Verzameld werk. Deel 5

[p. 434]

Halbo O. Kool: De Tooverformule, 1930.

In Halbo Kool steekt een dichter. Wel is hij voorlopig wat al te zeer vervuld van zijn erotische avonturen, maar wanneer men, als hij, ‘het bittere vuur van een fret’ in zich draagt, is dat niet meer dan begrijpelijk. Iets anders wordt het, wanneer Kool zich vreemder gaat gedragen dan zelfs een zo opmerkelijk sterke sexuele belangstelling rechtvaardigen kan. In Erts zagen wij al dat hij ook als dichterlijk deliriumlijder een afwijking heeft: tegen de legendarische gewoonte van deliriumlijders namelijk niet dubbel, maar half ziet. Die neiging tot het abnormale toont hij ook in zijn frettige buien. Zo heeft hij van de mond van een zijner vele geliefden - want meerdere van die ‘teedere wezens’ plegen zich in hem te ‘vergissen’ en ‘voorgoed te vergaan’, - door een kus een ‘doode bloedlooze’ brandwond gemaakt, die slechts tot een zelfs door ‘machtiger vlam’ dan de zijne niet ‘meer te blusschen’ ‘lidteeken’ genezen kon: haar blik, en het verwondert ons niet, ‘wappert’ nu nog ‘als een vlag van den dood’ over hem heen. Kool is in de liefde trouwens niet enkel heetmondig, maar ook hardhandig. Vooral als de geliefde tedere handen en schuwe ogen heeft. ‘Een streeling wordt dientengevolge wat ruw’, zingt deze 23-jarige sadist. Om hem nog verder te karakteriseren: een derde geliefde kon hij geen orgel horen spelen, zonder op een divan uit ‘vrees voor gebroken schalen’ ‘zijn vaart’ te moeten ‘bekampen’. Een vierde geliefde is niet minder muzikaal: ‘terwijl haar hart een hemel vond’, speelde zij ‘met scheeve mond’ piano. Kool kent voorts een vrouwelijke Druïde die als een ‘stervende heil'ge scheef’ staand, met haar hand ‘de sterren dichtslaat’ of het deuren waren. Zijn ideaal is echter een sol-

[p. 435]

daat, in wiens adem ‘zijn laatste lief’ als in ‘dorstig zand’ ‘sijpelend verloopt’. Dat ook Kools natuurvisie van deze sterk erotische bepaaldheid enige invloed ondergaat, spreekt na alles wat wij nu reeds vernomen hebben vanzelf. Niet, misschien, dat zijn geliefden soms vrij rare lichamen hebben. Men leze de Resurrectio, waarin hij van ‘bronnen van den nacht’ zegt dat zij ‘als sidderend blanke borsten’ ‘de ruimte inspringen’. Gelukkig is een stil rendez-vous met de maan, zij over de wolken, hij over het balkon heen kijkend, nog in staat uit zijn ondanks alles onbedorven hart een visioen van op de ‘zwartblauwe weide’ ‘tusschen de heldere sterren’ spelende ‘onzichtbare engelen’ omhoog te toveren. Elders moge hij zich ter wille van wereldse lichtreclamen van de ‘meedoogenlooze sterren’ afwenden, - dat hij deze sterren met het geloof van zijn moeder in verband brengt, doet ons vermoeden, dat door al het romantisch tumult van zijn nog niet voldoende uitgewerktejongelingsbronst een andere zuiverder stem wel overstemd, maar nog niet versmoord is. Als in deze, tegen het lichaam nu plotseling wel weer wat al te bitse, maar door het beeld van de duif ongetwijfeld opmerkenswaardige regels:

daar bewoog

- als in het slag voor de open schuif
tegen den nacht een tamme duif
luisterend naar de verre roep
van de verloren wilde troep -
de ziel in dit verduisterd kot
luisterend naar den roep van God.

Marsman, aan wie Kools boekje opgedragen is en die het in zijn serie heeft uitgegeven, had Kool moeten raden met het bundelen van zijn gedichten nog wat te wachten. Wellicht zou zelfs déze jeugd in een jaar of wat althans dichterlijk veilig ‘gepasseerd’ geweest zijn. Al is het waar, dat

[p. 436]

Kools lezers in dat geval het ietwat boosaardig vermaak onthouden gebleven ware, dat deze bespreking van De Tooverformule langer deed worden, dan het naar zijn intrinsieke dichterlijke waarde verdiende.