De briefwisseling tussen P.N. van Eyck en Aart van der Leeuw

E 22

papier zonder gedrukt briefhoofd

14 Nov '29

Beste van der Leeuw,

Even een paar woorden, die ik je al lang had moeten schrijven, maar als je wist, hoe ik gewerkt heb! En veel alleen, omdat Gerretson tot nu toe alleen vertraging aangebracht heeft.³⁸⁹ Ten slotte heb ik de inleiding-beginselverklaring heelemaal alleen moeten schrijven.³⁹⁰ Die is nu naar Utrecht, en ik ben zeer benieuwd, wat ik daarop zal hooren. Met je stuk, zoo expediet geschreven, heb je mij veel pleizier gedaan. Al lezende dacht ik aan de oude Hollandsche Boeren in de Kaap, die hun veilige maar onbevredigende woonplaats opgaven om de wildernis in te trekken, en daar een nieuwe woon te vestigen, en daar ik als titel gaarne iets had, dat het hoofdmotief zou aanslaan, heb ik het genoemd: Thomas Traherne: Een Voor-trekker naar het Aardsch Geluk, - in hope, dat je hiermee instemt. Het is een alleszins passende titel. Ik heb op een paar punten kleinigheden genoteerd, juist bezwaren tegen vreemde woorden. Voor chemist (dit staat er, onderstel ik) zeg je: chemicus, maar een chemicus is een scheikundige, een chemist (hier het woord voor apotheker, tegenwoordig) de man die scheidt en verbindt. Ik zou dus eenvoudig chemist zeggen, als alchemist, alleen met weglating van het Arabische al. Verder spreek je van extasies en verrukkingen. Maar extasies, zoo in het meervoud, wordt beter door ‘vervoeringen’ (ik zou dit dan na de verrukkingen laten komen)³⁹¹ vertaald, wat ook de ek-stasis heel goed weergeeft. Verder spreek je van de storm van de puberteitstijd. Ik haat het woord puberteit al, maar die twee tijt, tijd's achter elkaar maken die haat nog erger. Mag ik, beter en Nederlandscher: ‘de storm der geslachtelijk rijping’ zeggen? Ten slotte spreek je van ‘wat niet wil zeggen, dat hij een pantheistisch vereerder is van al het nuttelooze waarin..’ enz. En dit

389 Gerretson heeft hier zelf van gezegd: ‘Mijn nuttige rol bij die oprichting was van nederige aard: hoewel lid van de redactie, ben ik, reeds in Holland terug en in andere strijd gewikkeld, slechts medewerker, geen mederedacteur geweest. De assertie van het beginsel waarvan het tijdschrift uitging volstond voor mij’. In Pieter Nicolaas van Eyck , in Jaarboek Mij. Ned. Letterk., Leiden, 1956-1957, p. 42-57.

390 Dit blijkt ook uit wat Gerretson zegt: ‘[...] de, door Van Eyck ontworpen, doch door mij mede woord voor woord geproefde en gekeurde, “Inleiding” [...]’. Zie Gerretson, Pieter Nicolaas van Eyck, p. 50.

391 ‘ik zou dit na de verrukkingen laten komen’ is interlineair toegevoegd.

[p. 167]

stuur je aan zoo'n zeloot van een pantheist als ik ben. Mag ik het woord pantheistisch weg laten? De werkelijke pantheist weet wel, dat alles God is, maar hij weet ook dat het voor hem, dit individu, pas God is, wanneer hij het door zijn eigen geest (d.w.z. van uit zijn eigen wezen, en met het daarvoor geschonken middel) als verschijning van God aanschouwt. Je begrijpt wat een schok³⁹² mij het woord gaf. Je ziet, vier kleinigheden. Ik zal het binnen kort naar de drukker sturen.

Beste vriend, ik kan mijn nagels wel afbijten, als ik bedenk, dat ik nog geen verhaal heb kunnen vinden voor mijn eerste nummer, en dat die verwenschte Gids jouw verhaal pas in December uit brengt. 2 weken voor 't verschijnen van mijn eerste nummer! Vandaag een brief van vSchendel, dat, waar hij aan gedacht had, toch niet zoo gauw voltooibaar is, omdat hij aan iets anders werkt en geen 2 dingen tegelijk kan doen. Dat andere schijnt ook grooter. De keus van proza dat ik gebruiken kan is zoo klein, dat ik er over denk, de eerste aflevering nog een maand, d.w.z. tot haar eigen datum, 15 Jan. uit te stellen, in de hoop dat v Schendel nog klaar komt!

Ik stuur je de in de vacantie beloofde papieren voor de gehoor-verbeteraar. Een dame hier, een andere dan waar ik over sprak weer, heeft iets dergelijks in Duitsland gekocht en is zeer tevreden. Het speciale Kerstaanbod ₤7/7/0 is altijd nog iets duurder dan de Duitsche, maar ik kan natuurlijk ook niet vergelijken.*

Hart. groeten, ook aan je vrouw

Je

VanEyck

* Wil je verdere informatie, dan zeg je het maar. Ik zou niet wachten tot je bij je laatste snik met of zonder voldoening kunt constateren, dat je je gehoor voor achteruit gaan behoed hebt. Laat het (maar zal het?),³⁹³ en hoor Beethoven! Navigare necesse, vivere non necesse.³⁹⁴

Boven de brief is ondersteboven geschreven:

Zeg s.v.p. aan Mevr. Huszar, dat ik werkelijk nog geen tijd gehad heb, om te antwoorden, wil je?

Aan het eind van de brief is in de rechter marge een regel met doorhalingen onleesbaar gemaakt; vandaar wijst een pijl naar:

hier stond een leekepraatje, - ik schrap het door, want je zult er meer van weten dan ik.

392 ‘schok’ is voor een groot deel onleesbaar door een inktvlek.

393 Onder ‘laat het, en’ heeft Van Eyck ‘maar zal het?’ geschreven, dat voorafgegaan wordt door een naar bovengerichte pijl, die naar ‘Laat’ wijst. De () zijn door mij, P.D., toegevoegd.

394 Gezegde van Pompejus, toen hij in 56 v. Chr. uit Afrika naar Rome zou terugkeren en het scheepsvolk wegens de storm niet wilde uitzeilen. De Latijnse vertaling van deze door Plutarchus in het Grieks overgeleverde uitspraak was het devies der Hansesteden.