Josefine

XX

‘Het is te gek om los te lopen: meneer Jager, van het Confectie Centrum’ hier beneden, heeft me gisteren ten huwelijk gevraagd!

‘Het is een dwaze historie, Tanja. Wie had zoiets kunnen vermoeden?’

Tanja haalde haar schouders op. ‘Ieder verstandig mèns had zoiets kunnen vermoeden, moeder. Die man is weduwnaar en hij kan kennelijk niet tegen de eenzaamheid. Hij zàt hier, of hij kwàm hier. En u maar luisteren naar zijn jammerklachten en hem raad geven inzake zijn huishouden en zijn schoonmaakster en zijn wasserij... Aafje zegt, dat ze al iets vermoedde toen hij u zijn japonnen tegen inkoopsprijs begon aan te bieden. Maar echt iets voor u om niets te merken! U maar kopjes koffie inschenken en de haard opstoken

[p. 95]

met het oog op zijn reumatiek. Die man is zich natuurlijk illusies gaan maken.’

Ik werd er draaierig van. ‘O Tanja, asjeblieft, hou op! Aafje en ik vonden hem zielig en als hij - na sluitingstijd van het atelier - even hier aankwam, waren we gewoon hartelijk voor hem. Maar dat heeft hij niet verkeerd uit te leggen! Wat verbeeldt hij zich wel, zo'n ouwe man van zeventig!’

Tanja schaterde. ‘Zo'n ouwe man van zeventig! En u, een jonge bloem van zesenzestig! Nee moeder, dat van die leeftijd gaat niet op.’ Ze begon de anemonen, die ze had meegebracht, te schikken in de lage Rozenburgse vaas. Een lok van haar glanzend rode haar lag over haar voorhoofd, en het viel me op hoe stralend ze er uitzag in haar felpaarse jurk, en hoe mooi haar handen waren. Als ze nu maar wilde zwijgen over die meneer Jager! Maar de wìlde niet zwijgen over die meneer Jager; ze keek me over de anemonen heen ondeugend aan en giechelde even. ‘Ik zou uw gezicht wel es hebben willen zien, toen hij met zijn huwelijksaanzoek uit de hoek kwam.’

Ik werd plotseling woedend. ‘Ik wil er geen woord meer over horen, Tanja! Al die onzin op mijn leeftijd! Ik had er nooit met iemand over willen spreken, maar Aafje is zo'n bemoeial. Hoe ze erachter is gekomen, is me een raadsel, maar zíj begon er over. En jou moest ze natuurlijk meteen bij je komst alles overbrieven. Ik vind jullie houding stijlloos!’

Tanja keek verschrikt. ‘O sorry, moeder...’ Al het stralende en ondeugende van daareven was verdwenen en ik voelde me wat schuldig door mijn uitval. De begin-fout lag natuurlijk bij Aafje, die gisteren alles had begrepen (zoal niet gehóórd...), en die - dadelijk nadat meneer Jager zijn hielen had gelicht - een en al opwinding de kamer was komen binnenstormen. ‘Here, here, mevrouw!’ had ze geroepen. ‘U

[p. 96]

hoeft me niks te vertellen. Ik heb het al lang voelen aankomen, maar ik wilde me er niet in mengen. De laatste keer dat-ie hier was, zat-ie maar in zijn koffie te roeren zonder te drinken. Ik dacht toen al: die heeft wat op zijn hart... O, o, die mevrouw! Hoe heeft u 'm afgewimpeld?’

Ik voelde me volkomen belachelijk, en ik heb Aafje gevraagd niet verder op die zaak in te gaan. En ik heb gezegd: ‘Het is mooi weer. Weet je wat, trek je mantel aan, dan gaan we naar de Cineac.’

Maar de Cineac heeft meneer Jager niet uit Aafjes belangstelling kunnen verdrijven, en toen Tanja vanmiddag kwam, moet ze haar onmiddellijk over hem hebben ingelicht, en Tanja - op haar beurt - viel tegenover mij met de deur in huis. ‘Hemel, moeder, wat hoor ik me daar!’

Tanja schoof de vaas met anemonen wat opzij en stak een sigaret aan.

‘Je moet me niet verkeerd begrijpen, liefje,’ zei ik. ‘Er zijn dingen, waarover je beter níét kunt spreken, of in elk geval: beter niet zó...’

‘Moeder, waarom hebt u vroeger eigenlijk nooit willen hertrouwen?’ vroeg Tanja plotseling.

Ik schrok van die vraag. ‘Ik had jullie toch... En dan, er is nooit sprake geweest van hertrouwen.’

