De briefwisseling tussen P.N. van Eyck en Albert Verwey. Deel 1: juli1904-april 1914

[p. 8]

197. Albert Verwey aan P.N. van Eyck, 31 mei 1914

Noordwijk/zee 31 Mei '14
1^e Pinksterdag

Beste Van Eyck,

Ik heb de derde van je brieven afgewacht. Nu er nog een vierde komt zal ik daarom niet uitstellen je te schrijven.⁶ Het zou zonde zijn de inspiratie te verzuimen die aan deze dag eigen is. - Er was in je brieven een frissche toon van ernst en oprechtheid, een oordeelen zonder bijgedachten en een schrijven zonder valsche sieraden. Dat heeft me verbazend veel genoegen gedaan. Als je schakeeringen nu te fijn voor de krant zijn - niet alleen in het bespiegelende en meer uitgesponnene van het eerste stuk, maar ook in de karakteristieken van soms slechts een enkele zin in het tweede en derde, - dan is dat geen verwijt voor je. Het zal alleen noodig maken dat de deugd van je werk eerst door de besten wordt ingezien en op hun zeggen door de anderen. Wat een goede regel is. - Het schrijven over kunst, en het heele leven in Italië, zijn intusschen juist wat je gedachten en je stijl noodig hadden: vurige diepte behoeft het meest een sereen oppervlak.

Zooveel in antwoord op je ernst, - die me trouwens ook verraste uit de weloverwogenheid van je beweringen. Voor zooveel ik erover kan oordeelen heb je als ‘kunst-kenner’ in deze artikelen geen slecht figuur gemaakt.

Als je de Beweging ontvangt zul je zien dat daarin geen gebrek aan voortgang is. Het Juni-n^r zal je, wel niet verbazen, maar toch verrassen door vier jeugdige dichters te gelijk:⁷ Berkel met glanzend-realistische, eigen aardig kunstvolle,⁸ Käthe Mussche met meer verfijnd-getinte, spits-bevallige sonnetten.⁹ Het is jammer dat in de laatste een paar drukfouten bleven die je vernuft moge verbeteren. - Maar over de Beweging moet jij liever mij schrijven dan ik jou: jij hebt voor een oordeel nu de vereischte afstand.

6 Van Eycks vierde artikel over de Internationale Kunsttentoonstelling te Venetië zou op 2 juni in de NRC worden gepubliceerd. (Zie n. 4.)

7 In De Beweging 10 (1914) 6 (juni), p. 296-311 waren gedichten opgenomen van Käthe Mussche, J. Berkel, W. van Bijgaarden met ‘Verwachting’, en A. van Leiden met ‘Het wonderleed’. Over Van Bijgaarden zijn geen nadere gegevens achterhaald; de ingenieur A. van Leiden (pseud. van Adriaan Rappard, 1879-1951) kreeg enige naam als componist. Met uitzondering van Van Leiden, droegen de drie overigen meermalen bij aan De Beweging. (Zie voorts n. 8 en 9.)

8 Van J. Berkel (pseud. van Joh. van 't Lindenhout jr., 1892-1916) verscheen in 1918 de door zijn vader Jac. van 't Lindenhout ingeleide bundel Nagelaten verzen . In het juninummer van De Beweging waren vier sonnetten van hem opgenomen. (Zie ook n. 7.)

9 Käthe Mussche (pseud. van Catharina Roeling, 1893-1982) was onderwijzeres in Amsterdam. In 1915 trouwde ze met Rinke Tolman (1891-1983). Zij debuteerde in 1918 met de bundel Zon en schaduw . Naast poëzie schreef zij schetsen over kinderen en artikelen in de door haar echtgenoot geredigeerde tijdschriften De Wandelaar (1929-1935) en In Weer en Wind (1937-1950). Zowel voor deze tijdschriften als voor Tolmans boeken over de natuur maakte zij foto's. In het juninummer van De Beweging waren zes sonnetten van haar opgenomen. (Zie ook n. 7.)

[p. 9]

Persoonlijk sta ik nu, na vijf maanden, nog niet ver genoeg van mijn laatste werk af, om in zijn geheel Het Zichtbaar Geheim te kunnen overzien.¹⁰ Het gevolg is dat ik in mijn hart onafgebroken weg verlang, om geestelijke afstand te zoeken in plaatselijke. Intusschen zoek ik mijn nieuwe richting meer instinktmatig, in lezen en denken.

Verster, die ik gister sprak, had je bespreking opgemerkt. Zilcken, toevallig in Leiden, had hem gevraagd, maar hij zou niet hebben meegedaan als hij geweten had hoe weinig goeds er was. Het eerste artikel had hem dadelijk getroffen als ernstig. Ik zei hem wie de stukken geschreven had. - Liesbet is op 't oogenblik in Rotterdam: zij was zeer in haar schik met de papieren. Of v.Royen aan Tine Baanders schreef, hoorde ik nog niet. - Groet je vrouw hartelijk, ook van mijn huisgenoten. Wij spreken vaak over jullie. Ik in 't bizonder houd mij voor uitvoeriger berichten (je briefkaart ontving ik) aanbevolen.

Je A.V.

Een belangrijk boek, pas verschenen, is de Brieven van Vincent aan zijn broer (Dl I - Wereldbibl).¹¹

10 De niet afzonderlijk gepubliceerde bundel Het rijk in de wereld was op 12 augustus 1913 voltooid. Tezamen met de het jaar tevoren bij De Zilverdistel verschenen bundel Het eigen rijk en het op of kort na 1 januari 1914 geschreven ‘Nieuwjaarsmorgen’ vormt hij één geheel, dat in 1915 onder de titel Het zichtbaar geheim bij W. Versluys te Amsterdam zou verschijnen. (Vgl. Uyldert II, p. 264.)

11 De door Jo van Gogh-Bonger bezorgde uitgave van Vincent van Gogh, Brieven aan zijn broeder was in 1914 verschenen bij de Maatschappij voor Goede en Goedkoope Lectuur te Amsterdam; een derde deel zou nog in ditzelfde jaar volgen. Jo Bonger was de echtgenote van Theo van Gogh (1857-1891), de broer van Vincent van Gogh (1853-1890) aan wie de brieven uit de ter sprake gebrachte uitgave waren gericht.