De briefwisseling tussen P.N. van Eyck en Albert Verwey. Deel 1: juli1904-april 1914

202. Albert Verwey aan P.N. van Eyck, 12 juli 1914

Noordwijk/Zee 12 Juli 14

Beste Van Eyck,

Ik heb de volzin over je titel zoo levendig gedacht dat ik later, toen ik me afvroeg of ik hem wel geschreven had, geen vast antwoord wist te geven. Ik vind dat v.Dishoeck (en je vrouw) gelijk hebben. Geef zoo weinig mogelijk aan gedichten en versbundels abstracte, minst van al wijsgeerig-abstracte titels. Niet alleen omdat ze de verkoop benadeelen, maar ook omdat zij zich tot het verstand wenden en dus het gedicht of de bundel waarbij ze hooren voor een verkeerde richter brengen. Geef een titel die de verbeelding treft. D.w.z. zoek het woord dat voor de verbeelding het gedicht of de

[p. 21]

bundel oproept, en vertegenwoordigt. Dikwijls kan dat een woord zijn dat in het werk zelf voorkomt en er een wezenlijke plaats in heeft.

De uitgeversschunnigheid waarvan je me schrijft (want ik denk dat ze eer van Nijgh dan van de hoofdredactie afkomstig is) ligt geheel in de lijn van zulke heeren.⁵⁰ Verzet is dunkt me raadzaam, niet op grond van afspraak, die voor hen nooit een grond is, maar op grond van de onmogelijkheid waarin je zou kunnen komen, om voor geringere betaling goed werk te leveren. Een zeker rustig zelfgevoel maakt soms wel indruk. De kleine ‘verbeteringen’ van de redakteur zou ik daarbij onveranderlijk schertsend behandelen. Denk er om dat bij alle woordenwisselingen op verre afstand goed humeur een onvoorwaardelijk vereischte is. Hoog op-nemen, onrust, gekrenktheid enz.zijn moordend voor je zelf en werken zelden iets uit.

De rede van Hamburger bij de promotie heeft mij niet gehinderd. Ik heb zelfs aan toepassing van zijn aanmaning op mijzelf geen oogenblik gedacht. Zij was, meen ik, bestemd voor 't publiek, dat in de verleening, en misschien niet zonder reden, een bevrediging van menschelijke ijdelheid zou kunnen zien. Zijn nadrukkelijke verklaring dat de Senaat meer en anders bedoelde, klonk daarom eer als een hulde aan de beweldadigden.

De titel werd mij bovendien niet verleend om mijn letterkundige en historische, maar om mijn dichterlijke verdiensten, zooals aan Berlage vanwege zijn bouwkunstige, en aan Mendes om wat hij als beeldend kunstenaar gedaan had. Dat was juist zooals ik het wenschte. De Universiteit erkende erdoor - en deed dit nadrukkelijk - dat Poëzie en Kunst machten zijn, noodzakelijk buiten de Hoogeschool levend, maar die door de Hoogeschool niet mogen worden voorbijgezien.

Een levendig applaus, juist bij de promotie van Berlage en mij, onderlijnde die opvatting.

Er kwam nog iets bij. De gezamenlijke verleening aan Berlage, Derkinderen, Mendes en mij was werkelijk het protest dat door verschillende menschen - sommigen die mij aanspraken, anderen die het schreven - erin gezien is. De Senaat, buiten wien om de versiering van trappenhuis en aula is tot stand gekomen, wou te kennen geven dat zijn eigen verhouding tot de vaderlandsche kunst anders was dan hem werd nagegeven.⁵¹

Je ziet hieruit dat de titel, toegekend aan mij, en onder deze omstandigheden, wel een zekere beteekenis had.

Niet zóo evenwel dat ik mijn eigen naakte naam niet waardeeren zou boven zijn maatschappelijk aanhangsel, waarover de kinderen [?] zich mogen verheugen.

Het stukje van de Roos stond dit keer niet in het Weekblad. Wiessing heeft op 't oogenblik zwaardere zorgen door oneenigheid met zijn uitgever. In 't algemeen zou ik je raden alle Distel-pijnlijkheden te verloochenen, en de reactie erop overtelaten aan Van Royen. Tot opluchting van je gemoed kun je altijd aan van Royen-zelf schrijven. -

