De Americaensche zee-roovers

[p. 238]

VII. Hooft-stuck.
De reysbeschrijver neemt sijn reys langs de kust van Costa Rica, en verhaelt wat daer voorgevallen is, als mede wat hy aldaer langs die kust waergenoomen heeft.

TOEN wy van Morgan afgescheyden waren, vervolgden wy onse reys langs de Kust van Costa Rica, om aldaer een plaets te soecken, daer wy eenige victualie konden bekomen, en met een ons vaertuygh te kalefateren, dat seer leck en schaloos was. Weynigh dagen daer na quamen wy in een groote Bay, genaemt Boca del Tauro, alwaer seer goede geleegentheydt is Riet te haelen, en victualie te maken van Schillepadt vleesch. Dese Bay is omtrent tien mijlen in sijn omtreck, en rondtom met Eylanden beslooten, soo dat men daer in beschut is voor alle winden, en is rondtom van verscheyde natien van Indianen bewoont, die de Spanjaerden onder haer gehoorsaemheydt niet hebben konnen brengen, en werden van haer genoemt Indios Bravos. In sulcken kleynen begrip zijn die verscheyden natien die malkanderen niet en verstaen, en gedurigh oorlogh tegens malkander voeren. Aen d' oosthoeck van dese Bay zijn Indianen, die voor desen met de Rovers plachten te handelen. Sy brachten haer al watse van doen hadden, van Mais, Casavi, en alderhande vruchten van 't landt; ja oock hoenders, verckens, ende andere dieren, die men daer vind. De Rovers gaven haer daer tegens oud yserwerck, coralen, en diergelijcke dingen, die die menschen voor cieragie gebruycken. Dit was altijdt een uytvlucht voor de Rovers, wanneer sy yets van doen hadden; maer sy hebben 't met de Indianen soo gemaeckt, dat 'er niet een van haer aen landt durft komen, om datse eens de vrouwen van d' Indianen afge-

[p. 239]

noomen, en de mannen doodt geslagen hebben; zedert die tijdt hebben d' Indianen met haer niet willen handelen. In dese Bay gekomen zijnde, gingen wy datelijck ter plaets daer wy wat hoopten te vangen om te ververschen, maer vonden niet, soo dat wy ons moesten laten genoegen met Crokodils eyeren, die wy op de strand in het zant begraven vonden. Wy gingen naer de oosthoeck van de Bay, alwaer wy drie van onse mackers vonden, die mede onder Morgan hadden geweest: dese waren daer gekomen met dat selfde voorneemen dat wy hadden, maer sy hadden 't daer seer slecht, want sy moesten haer selfs op rantsoen stellen, te weten, eens daeghs te eeten, soo langh als haer scheepen gekielt wierden, om daer van daen te komen. Doen wy sagen dat het daer soo gestelt was, vertrocken wy aenstonts daer van daen, en zeylden nae het westelijckste deel, alwaer wy een redelijcke goede Schillepadt vangst hadden, soo dat wy daer rijckelijck van konden leven. Wy hadden daer eenige tijdt gelegen, wanneer wy begonnen water gebreck te krijgen, niet, omdat daer niet te krijgen was; maer wy dorsten het niet halen om d' Indianen; evenwel de noodt dwong ons ten laetsten met alle man aen een Rivier te gaen, om water te halen; een party liep boschwaerd in, terwijl dat d' andere de vaten vulden. Ons volck hadden qualijck een uur aen landt geweest, wanneer sy overvallen wierden van een party Indianen, die haer wilden beletten water te krijgen; maer soo haest als wy hoorden roepen aux Armes, schooten wy daetlijck door het bosch in, evenwel sonder yemandt te konnen sien, als op het laetste, daer wy een party Indianen door het bosch sagen loopen, die wy vervolghden, en op haer schooten: sy ontliepen 't alle, behalven twee, die op de plaets dood bleeven; d' een scheen aen sijn gewaed een aensienlijck persoon te zijn, hy hadde een gordel, daer hy sijn schamelheydt mee bedeckt hadt, van bast van boomen, anders niet bereyd, als tusschen twee steenen geklopt, ende daer mee was het soo sacht geworden als zijde. Hy droegh oock een gouden baert, zijnde een goudt plaetje, omtrent drie vingers breedt, en drie duym lang, wegende omtrent drie loot; dit was met een draet door twee gaetjes aen sijn onderste lip vast gemaeckt. d' Ander was heel naeckt, en hadde mede een baerd, maer van Schilpad.

