Josefine

XII

Gisteravond liet ik mijn vingerhoed vallen, waarna ik het ding meteen niet meer terug kon vinden.

‘Hij kan niet weg zijn,’ zei ik tegen Aafje, en Aafje zei: ‘Nee, allicht niet mevrouw; u had hem daarnet nog aan uw vinger.’ Ze schoof haar stoel achteruit en begon overal op de grond te zoeken.

‘Ach hou toch op, m'n lieve mens,’ zei ik. ‘Hij komt vanzelf wel weer terug, en als hij níét vanzelf wel weer terugkomt, is er nog geen man overboord. Ik stik in de vingerhoeden.’

Aafje gromde wat. Ze lag, met een brandende lucifer in haar hand, onder het buffet te turen, tot ze haar vingers schroeide aan het vlammetje en met een verongelijkt gezicht overeind krabbelde.

‘U kunt de dingen ook zo ráár laten vallen,’ zei ze. ‘Als een ander een vingerhoed verliest, zie je hem zó. Misschien is-ie wel in een muizegat gekomen. Zonde! Of...?’ Haar gezicht klaarde ineens op. ‘Of is het bij geval dat vod, dat u indertijd heeft gekregen van mevrouw Kriel?’

Ik lachte. ‘Ja, dat vod. Hoewel: vòd.... Hij is van zwaar zilver en vanbinnen verguld.’

Aafje kwam weer tegenover me aan tafel zitten en nam haar breiwerk (een sjaal van wolrestjes) op. ‘Zwaar zilver!’ Ze snoof. ‘Laat me lachen! En wat koop je voor vanbinnen verguld! Ik heb die mevrouw Kriel altijd een verschrikkelijk iemand gevonden...’

Mijn gedachten gingen terug naar de dag, nu meer dan

[p. 58]

vijfenveertig jaar geleden, dat Gerda Kriel, de vrouw van notaris Kriel, me die vingerhoed gaf. ‘Ja,’ zei ik vaag, ‘ze was een onmogelijk mens...’

Aafje, die bezig was haar woldraadjes te sorteren, zweeg en ik sloeg de krant open. Maar ik kon mijn hoofd niet bij het krantenieuws houden; de vingerhoed van Gerda Kriel had me a.h.w. teruggevoerd naar het kleine stadje, waar ik als jonggetrouwde vrouw met mijn man woonde in het grappige witgepleisterde huis aan de Vest. In die dagen leek het leven fantastisch heerlijk; het enige nare was, dat notaris Kriel en zijn vrouw vlak naast ons woonden.

Och, notaris Kriel was eigenlijk zo kwaad nog niet, in elk geval: hij méénde het niet kwaad. Hij kon het óók niet helpen, dat alles wat hij ten aanzien van ons ondernam, verkeerd uitkwam. Hoe kon hij bij voorbeeld weten, dat de rozestruiken, die hij - als verrassing voor ons - stilletjes op een lege plek in ons voortuintje had laten planten, pardoes waren komen te staan op een rijtje nog niet opgekomen dubbele dahlia's en Japanse lelies. Hoe kon hij vermoeden, dat hij ons zielsbedroefd maakte met zijn gepraat over het nut van levensverzekeringen ‘omdat iedereen sterfelijk is’. En hoe had hij ook maar een ogenblik kunnen veronderstellen, dat we helemaal niet blij waren met de hazen en fazanten, die hij ons in de jachttijd thuisbezorgde...

Notaris Kriel was een groot jager en bij het begin van ieder jachtseizoen trok hij er een dag of wat met zijn geweer op uit. En dan kwamen, voor òns, de hazen en de fazanten... We hadden misschien beter kunnen zeggen, dat we ze liever niét wilden hebben, maar notaris Kriel kwam ze ons altijd met zo'n kinderlijke trots aanbieden. En dan: de hazen en de fazanten zouden er het leven niet door terugwinnen als wij ze weigerden. De arme dieren... Ik huilde tranen met tuiten over ze, en ik legde ze voorzichtig in de een of andere doos,

[p. 59]

en begroef ze achter in de tuin, onder de kastanje. Ik begroef ze 's nàchts, want overdag durfde ik dat niet te doen met het oog op mevrouw Kriel, die ons hele terrein kon overzien uit het kolossale boograam van haar salon.

Ja, met mevrouw Kriel begon voor mij een echt grote ellende. Ik herinner me nog onze eerste ontmoeting. Ze was me komen opzoeken, helemaal statig, compleet met handschoenen, visitekaartje en parasol (terwijl het beslist niet meer dan vijf stappen kan zijn geweest van haar voortuintje naar het onze).

