Verzameld werk. Deel 2

[p. 487]

Verantwoording en bibliografie

[p. 489]

Algemene Verantwoording

De uitgave van het ‘Verzameld Werk’ van P.N. van Eyck, die redactie en uitgever tot hun vreugde thans aan het publiek kunnen aanbieden, is voor een aanzienlijk deel door de dichter zelf, tijdens de oorlog en in zijn laatste levensjaren voorbereid. Dit geldt in het bijzonder voor de poëzie. Hij deed een kritische keuze uit zijn eerste bundels, schrapte ook in gekozen verzen gedeelten, bracht wijzigingen aan, voegde ongebundelde gedichten toe en stelde een nieuwe indeling vast. Het met de poëzie-teksten klaargelegde ontwerp was nog niet toegekomen aan ‘Benaderingen’, ‘Meesters’ en ‘Medousa’; van de eerste twee dezer bundels zijn echter verbeterde teksten gevonden. Uit omvangrijke, deels onvoltooide reeksen nagelaten gedichten had Van Eyck nog geen keuze kenbaar gemaakt. Maar ook het ontwerp voor de heruitgave der vroegere bundels draagt nog geen definitief karakter en doet menigmaal naar zijn bedoelingen gissen. De redactie heeft na ampel en voorzichtig overleg getracht deze bedoelingen zo dicht mogelijk te benaderen.

De redactie was zich bewust dat een volledige uitgave van het dichtwerk van Van Eyck zonder twijfel zin zou hebben, met name uit een wetenschappelijk oogpunt. Zulk een uitgave zou, behalve het nu bijeengebrachte, alle uit de bundels geschrapte teksten, alle varianten, alle nooit gebundelde verzen en alle nooit gepubliceerde voltooide en onvoltooide poëzie-teksten moeten bevatten. Van haar aanvankelijke plannen tot een dergelijke uitgave heeft de redactie afgezien om twee redenen. Ten eerste zou zij immers de vurige wens van de dichter om alleen het op rijpe leeftijd herziene werk bijeen te brengen niet hebben vervuld. Ten tweede zou die uitgave een zeer omvangrijk tekstkritisch aanhangsel vereisen; de toevoeging daarvan zou haar thans economisch vrijwel onuitvoerbaar maken. Bovendien zouden de lezers, wie het om de poëzie te doen is, daardoor worden afgeschrikt en zou de uitgave slechts binnen het bereik van weinigen vallen. Terwille van hen

[p. 490]

die het volledig poëtisch oeuvre en de werkwijze van de dichter willen bestuderen, wordt echter in de ‘Verantwoording’ bij de afzonderlijke gedichten aangetekend waar zij het laatst zijn verschenen - indien zij werden gepubliceerd of deze vroegere publikatie varianten bevat en welke gedichten of gedeelten van gedichten zijn weggelaten. Tevens wordt een lijst van de tijdschrift-publikaties toegevoegd.

Na de twee delen poëzie volgen vier delen proza. Daarin wordt ten eerste opgenomen het boek ‘Opgang’, het enige niet essayistische proza, als men afziet van jeugdwerk. Van essays en studies had Van Eyck zelf wederom een volledige lijst opgemaakt en de teksten gereed gelegd. Verscheidene stukken waren echter voor opname in dit ‘Verzameld Werk’ ongeschikt. Er zijn namelijk omvangrijke geschreven aantekeningen voor colleges bij, die niet tot een persklaar betoog zijn uitgewerkt en op vele plaatsen niet met zekerheid te ontcijferen zijn en er zijn enkele getypte essays, die met zovele veranderingen zijn doorspekt, dat een definitieve tekst bezwaarlijk is samen te stellen. Behalve de in tijdschriften opgenomen studies, blijft er echter nog zeer veel over, dat nooit het licht zag. Over de noodzakelijke keuze, over de tijd van ontstaan en over eventuele vroegere openbaarmaking worden alle nodige gegevens verstrekt.