[p. 240]

Hun wapenen waren anders niet, als stucken van Palmiste boomen, omtrent seven voet langh, aen beyde eynden scherp, en aen 't een eynd waren eenige haecken in dit selve hout gemaeckt; beyde d' eynden waren in 't vyer geweest, op datse te harder wesen souden. Wy sochten naer haer woonplaetsen, maer konden daer geen van vinden, 't geen ons deed gelooven datse diep in het bosch woonen moesten. Wy souden graegh een van die menschen levendigh gehad willen hebben, om vriendtschap met haer te maecken, en eenige victualie te verhandelen; maer daer was geen kans toe, alsoo se te wildt waren, wy haelden evenwel soo veel water uyt de Revier als wy van doen hadden, en gingen doe van daer. 's Nachts daer aen hoorden wy een groot geschreeuw van Indianen, 't geen ons deed gelooven, datse volck tot haer hulpe gehaelt hadden, en datse door het geschreeuw de dood van hun mackers beklaeghden; wy hebben oock niet konnen bemercken, datse met eenige vaertuygen in zee komen. Doen wy sagen dat wy daer niet op konden doen, en dat wy niet meer vongen als wy dagelijcks konden eeten, resolveerden wy weer tzeyl te gaen, en onse Reys te vervorderen naer Jamaica. Wy laveerden tot voor de Rivier van Chagre, wanneer wy een Schip in 't gesicht kregen, en jacht op ons maeckte: wy meenden dat het een Spaensch Schip dat van Cartagena quam, en volck op het Kasteel van Chagre bracht, lieten 't voor de windt staen, met al wat goedt doen kon, maer evenwel zeylde hy harder als wy; ende naer dat hy ons vier en twintig uren gejaeght hadt, geraekte hy by ons. Doen wy by malkander gekomen waeren, sagen wy dat het een van onse mackers was, die op hadde willen laveeren, om naer Nombre de Dios te gaen, en van daer naer Cartagena, om sijn fortuyn te soecken; maer doen de stroom en windt soo tegen waeren, resolveerden sy mede in de Boca del Tauro te komen. Dit hadt ons groot letsel gedaen, want wy hadden meer verlooren in twee dagen, als wy in veertien gewonnen hadden, soo dat wy moesten resolveeren om wederom naer onse oude plaets te keeren, 't geen wy deeden; maer bleeven daer niet lang. Wy gingen vorder in de Bay genaemt⁺ Boca del Drago, om aldaer een seecker kruypend dier te vangen, van de Spanjaerden genaemt Manentin, en by de Hollanders,

+ Van Zeedieren, genaemt Manentin.

[p. 241]

Zee koe, omdat het neus, mondt en tanden heeft, als een Koe. Het onthoudt sich altijdt in 't water, omtrent de plaetsen daer de grondt met gras bewassen is, daer gaen dese dieren om haer te spijsigen. Haer gedaente is wonderlijck; het hooft is als een Koe hooft, doch sonder ooren, maer aen yder zijde een kleyn gaetje, daer men qualick een pinck in kan steecken. Sy hebben omtrent den hals twee wiecken, van gedaente als die van een Hay, maer wat langer, en aen 't endt drie klaeuwen: onder dese wiecken zijn twee prammen, gelijckende die van een Negrinne; vorders is het heele lijf gladt, tot aen de staert, dat plat is, ende aen 't eynde rondt toeloopt, en omtrent drie a vier voeten breedt, na dat het dier groot is. De grootste van dese dieren zijn omtrent twintigh a vier en twintigh voeten lang, sy hebben een huydt van kouleur als de Barbarische honden, met hair daer op, op die selve manier, dese huydt is op de rugh wel anderhalf duym dick, en wanneerse droogh is, isse soo stijf als Walvisch been, is bequaem om rottingen van te maecken; onder de buyck is de huydt dunder, en leeniger, van binnen hebbende leever, long, gedarmte, en middelrif, als een Os, tot de nieren toe. Sy hebben aen yder zijde sestien ribben, die rondt zijn, en vry dick in 't midden, ende aen beyde d' enden seer hardt van been: het manneken bekent 't wijfje vleeschelijck, ende omhelsen malkanderen buyck aen buyck; het manneken heeft een pees gelijck een bul, ende het wijfje haer natuur gelijck een Koe, omtrent een span breedt onder de navel; 't wijfje en draeght niet meer als een jonge tseffens: hoe lang datse dragen, weet ick niet te seggen, want ick heb geen gelegentheydt gehadt om dit konnen aenmercken.

