De briefwisseling tussen P.N. van Eyck en Albert Verwey. Deel 1: juli1904-april 1914

166.
Briefkaart. Poststempel: 24.11.1913.

Den Heer Alb.Verwey
Noordwijk aan Zee.

Zeer geachte Heer, Ik heb van Kloos de gevraagde data gekregen en ik ben dus nu uitnemend toegerust tot den slag.⁴⁹⁹ En nu vind ik, dat ik niet beter kan doen, dan (groepsgewijze!) zooveel mogelijk chronologisch te rangschikken. De groote gedichten mogen niet achterin want ze eindigen zóó fragmentarisch dat het boekje dan op de meest brokkelige manier uitloopt, terwijl ik nu de Judaskus als sluitstuk kan hebben. Ook zie ik het heelemaal als document humain nu.⁵⁰⁰ Het is merkwaardig dat al de 10 eerste gedichten Liefdesgedichten zijn, en dat zij veel meer de natuur in zich betrekken. Ze moeten dus aan de groote B.v.K.e.G.cyclus voorafgaan.⁵⁰¹ Daardoor krijgt: Herinnering I en II (Laat mij nog éénmaal) en het boekje een diepere beteekenis, als een herinnering, werkelijk, die als zoodanig ook naar de bundel zelf gekeerd kan worden. Het tegendeel zou een bezwaar zijn, daar een sonnet in elk geval sterkere afsluiting is dan fragmenten, en het jammer zou zijn dit boek te laten eindigen met de kleine Okeanos- of de rei van Sappho, lijkt het mij nu het mooist te beginnen met Sappho, dan de 10 gedichten, dan Okeanos, dan de geheele cyclus van Oct. en Dec. 1888, en April 1889. Als slot eindelijk Christus na 't verraad. Ik geloof dat ik op deze wijze geheel tot een resultaat kwam, zooals U 't zich in Uw eerste brief voorstelde?

499 Zie de briefwisseling Kloos-Van Eyck, aanwezig in Museum Meermanno Westreenianum.

500 ‘Document humain’ - de term lijkt geldig voor Van Eycks beschouwingen van poëzie in de eerste plaats. Ook in zijn studies poogt hij een beeld te krijgen van de persoon in het werk en dit laatste te waarderen als een bijdrage tot de kennis van het eerste.
‘... in de kunst is voor mij altijd de mensch die erachter zat het belangrijkste geweest’, zei hij in datzelfde jaar (1913) tegen E. d'Oliveira (De jongere generatie, Amsterdam z.j. De datering van de inleiding is: Oudejaarsavond 1913). En eveneens nog op p. 229: ‘Ik stel hoge technische eischen, maar zoodra achter de kunst de mensch te voorschijn komt, die zich krachtig of persoonlijk uit .... dan kan de heele kunst me niet veel meer schelen, als hij mij maar beweegt.’

501 B.v.K.e.G. cyclus: Boek van Kind en God . Deze reeks zou geschreven zijn in een reactie van Kloos op de verloving van Albert Verwey- september 1888 - en als een ‘antwoord’ op een door deze dichter gepubliceerde cyclus: Van de liefde die vriendschap heet . Een geheel andere opvatting heeft Hubert Michaël in zijn Willem Kloos 1859-1938. Zijn jeugd, zijn leven. Een bloemlezing . 's-Gravenhage 1965. Over de polemiek rond deze kwestie: M. Nijland-Verwey in de Nieuwe Taalgids 58 [965]; I pp. 73-83; II pp. 217-229.

[p. 257]

Daar ben ik blij om, want ik vind dat ons boekje werkelijk beteekenis heeft, nu 't zoo wordt. Sappho kunnen wij gerustelijk vooraan zetten want Kloos dateert het van 1881.

Met hart. gr. ook aan Mevr. en de huisgenooten,

Hoogachtend
geheel Uw
P.N.v.E.

Columbusstraat 223
Den Haag