Verzameld werk. Deel 4

[p. 110]

‘Léon Bloy, zijn Persoon en zijn Werk’

Léon Bloy, Zijn persoon en zijn werk. Opstellen, vertaalde Fragmenten en Bibliographie door Pieter van der Meer de Walcheren, Vincent Cleerdin, Willem Nieuwenhuis en Mr. Henri van Haastert.

Enige Nederlandse bewonderaars van Léon Bloy, onder welke twee, Pieter van der Meer en Henri van Haastert ons bekend zijn uit de laatste dagboeken, hebben ter ere huns Meesters een werkje samengesteld dat hem, naar zij hopen, in Nederland beter zal inleiden dan tot heden 't geval was. Het schijnt - daarop wijst een voorin gereproduceerde brief van Bloy aan Van Haastert over een aantal Nederlandse kritieken uit katholieke kranten - in de eerste plaats een reactionaire bedoeling te hebben. Heeft de literatuur, niettegenstaande Bloy hier altijd warme bewonderaars bezeten heeft, zich bij ons uit de aard der zaak onverschillig gehouden, de katholieke schrijvers hebben het blijkbaar nog erger gemaakt dan de Franse. ‘Je croyais, depuis longtemps,’ schrijft Bloy, ‘qu'on ne pouvait pas être plus bête que les catholiques de France. Aujourd'hui je suis forcé de reconnaître avec chagrin que les catholiques hollandais leur sont, à cet égard, très supérieurs.’ Hoe karakteristiek deze brief niet alleen voor Bloy, maar ook voor zijn geloofsgenoten is, het In Memoriam, dat Frans Erens in De nieuwe Amsterdammer deed afdrukken - iets als de overpeinzingen van de ringvaart om een kleine Hollandse polder, die een vreemdeling hoort vertellen van een donderende stortstroom in 't gebergte - kwam daarvan een degelijk bewijs leveren. Niemand die enigermate doorgedrongen is in de feitelijk zo eenvoudige, door Erens enigmatisch genoemde persoonlijkheid van de overledene, zal dit geschrift

[p. 111]

met instemming gelezen hebben. Huysmans, de man die Bloy zo minderwaardig behandeld heeft, dat deze nog tot vlak voor des eersten dood vergeefs een boodschap om verzoening verwacht heeft - hij verhaalt het in de voorrede tot zijn uitgaven van Le Désespéré in Les Maîtres du Livre - Huysmans, die als schrijver zó eerlijk was dat zijn bekeringsgeschiedenis zelf, de roman En Route, een getuigenis tégen het fond en de essentie van zijn katholicisme is, wordt door Erens een groot katholiek kunstenaar genoemd. Hij was noch een groot kunstenaar, noch een groot katholiek kunstenaar. Tegen Bloy daarentegen, de wáarlijk katholieke schrijver die Erens volslagen onbekend schijnt, worden grieven uitgesproken die oppervlakkig, maar bovenal zó gemeenplaatsig zijn dat het pijnlijk is ze door Erens in een zo slap stukje uitgesponnen te zien. En juist Erens allicht, de vertaler van Augustinus, de heilige Catharina van Siena en de Imitatio zal bij het publiek de indruk verwekken die aan een goed begrijpen in de weg staat.

Een goede gedachte ligt dus ongetwijfeld aan dit boekje ten grondslag, maar het gestelde doel had op andere wijze beter bereikt kunnen worden. De samenstellers hebben hun werking versnipperd. De keuze der fragmenten - twee verhalen uit Sueur de Sang, een hoofdstuk uit l'Ame de Napoléon, drie hoofdstukjes uit de Exégèse des lieux communs, drie fragmenten uit Le Sang du Pauvre en een laatste uit Le Vieux de la Montagne - lijkt mij min of meer willekeurig. De oorspronkelijke bijdragen - een korte inleiding van Van der Meer, een voorrede en een beschouwing van Van Haastert over Bloy als ‘Pelgrim van het Absolute’ - zijn, hoeveel overtuigde bewondering de laatste in 't bijzonder bevatten moge, te onvolledig om inzicht te geven in Bloy's ganse persoonlijkheid. De bibliografie ten slotte, die van een deel der vermelde werken weder kleine brokstukken aanhaalt en zo enige lacunes der eigenlijke bloemlezing opvult, had enkel bibliografie kunnen zijn zo de hoofdinhoud vollediger geweest ware. Ik geloof dat men in

[p. 112]

de tweehonderd beschikbare bladzijden met beter gevolg een kort en kernachtig beeld van Léon Bloy, een zorgvuldige, beknopte bloemlezing ter illustratie daarvan, en een zakelijke bibliografie had kunnen bieden, dan deze weinig opgebouwde verzameling losse bijdragen. In beginsel echter is het verschijnen van het boek te prijzen. Het bevat in ieder geval genoeg materiaal om een lezer die Bloy niet kent, een eerste, wenselijke inleiding te verschaffen.