Dese dieren zijn machtigh gauw van gehoor, want door het minste gerucht, dat men maeckt, is het onmogelijck om haer te vangen, daerom zijn die gene, die haer willen vangen, genoodtsaeckt, in plaets datse riemen gebruycken in haer vaertuygen, om te roeyen, seecker korte riempjes, diese Pagayos noemen, en de Spanjaerden Caneletas, met welcken sy sacht weten te roeyen, datse niet gehoort werden. Sy dorven oock niet spreeken, maer alleen op sien, waer dat de Harpenier, die voor op staet, haer aen wijst. Dese Manantins worden op de selve manier geharponneert

[p. 242]

als de Schildpadden, maer in plaets dat de harpoen daer men de Schildpadden mee harponneert, alleen vierkantigh zijn sonder haecken, so zijn aen dese haecken, ende zijn een weynigh langer als d' anderen: de Manantins hebben seer kleyne oogen, en konnen weynigh sien, dat heel contrary is aen de Schildpad, want de Schildpad kan wonderlik snel sien, maer is doof.

... ende maecken pottagiedaer van.

Het vleesch van Manantins is het kalf vleesch seer gelijckende, en van smaeck als verckens vleesch, het heeft oock speck gelijck een vercken. Het vleesch werd gesouten en geroockt, en gelijck verckens en ossen vleesch, als in het eerste deel verhaelt is, hoe dat de Boeckaniers het vleesch toemaeckten. Een groote Manatin sal wel twee Tonnen vleesch sonder de beenen, en behalven het speck, uytmaken, sijn staert is klaer speck, de Rovers smelten dit spek, en gieten 't in Spaense potten, en eeten 't tot Mais, diese op de selve manier koocken als gort; heeft geen traenige smaeck, maer ter contrary smaeckt het veel beter als oly, of verkens vet. Dit is het geen dat ick van de Manantins kan schrijven, alsoo ick daer niet vorders van ondervonden heb. In dese Bay gekomen zijnde,

[p. 243]

vongen wy van dese Manantins soo veel als wy konden, doen souten wy het vleesch, ende beholpen ons van de afval tot onse dagelijcksche kost, te weten leever, long, darmen, nieren, en het vleesch dat aen het gebeente bleef. Op sekeren dagh, dat wy niet gevangen hadden, en evenwel ons soute vleesch niet wilden aentasten, resolveerden wy langs een Eylandtje, dat daer omtrent was, te gaen visschen, en vogels te schieten. Ondertusschen wierden wy een Indiaensche Canoes gewaer, in de welcke vier Indianen waren, die, soo haest sy ons saegen, naer de wal roeyden so sterck als se konden; maer wy waren sterker in 't roeyen als sy lieden, ende wy liepense nae, om te sien of 'er geen kans was om met haer yets te handelen, te weten van mondtkost; maer alsoo dese Indianen met geen Christenen willen handelen, liepen sy met hun Canoes aen de strandt, ende soo drae alse aen landt waren, namense hun Canoes mede; wy volghden haer soo kort nae, datse gedwongen wierden haer Canoes te verlaeten, diese evenwel twee hondert treeden in het bosch ghesleept hadden met hun vier; dese Canoes was wel twee duysendt ponden swaer, soo dat wy ons verwonderden over de sterckte van dese menschen; wy hadden genoegh te doen met ons elven, om de Canoes weder in het water te brengen. Doense sagen dat wy hun Canoes mede namen, begonnen sy heel hardt te schreeuwen; wy schooten daer omtrent daer wy de stemme gehoort hadden, maer wat effect dat het dee, konden wy niet weten, alsoo wy door het bosch niet dorsten loopen, om dat d' Indianen op dat Eylandtje seer sterck zijn. Onze Lootsman die ons daer gebracht hadde, en die daer verscheyde mael gheweest was, verhaelde ons dat hy daer met een geheele Vloot van Rovers hadde geweest, en dat 'er eenige Canoes onder de wal waren geroeyt, om aldaer te visschen, en te sien of 'er vogelen te schieten waren, eenige van dese Indianen waren op de boomen geklommen. Wanneer de Canoes in de Rivier quamen roeyen, soo spronghen sy van boven in 't water, ende namen met een groote snelheydt eenige van de Rovers wegh, loopende daer mede boschwaerdt in, eer dat d' andere Rovers vaerdigh waren om haer mackers te konnen helpen. 's Anderen daeghs gingh de Generael van de Vloot aen landt, met vijf hondert man, om dese Rovers, die d' Indianen wegh