Tanja maakte even een geïrriteerde beweging. ‘Verdorie, moeder, doe niet zo wereldvreemd! U weet heel goed wat ik bedoel. Daar had je indertijd die leraar Frans bij ons op de H.B.S. Die stuurde u dozen bonbons met Sinterklaas, en met Kerst stuurde hij hele bloemstukken, en toen hij eenmaal achter de datum van uw verjaardag was gekomen, stuurde hij rode rozen... En wij, kinderen, maar giechelen. En u altijd maar net doen of uw neus bloedde... En dan vaders vriend, oom Johan... Die nam ons mee uit naar Artis en het

[p. 97]

cirkus en de bioscoop. En hij zei: ‘Als jullie niet lief voor je moeder zijn, dan sla ik er op!’ We vonden het fijn als-ie kwam. Waarom bent u niet met oom Johan getrouwd? Dan had u het verder heel wat makkelijker gehad in uw leven. Waar zit hij op het ogenblik ergens, moeder?’

‘Ik geloof ergens in Canada...,’ antwoordde ik vaag. ‘Hij heeft een kaart gestuurd met Nieuwjaar.’

Op dat ogenblik ging de telefoon en het was Elisabeth, die me vroeg hoe lang je een kalfsnierstuk moest braden, en dank zij dat kalfsnierstuk, kwam het gesprek over het verleden tot een abrupt einde.

Maar vanavond, nadat Tanja was vertrokken, en ik voor het middenraam zat en uitkeek over de schemerige stad, kwam het verleden terug...

In die eerste moeilijke jaren na Rentes dood, was zijn vriend Johan een enorme steun voor ons geweest. Hij had me geholpen met al dat soort dingen, waarover ik me vroeger nooit had druk gemaakt, met huurcontracten, verzekeringen, belastingpapieren... Hij was gaan spreken met de notaris, met het schoolhoofd van de kinderen, en met de directeur van de firma, waar mijn zoon Jan in betrekking kon komen... Later had hij mensen voor zang- en pianolessen naar me toegestuurd. En tientallen keren heeft hij me gevraagd of ik er nu werkelijk wel komen kon zó. Hij heeft met een rood hoofd gezegd: ‘Denk erom, dat ik er altijd nog ben...’ Maar ik heb me er goddank alléén weten door te slaan. ‘Oom Johan’ was een grote vriend, maar nu - na al die jaren - drong het pas tot me door, dat hij misschien méér voor me had kunnen zijn; híj voor míj, en ik voor hèm...

Maar nee, alles zal toch wel gekomen zijn zoals het moest. De herinneringen aan mijn huwelijk met Rente zijn zó dichtbij me gebleven, mijn hele leven dóór. Het is of ik nog zijn stem hoor, die voorjaarsavond, op de gracht. Hij zat voor

[p. 98]

zijn arts-examen en hij zei: ‘Er hangt zo verdraaid veel van af’ en ik zei: ‘Het komt vast allemaal goed.’ En toen zei hij: ‘Ik houd van je Josefine,’ en toen zei ik: ‘Dat is fijn, want ìk houd van jóú...’ Ik herinner me het gevoel van veiligheid toen hij zijn arm om me heen sloeg. Samen liepen we de gracht af. ‘Ik moet naar huis,’ zei ik. ‘Ik moet ook naar huis,’ zei hij. ‘Ik moet nog werken.’ Dat was het begin.

Ik zat dus vanavond voor mijn raam en zag hoe de avond viel. Boven de huizendaken kwam het rode en gele en blauwe schijnsel van de lichtreclames. In de boom, vlak voor ons huis, hebben duiven een nest gemaakt. Ik kon het nest nog net onderscheiden als een donkere plek tussen de donkere takken. Ergens begon een carillon te spelen...

En toen ging de telefoon, en het was weer Elisabeth.

‘En?’ vroeg ik. ‘Hoe is het gegaan met het kalfsnierstuk?’

‘Het is er slecht mee gegaan,’ zei Elisabeth. ‘Het is helemaal verdwenen, verkoold... Ik had vergeten, dat het opstond omdat Michieltje ondertussen brand is gaan stichten. Hij heeft een krant boven het spaarvlammetje van de gasgeiser gehouden, en hij is met dat vlammende geval de slaapkamergordijnen gaan aansteken. Ze stonden al over de hele lengte te smeulen toen ik het merkte. Ik heb ze afgesjord, en in de badkuip gegooid. O nee, moeder, het is allemaal uitstekend afgelopen. Alleen... Ziet u, ik zit nu met twee verbonden handen en dat is zo lastig... Zou het u misschien schikken weer eens een paar dagen hier te komen? Christiaan is al op weg naar u toe. Hij komt u halen met het wagentje’

Ik zit nu in het logeerkamertje van Christiaans huis in Amstelveen. Ik heb overal beneden de bovenramen tegen elkaar opengezet om de brandlucht er te laten uittochten. En ik heb de wekker op halfzeven gezet, want ik wil wakker zijn

[p. 99]

vóór Michieltje en Marietje. En ik wil de vleespan uitschuren vóór Elisabeth beneden komt...

Gek, dat ik me een paar uur geleden nog zo ergerde over die kwestie met meneer Jager van ‘Het Confectie Centrum’! Er zijn - op mijn leeftijd - zoveel belangrijker dingen.