Aafje, die toentertijd eigenlijk nog maar een kind was, wist niet goed raad met het deftig bezoek. Ik veronderstel, dat ze een prop heeft gemaakt van het visitekaartje, en dat ze heeft gewezen: ‘Rechtuit en de tweede deur.’ In elk geval, geheel onaangediend kwam mevrouw Kriel, ritselend en ruisend, binnengewandeld in de huiskamer, waar ik juist - zittend op de grond - bezig was met het uit elkaar schroeven van de rolstoffer, die het niet meer dééd.

Ik zie haar nòg; ze droeg een ingewikkeld soort japon van oud-rose laken en een grote bruine strohoed, die iets had van een omelette.

‘Ik hoop niet dat ik stoor,’ zei ze, en ze zei ook: ‘Wat een beeldig milieu,’ wat onzinnig was, want ons ‘milieu’ leek in die dagen feitelijk nog naar niets. Rente en ik hadden namelijk zo goed als al ons geld besteed aan de inrichting van de spreekkamer en de wachtkamer; ons huiskamermeubilair bestond uit was losse kussens, wat planten, wat gemberpotten met bloeiende takken, een ronde tafel met een roodpluchen kleed, en zes rechte stoelen met roodpluchen zittingen, die we hadden moeten nemen omdat ze bij de tafel hoorden.

‘Gaat u zitten,’ zei ik verbijsterd, en mevrouw Kriel nam plaats op een van de zes rechte stoelen, waarna ik de kamer uit stoof om theewater te gaan opzetten. Toen ik terugkwam

[p. 60]

trof ik haar aan bij het raam, bij de stellage, die ik ‘mijn bureau’ noemde en waarop een brief van een vroeger schoolvriendinnetje van me slingerde.

Ik verdenk haar er nòg van die brief te hebben gelezen, maar hoe dan ook, ze liet niets in die richting blijken. Ze zei: ‘Wat een allerorigineelst schrijftafeltje,’ en ik vertelde haar, dat het bestond uit twee theekisten met een plank eroverheen (wat ze natuurlijk zelf al lang had gezien).

Onder de thee zei ze: ‘Zullen we elkaar maar bij de naam noemen? Mag ik Josefine zeggen? Ik heet Gerda.’

Ik vond het al lang goed, dat ze mij Josefine noemde. Maar de vrouw had mijn moeder kunnen zijn en ik bracht het werkelijk niet op om Gerda tegen haar te zeggen. Ik draaide er zo'n beetje om heen, maar toen ze wegging mompelde ik met een rood hoofd: ‘Dag mevrouw...,’ wat ze me - zo als ik later hoorde - erg kwalijk heeft genomen.

‘Wat verbeeldt dat nest zich wel!’ moet ze hebben gezegd. ‘Ze heeft me zo echt fijntjes laten voelen, dat ik ouder ben dan zij. En zóveel schelen we niet eens. En dat rode haar is natuurlijk geverfd...’

Na die middag mocht ze me ineens niet meer; ze sprak me statig aan als ‘mevrouw’ en ze zette me de voet dwars wáár ze kon.

Aafje was klaar met haar woldraadjes. ‘Ja,’ zei ze, ‘dat was me vroeger toch wat met dat malle mens van Kriel! Weet u nog, dat ze aanmerkingen maakte op onze was in de achtertuin omdat haar salonraam er op uitkeek? En weet u nog al die keren, dat ze klaagde over de kinderen, en over de fietsen van de patiënten op het trottoir? En weet u nog dat gemene kwaadspreken? Maar toch fijn, dat dokter dat niet nàm. Ik zie hem nog met een wit gezicht de stoep van de notaris op vliegen. Weet u het nog?’

[p. 61]

En of ik het nog weet! Mevrouw Kriel had in die dagen het praatje rondgestrooid dat ik het op haar man had voorzien en dat ik altijd over de schutting hing als hij de kippen voerde...

‘Het idee alleen!’ zei ik, toen juffrouw Marie van de drogist me kwam waarschuwen voor de roddelpraat. ‘De schutting is drie meter...,’ en ik lachte. Maar later, toen juffrouw Marie weg was, huilde ik, met mijn hoofd voorover op het roodpluchen tafelkleed.

Toen ik mijn man het verhaal vertelde, werd hij woedend. Hij is hals over kop naar het buurhuis gegaan om notaris Kriel ter verantwoording te roepen. Die arme stakker echter wist van niets en riep opgewonden om zijn vrouw, die zei dat alles een goedmoedig grapje was geweest, wat we toen in 's hemelsnaam voor de schijn maar hebben aangenomen.

De volgende dag kwam mevrouw Kriel me met een zuurzoet gezicht, ‘als bewijs van vriendschap’, een cadeautje brengen: een rond lichtblauwkartonnen doosje met daarin, tussen rose watten, de vingerhoed. Maar de arme notaris heeft ná die dag nooit meer zelf zijn kippen durven voeren...