[p. 244]

genoomen hadden, weder te bekomen; maer hy was qualijck met sijn volck op het landt, of hy moest op het spoedigste, weder retireeren. Wy oordeelden, dewijle daer sulcken macht niet hadt konnen uytrichten, dat wy daer soo veel te minder souden hebben konnen doen, daerom maeckten wy ons met den eersten van daer, en vonden in haer Canoes anders niet als een net, omtrent vier vadem lang, en een halve vadem breed, op de wijs van een Zeege gemaeckt; daer by waren vier stocken, omtrent seven voeten lang, van Palmiste boomen. Wy oordeelden dat dit haer wapenen moesten zijn, aen het een eyndt waren seven of acht haecken, ende het ander eyndt was spits, en slecht, gelijck men hier sien kan.

Haer Canoes was van wildt Ceeder hout, en seer plomp gemaeckt, daer uyt wy presumeerde datse geen yser gereedschap hadden. Dit Eylandt, daer dese Indianen woonen, is seer kleyn, ja nauwelijcks drie mijlen in de rondte; en behalven dat hebben sy geen ander landt, want sy hebben oorlogh met de Indianen van de vaste kust, sy konnen malkanderen oock niet verstaen. Aen de vaste Kust dorsten wy oock niet komen, alsoo d' Indianen, die daer woonen, oock niemandt daer willen sien.

De oorsaeck van de wildigheydt deser menschen, mijns oordeels, is, dat wanneer de Spanjaerden in 't landt zijn gekomen, sy soo veel wreedtheydt aen d' inwoonders hebben gedaen, datse een schrick voor haer gekreegen hebben, en gevlucht zijn landwaert in, daerse leven in de wildernissen, en sonder de aerde te bouwen, maer alleen van de visch, die sy vangen in de Rivier, en van de vruchten, die d' aerde haer geeft, en hebben naderhandt haer aen geen blancke menschen durven vertrouwen, meenende dat het altemael Spanjaerden waren, selver niet aen andere Indianen, alsoo sommige de party van de Spanjaerden hebben gehouden, en haer Landtslieden wreedelijck geplaeght. Aldus gevlucht zijnde van verscheyden gewesten, heeft sulcken verandering van tael veroorsaeckt, en daer door vyandtschap; want daer en is niet,

[p. 245]

dat daer meer vyandtschap kan brengen tusschen twee natien, als datse malkanderen niet verstaen, door dien het onmoogelijck is voor een gemeen mensch, iemandt te beminnen, of eenige genegentheydt toe te dragen, als hy hem niet verstaet. Hier door hebben dese wilde menschen tegens malkander oorlogh, sonder eenighe pretensie op den anderen te hebben, of van landen, die d' een den ander ontnoomen heeft, of om eenige eer, die den een van den ander pretendeert, of om eenige schulden, maer alleen om datse elckanderen niet verstaen; ende wanneer sy eenige gevangens van malkanderen krijgen, doen sy die de grootste Tormenten van de wereld aen, en maeckense dan noch tot slaven. Dit is het geen, dat ick heb konnen aenmerken wegens de wilde menschen in de Bay van Boca del Drago.