Buitengewoon omvangrijk is het journalistieke werk dat Van Eyck voor de ‘Nieuwe Rotterdamse Courant’ schreef als correspondent te Rome en te Londen. Een heruitgave van dit alles zou een reeks boekdelen vergen en is ook gezien het efemere karakter van vele bijdragen niet verantwoord. Uit dit werk wordt een beperkt aantal karakteristieke stukken in de prozadelen opgenomen. Het voor de ontwikkeling van Van Eyck ongetwijfeld interessante jeugdwerk, dat de dichter echter nooit heeft willen bundelen, is terzijde gelaten. Het zal trouwens volle aandacht krijgen in een ophanden zijnde studie over de jonge Van Eyck.

Een aantal wijzigingen in de teksten met betrekking tot de spelling en de buigings-n zijn zonder nadere verantwoording aangebracht. De redactie was het erover eens, dat aan de wens van de dichter om in dit opzicht eenheid te brengen moest worden tegemoetgekomen en dat deze eenheid het best kon worden bereikt door het volgen van de zgn. ‘voorkeurspelling’, aangegeven in de ‘Woordenlijst van de Nederlandse Taal, samengesteld in opdracht van de Nederlandse en de Belgische Regering’

[p. 491]

('s-Gravenhage 1954). De spelling is voor P.N. van Eyck meer een bron van moeilijkheden dan een probleem geweest, en zodra een vereenvoudiging officieel werd, heeft hij ze toegepast, soms ook bij het heruitgeven van werk van anderen. De buigings-n, over het juiste gebruik waarvan hij vaak in onzekerheid heeft verkeerd, had hij al in de bundel ‘Gedichten’ van 1917 bijna geheel, en in ‘Inkeer’ (1922) definitief laten varen. Blijkens werkexemplaren van zijn oudste bundels, waarin hij later de schrijfwijze hier en daar slordigweg heeft gemoderniseerd, heeft hij ten aanzien van de buigings-n wel enigszins geaarzeld, maar hij heeft ze ook daarin zó vaak geschrapt, dat het behoud ervan op niet gecorrigeerde plaatsen alleen maar een uitermate grillig tekstbeeld zou doen ontstaan. Voor het proza leveren modernisering der spelling en schrapping van de buigings-n geen moeilijkheid. Daarom is de buigings-n alleen gehandhaafd in gedichten waar schrapping een ingrijpen van de tekstbezorger in metrum of rijm zou kunnen betekenen. In het proza werden vormen als ‘hunne, hare’ gemoderniseerd maar vormen als ‘hunner’ bleven uiteraard onveranderd.

De redactie heeft haar medelid C. Bittremieux bereid gevonden het persklaar maken der teksten, voor zover nog nodig, en het samenstellen der ‘Verantwoording’ in eerste instantie voor zijn rekening te nemen, waarna op grond van zijn ontwerpen de definitieve tekst door de redactie werd vastgesteld. De overige redactieleden betuigen hun grote erkentelijkheid voor het vele en moeilijke werk door de tekstbezorger voor de uitgave verricht.

Tenslotte spreken redactie en uitgever hun dank uit aan allen die bij het tot stand brengen van de uitgave behulpzaam zijn geweest, in het bijzonder aan Mevr. N. van Eyck-Benjamins, die onvermoeid mede hielp bij het ontcijferen van moeilijk leesbare teksten en Velerlei nuttige documenten en gegevens verstrekte, aan de heer H.A. Wage, die de tijdschriftpublikaties der gedichten opspoorde, aan de heer C.J. E. Dinaux, die uit de journalistiek een keuze voorbereidde en aan de heer G.H. 's-Gravesande, die voor het laatste deel van deze uitgave een algemene bibliografie samenstelde.

de redactie: C. Bittremieux, N.A. Donkersloot,

J. Hulsker, P. Minderaa;

de uitgever: G.A. van Oorschot.