De briefwisseling tussen P.N. van Eyck en Albert Verwey. Deel 1: juli1904-april 1914

[p. 37]

209. Albert Verwey aan P.N. van Eyck, 31 oktober 1914

Noordwijk/Zee 31 Oct^r 14

Beste van Eyck,

Eergisterochtend (29) kwam je proef (over Engeland). Juist de dag tevoren had ik order gegeven alles aftedrukken. Ik nam de trem en bereikte de drukkerij juist op 't oogenblik toen het laatste blad op de pers lag. Een verbetering met de twee werkelijk schadende fouten, de vergeten regel en het (ook in je hs. mankeerend) woordje ‘zal’, was in tien minuten gezet, en na vijftien werd met afdrukken voortgegaan. Die uitgevallen regel is een nieuw bewijs dat mijn vermogens geleden hebben. De grijsheid sluipt op wollen sokken nader. - Gisteren was ik te Amsterdam en at met Uyldert. Hij ook heeft meegestemd in het koor van beklag om Rheims. 's Avonds las ik in de trein je brief over de italiaansche lasteraar.⁹¹ Schrijf gerust in de romeinsche kranten, dat het omgekeerde van al wat hij zegt de waarheid is. Het zou zelfs heel gewenscht zijn dat je het deed, dat ieder Hollander in Italië het deed. De opwelling van gastvrijheid en hulpvaardigheid was hier wezenlijk gul en echt, niet bij ieder individu, maar in iedere laag als geheel genomen. Als later sommige autoriteiten voorschriften gaven die koel aandeden dan was daar wel eenige reden voor. Men krijgt niet plotseling de bevolking van een groote havenstad en een verarmde landprovincie over, zonder maatregelen te moeten nemen tegen boeven en ziekten. Maar dat was een overweging die eerst later kwam. De eerste opwelling was helpen, eten geven, onder dak brengen. Ik geloof dat het ook heel gewenscht is ons in het buitenland de eer van die algemeene gastvrijheid niet te laten ontrooven. Ze was als gevoelsuiting én als voorzorg (werk van onvoorbereide, intuïtieve organisatie) werkelijk een knap stuk en dat aanspraak geeft op de dank van alle oorlogvoerenden en van alle neutralen.

Je zult in de Beweging zien dat ik de tijdsgebeurtenissen volg en meeleef.⁹² Mijn oogmerk is, zooals je wel begrijpt, voornamelijk gericht op de duitsche vrienden. Na deze oorlog moeten zij en wij even oprecht, en weerzijds even onafhankelijk als vroeger tegenover elkander staan. Maar daartoe moeten ze gedurende den oorlog weten wat onze weloverwogen gedachte is. - De Beweging heeft ondertusschen haar moeielijkheden in niet geringer aantal. Een ervan was de verhooging van drukkosten. De oude prijs was nergens meer te handhaven. Aangesloten drukkerijen mogen niets nieuws aannemen

91 Calza Bedolo, correspondent van de Giornale d'Italia in Engeland, constateerde aan de grenzen van Nederland een ‘slagboom van terugstootend cynisme’, zoals Van Eyck in de NRC van vrijdag 13 oktober 1914 (Av. B) meedeelde. Na de val van Antwerpen (9 oktober 1914) waren veel Belgen naar Nederland gevlucht. Volgens Bedolo had men in Nederland met voldoening van de verwoesting van Antwerpen vernomen en had men de vluchtelingen niet verwelkomd. Het merendeel der Nederlanders zou volgens hem Duitsgezind zijn.

92 ‘De verwoesting van Wezet’ was gepubliceerd in De Beweging 10 (1914) 9 (september), p. 225. Wezet is de Nederlandse naam voor Visé, dat even ten zuiden van de grens aan de weg van Maastricht naar Luik ligt.

[p. 38]

beneden ± 20 Gld. Niet aangeslotene staan ieder oogenblik voor het gevaar van een staking. Door een staking is ook v.N. verleden jaar genoodzaakt tot aansluiting en langzamerhand moet hij zijn oude tijdschriften op peil brengen.⁹³ Voorloopig is dat van 13 op 16 en de afspraak is dat het 2 jaar zoo blijven zal.-Een andere moeielijkheid is natuurlijk dat niemand tegenwoordig rust heeft voor langere bijdragen. - Ik heb besloten de twee schadeposten elkander te laten neutraliseeren. Ik geef dunnere nummers uit en hoop dat de abonnees geen vermindering van prijs wenschen. Dan volstaat de copie, en blijven de drukkosten wat ze altijd waren. - Of met de slechte tijd, de abonnees ook niet zullen ontrouw worden, moet ik nog afwachten. - Voorloopig is dus besloten de Beweging voorttezetten. Alleen de Boer wenscht bij 't begin van '15, als redacteur terugtetreden.⁹⁴ Hij kon zelden veel tot de redactie bijbrengen en tobde al lang over zijn eigen ontoereikendheid. Medewerker blijft hij.

Ik hoop dat deze brief je bereikt. Tegelijk stuur ik je een overdruk van je stukje. Ik heb er zoo nog drie die tot je beschikking zijn. Een blaadje met Wolfsk's brief voeg ik bij. Het Nov^rn^r zelf zal mogen en anders Maandag wel door Versluys worden afgezonden.Ik schreef hem heel nauwkeurig je adres. - Vanochtend bericht dat de Duitschers bij Dixmuiden over de IJser hebben moeten terugtrekken. De Belgen zetten 't land onder water. - Merkwaardig is in Amsterdam de hoek Damrak-Dam, waar alle duitsche, fransche en engelsche dagbladen worden omgeroepen. Niemand spreekt over íets dan de oorlog. - Hartelijke groeten, ook van de huisgenooten, en aan Nelly. Je

A.V.

93 N.V. Boekdrukkerij voorheen L. van Nifterik Hz., de drukker van De Beweging.

94 Tjitze de Boer (1866-1942) was vanaf 1908 redacteur van De Beweging. Hij was na zijn studie Oosterse talen en filosofie achtereenvolgens conservator aan het Fries Museum en de Universiteitsbibhotheek te Groningen geweest. Vervolgens werd hij onderbibliothecaris bij de Koninklijke Bibliotheek te Den Haag; in 1906 volgde zijn benoeming tot hoogleraar in de wijsbegeerte aan de Gemeentelijke Universiteit van Amsterdam.