Eyndelijck resolveerden wy van dese Bay te vertrecken, alsoo wy geen middelen sagen, om victalie te bekomen, want wy hadden moeyte genoegh om slechts aen de kost te komen, soo veel als wy dagelijcks van doen hadden. Wy zeylden dan langs de Kust, westwaert aen; naer een etmael zeylens, quamen wy aen een plaets, genaemt Rio de Zuere, alwaer eenighe wooningen van Spanjaerden zijn, behoorende onder de Stadt Cartago: onse meeninge was aldaer Schilpadden te vangen, die in die tijdt daer komen haer eyeren te leggen; maer wy vonden niet, 't geen ons deed voorneemen de Spanjaerden te gaen besoecken, maer die hadden ons niet als de leege huysen gelaten, want soo alsse ons hadden sien komen, warense boschwaerdt in gevlucht; wij moesten ons belijden met eenige vruchten, die by de Spanjaerden Plantanos genoemt worden. Ick sal van dese vruchten niet spreecken, alsoose van yder een, die om de west geweest is, wel bekent zijn. Na dat wy ons vaertuygh by nae gevult hadden van dese Plantanos, zeylden wy langhs de Kust, om een goede haven te soecken, om ons vaertuygh te kielhaelen, alsoo het seer leek was, dat eenighe slaven geduerigh aen de pomp moesten staen, anders soude het gesoncken hebben, het water, dat daer uyt quam, was schoonder, als dat over boort was. Naer veertien dagen zeylens langhs de Kust, quamen wy in een groote Bay, by de Rovers genaemt de Bay Bleeckveldt. Dese naem is gekomen van een Rover, die daer

[p. 246]

veel quam, om sijn Schip te repareeren: daer was seer goede gelegentheydt om ons vaertuygh te kielhaelen, alwaer wy oock op het spoedighste preparatie toe maeckten. Terwijl dat eenige van ons volck beesigh waren om het schip te kielhaelen, gingen d' anderen in 't bosch om te jagen: daer zijn wilde swijnen, die de navel op de rugh hebben, en werden navel verckens genoemt: daer zijn oock Dassen, maer niet veel: wy konden weynigh Verckens⁺ en Dassen bekomen, soo dat onse meeste jacht bestondt in Apen en Phaysante Vogels te schieten, waer mede wy ons volck dagelijcks spijsden, maer met Aapen het meest, alsoose se daer in groote meenighte waren. Hoewel wy in groote elende waren, lieten wy evenwel niet groot vermaeck te scheppen in 't schieten van d' Apen, want wy schooten altemets wel vijftien of sestien, dat wy 'er qualijck drie a vier van kreegen; want alsse niet mors doodt geschooten wierden, was het onmoogelijck om die te krijgen, door dien se haer by de staert vast houden aen kleyne tacken, en bestorven daer soodanig aen, dat, al warense dood, evenwel soo lang daer aen blijven hangen, tot datse begonnen te vergaen. De wijfjes dragen haer jongens op haer rugh als de Negerinnen haer kinders doen; ende als de moer dood geschooten wert, en het jong noch in 't leven blijft, sal het evenwel de moer niet verlaeten, het zy datse valt of niet, maer sal sich altijdt op de rugh van de moer vast houden. Wanneer men onder een boom passeert daer se op zijn, dan gooyense met haer eygen dreck, en breecken tacken van de boomen, en gooyen daer mede op het hooft der geener die onder de boomen zijn. Wanneer dat 'er op een troep van Apen geschooten wordt, en dat een van haer gequetst wordt, komen d' andere daer datelijck by, ende staen rondom hem, en ruycken aen sijn wonde, en wanneer der veel bloedt uyt komt, houden sy de wonde vast, op dat 'er het bloedt niet uytloopen sal; andere neemen mos, dat op de boomen wast, en steecken dat daer in; andere soecken seekere kruyden, diese knauwen, en steecken die dan in de wondt. Ick heb dickwils met groote verwonderingh aengesien, hoe die Dieren malkanderen in de nood bystaen, en in perijckel van hun leven haer mackers soecken te helpen.

Men soude hier over veel bedenckingen konnen maecken, maer

+ Wonderlijcke jacht op Apen.

