lezen! Kom mevrouw, over een paar dagen is het Kerstmis; “vrede-op-aarde” moet u denken. En dan: het is een koopje. Nergens anders krijgt u twaalf banken en een bord voor dìè prijs.’

Later op de avond, nadat ik Paul alles had uitgelegd, gingen we de stellages in de gang nog eens in ogenschouw nemen. ‘Het was bedoeld als een verrassing voor jou,’ zei ik zacht. ‘Voor onder de kerstboom.’

Paul glimlachte.

En zoëven belde Mama uit Aerdenhout op om te zeggen, dat de vuillinnenkist niet door de deur kon bij oudtante Amélie.

‘Trek het u maar niet aan’, zegt juffrouw Carolien. ‘Vanavond gaan u en meneer ge-

[p. 77]

zellig de boom versieren. En als ik me goed herinner zat er houtwurm in die krantenhanger van de oude mevrouw....’