50 Hendrik Nijgh (1873-1948) was sinds 1908 directeur van de NRC. (Zie voorts br. 201.)

51 In zijn inleiding tot de erepromoties in verband met het 300-jarig bestaan van de Rijksuniversiteit te Groningen zei de rector-maginificus onder meer: ‘Aanvaardt die huldiging in den geest, waarin zij U wordt aangeboden: niet als voedsel der ijdelheid, maar louter als waardeering. Waardeering, zij is in de wereld - ook in de wetenschappelijke - niet zoo algemeen of daar waar zij wordt gevoeld, moet haar openbaring welkom zijn. Doch naast een waardeering van Uw arbeid beteekent onze hulde een erkenning van het inzicht, dat voor de veredeling der menschheid noodig is een harmonisch samenwerken van alle uitingen van den geest, met name ook van die geestesuitingen, welke aan onze Universiteit geen kweekplaats vinden.’
De judicia voor de toekenning van de eredoctoraten luidden: ‘Albert Verwey, Amstelodamensem, unum e praestantissimis huius aetatis poetis neerlandicis’ (aan Albert Verwey, Amsterdammer, een van de meest vooraanstaande Nederlandse dichters van deze tijd); ‘Henricum Petrum Berlage, Amstelodamensem, virum aedium struendarum peritissimum, in ea arte et suam et patriae indolem secutum, eiusdemque artis egregium magistrum’ (aan Hendrik Pieter Berlage, Amsterdammer, een zeer ervaren architect en in die discipline zijn eigen aard noch die van het vaderland verloochenend, daarin ook een uitstekend leermeester); ‘Antonium Johannem Derkinderen, Silvaducensem, optimum magistrumque artis quae pertinet ad picturam monumenta historiae illustrantem’ (aan Antonius Johannes Derkinderen, uit 's-Hertogenbosch, een voortreffelijk leermeester in de kunst die zich uitstrekt over decoratieve schilderingen op historische monumentale gebouwen); ‘Joseph Mendes da Costa, artificem peritissimum formas figurasque hominum et animalium accurate et pulchre exprimendi...’ (aan Joseph Mendes da Costa, een kunstenaar, zeer vaardig in het nauwkeurig en fraai uitbeelden van vormen en gestalten van mens en dier). (Zie ook n. 36.)

[p. 22]

Van Gerritson [sic] ontving ik indertijd een brief waarin hij bewijzen toezegde omtrent de onbetrouwbaarheid van onze indische medewerker.⁵² Ik heb ze evenwel niet ontvangen. Wij klagen dus samen. Gerritson bedoelt het goed, maar hij heeft nog een andere persoon in zich, die hem met al de krachten van bloed en traditie vasthoudt, en die sterker dan hij is. Wij kunnen erover treuren: ik denk dat hijzelf het soms doet; maar hij noch wij zijn het die hem gemaakt hebben.

Waarom laat je je de Beweging-n ^rs . niet uit den Haag toezenden? Aan Versluys zal ik je adres nog eens opgeven.

Omtrent het uiterlijke van de groningsche feesten - mijn inkwartiering bij prof W.Schutter (met Gonda; mijn vrouw bij onze neef Hamaker), het feestmaal, de presentatie aan hare Majesteit, en al het verdere, zal ik je niet schrijven.⁵³ Hoewel u veel missen zult, lieve Mevrouw Van Eyck, nu mijn in stralen gedoopte pen weigert de wemeling van kleurige togas, kanten japonnen, gekruifde kapsels en gouden eerekruisen, schakelkettingen, gekaste juweelen, zóó uit te drukken dat ze voor uw oogen leven.

Een van de fraaiste en aangenaamste voorstellingen, waaraan wij deelnamen, - die wij het groningsch publiek gaven, mag ik wel zeggen - was de optocht, getogaad en gerokt, met onze bullen gewapend - ven de kerk naar 't Raadhuis.-. Zooveel menschen als ik daarna, op het Raadhuis, gesproken heb, sprak ik van mijn leven niet. Is dit nu het eind, dacht ik, van vijfentwintig jaar noordwijksch stilzwijgen.

52 In De Beweging 9 (1913) 10 (oktober), p. 79-88 was een anoniem artikel opgenomen over ‘De Indische beweging’. De schrijver ervan was de jurist en journalist Pieter Brooshooft (1845-1921), die sinds 1897 hoofdredacteur van het indische dagblad De Locomotief was. Hij verdedigde de zgn. ethische richting in de koloniale politiek.

53 Willem Schutter (1853-1939) was van 1907 tot en met 1924 gewoon hoogleraar in de neus-, keel- en oorkunde aan de Rijksuniversiteit te Groningen.

[p. 23]

Tot boete heb ik twee dagen later een eenzame tocht gemaakt naar Kampen en ben zijn drie oude poorten in en uit gewandeld.

Het ga jullie wel. Onthoud je van influenza en kweek vóór alles, vóór allen, de artisjokken van het goede humeur aan. Artisjokken, dat weet je, hebben zeer veel tijd en zorg noodig.

Ik vergat haast je te zeggen dat Het Zichtbaar Geheim nu toch dit najaar nog bij Versluys zal uitkomen.

Met hartelijke groeten van allen, ook aan Nelly, Je toegenegen

Albert Verwey

De versiering van Groningsche trappenhuis en aula is inderdaad verfoeielijk. Derderangs duitsche station-decoratie van 't jaar '70.