[p. 247]

om den Leser niet te verveelen, sullen wy hier maer een eenvoudigh verhael doen wat ons voorgevallen is. Dese Apen zijn goed van smaek, en seer voedsaem, wy koockten, en bradender alle dagen soo veel Apen vleesch, dat wy het begonnen ge wendt te worden, en het smaekten ons beter als de Phaysanten. Wy hadden omtrent acht dagen soo gheleeft, terwijl yder een ondertusschen beesigh was in sijn werck, eenige, als ick seyde, om het Schip te lossen en te kalafateren, en ander Scheepswerck te doen, de derde, om op de jacht te gaen. Wy hadden eenige slaven en slavinnen, die gebruyckten wy oock, de mannen om brandthout te kappen, en kalck te branden, om, in plaets van harpuys, het Schip mee te smeeren, en dicht te maecken, en de vrouwen, om water te haelen van seeckere putten, die wy op strandt hadden gegraven. Het Schip was haest klaer, en daer wierdt aen de slavinnen belast de vaeten op het spoedighste te vullen. 's Ander daeghs 's morgens met het aenbreecken van den dagh, gingen de slavinnen met haer potten om water te halen aen de bovengenoemde putten, en twee van haer liepen een weynigh achter d' anderen, en pluckten eenige zaetjens van boomen om 't eeten. Terwijl sy hier mee doende waren, hoorden sy in het bosch haer medegesellinnen schreeuwen. Hierom dachten sy, datse van eenige ongedierten mochten gebeeten worden, en liepen daer na toe; eer sy daer by quamen, sagense een troep Indianen uyt het bosch komen; sy lieten terstond haer potten vallen, en begonnen te loopen en te schreeuwen, Indios, Indios. Wy namen datelijck, op het geroep van dese slavinnen, ons geweer, en liepen na haer toe, ter plaetse daer sy ons aenwesen datse de Indianen gesien hadden; daer gekomen zijnde, vonden wy de doode lichamen van dese twee Negerinnen, die elck⁺ met wel twaelf of dertien pijlen doorstoocken, diese noch in het lijf hadden; sy waren door het lijf, door de hals, en door de beenen geschooten; en het scheen of dese wilden haer vermaeck daer in hadden gehadt om die menschen met pijlen te doorsteecken, want van d' eerste pijl kondense wel gestorven zijn. Dese pijlen waren van een wonderlijck fatsoen, of maecksel, van slechte stocken gemaeckt, omtrent een vinger dick, en acht voet lang; aen het eene endt was een haeck van hout vast gebonden met een gesplitste

+ Slavinnen door d'Indianen vermoord.

[p. 248]

draet, waer mede daer een vuursteen aen vast was, en aen het ander endt was een hout als een kooker, in de welcke eenige steentjes waren, die eenighsins geraes maekten wanneer de pijlen roerden; daer warender oock onder die van Palmiste boomen gemaeckt, en roodt geverwt waren, dat seer schoon stond, of het lackwerck hadt geweest. Wy oordeelden dat de sulcke pijlen zijn geweest van de Capiteynen, en wy bemerckten dat die pijlen in het middellijf van de Negerinnen staecken aldus waren.

Figuur van de Pijlen.
A. Een vuursteen, die aen de pijl vast gemaeckt is.
B. Een houte haeck, die mede aen de steen vast is.
C. Is de Pijl.
D. Is het kookertje, dat aen het endt van de pijl is.

Dese Pijlen zijn sonder eenigh yser gereedschap gemaeckt; want al watse snijden, latense eerst soo ver afbranden, alsse het hebben willen; daer na schraepen sy het af met vuursteenen. Dese Indianen zijn zeer snel in 't loopen door het bosch, want hoe nauw wy toesagen, konden echter geen voetstappen van haer sien, noch de minste teeckenen niet, datse door het bosch gheloopen waeren. Sy waeren oock soo voorsichtigh, datse de steentjes, die in haer koockertjes van de pijlen waren, met blaederen van boomen gestut hadden, op datse geen geraes souden maecken. Nae dat wy in 't bosch gesocht hadden, ofse nergens geen vaertuygh hadden liggen, ende niet gevonden hebbende, keerden wy weder naer ons vaertuygh, en rusten het selfde toe, ende scheepten ons goedt daer weder in. Ten laetsten gingen wy t' zeyl, alsoo wy ons aen landt niet langer vertrouwden, vreesende dat dese Indianen soo sterck mochten komen, datse ons altemael overweldight mochten hebben.