'De briefwisseling Balthazar Huydecoper - Gerard Meerman en Huydecoper's onvoltooide voorrede tot de Rijmkroniek van Melis Stoke'

I.

Wel Edele Geboore Heer

De geneigtheid en de sugt, dewelke ik hebbe tot de bevordering der Wetenschappen in 't gemeen, en onse Vaderlandsche Historien en Oudheeden in 't bysonder hebben my de vryheid doen gebruyken, omme met deese letteren UEWelEdgeb^e te importuneeren ende voor een moment des tyds van gewigtiger beesigheeden aftehouden. Ik hebbe met veel vermaak gehoord, dat UEWelEd^e thans beesig zyt met in 't ligt te geeven een nieuwe ende doorwrogte Editie van Melis Stokes Rym-Chronyk. Ik feliciteere waerlyk deesen Autheur, dat hy, na veeler dog vergeefsche pogingen, gevallen zy in handen van een Heer, wier

[p. 104]

progressen in onse Oudheeden, Historien, ende tael aen een yder bekend zyn. UEWelEd^e sult my niet te min vergeeven, dat ik my onderwinde om UEWelEd^e aen de hand te geeven eenige adminicula, die tot cieraed ofte opheldering van dit werk souden kunnen dienen; schoon ik ten eenemalen onbewust ben, of UEWelEd^e daer niet van reedts informatie sult hebben bekomen.

De H^r Alberti¹⁾ dan, Prof^r in de Theologie te Leyden, besit 't oudste Manuscript op Perkament in fol. 't welk van Stoke bekend is, zynde wel 't selfde, 't geen eertyds gebruykt is door Jonkh^r van der Does in synen eersten uytgave deeses autheurs; dog 't welk volgens syn Ed^s informatie geensints accuraet gevolgd is, waerdig dienthalven om op nieuws geconfereert te worden, 't geen ik vertrouwe dat syn Ed^s diesweegens versogt zynde niet soude refuseeren.

De H^r Mieris²⁾ te Leyden, vermaerd zoo door syne Schilderkunst als uytgegeevene Schriften, besit verscheydene Stucken, dewelke aen UEWelEd^e van merkelyke dienst souden kunnen zyn. Ik twyfele niet, of UEWelEd^e sult tot desselfs secours neemen 't 1^e deel van 't Charterboek, mitsgaders 't 2^e tot de dood van Jan de 2^e, uyt 't Huys van Henegouwen. Dog sedert de uytgave van 't voorz. eerste deel heeft dien Heer nog verscheyde onuytgegeevene Diplomata bekomen uyt de archiven van de Leenkamer, 't Graeflyk Huys van Henegouwen concerneerende, dewelke UEHGel. van nutte souden kunnen zyn.

1) Johannes Alberti, geb. te Assen 6 Maart 1698, overl. 13 Augustus 1761 te Leiden. Studeerde theologie aan de Hoogeschool te Franeker. Nadat hij achtereenvolgens te Hoogwoud, Krommenie en Haarlem predikant was geweest, werd hij in 1740 Hoogleeraar in de theologie te Leiden. Zijn geschriften hebben een overwegend filologische strekking. Op de laatste bladzijde van het HS. C., waarvan Alberti de eigenaar was, kan men nu, aangezien het papier te kort werd afgesneden, nauwelijks meer de volgende woorden lezen, welke in Douza's tijd nog duidelijk te onderscheiden waren: per manus Mathei Gerardi Pastoris in Naeldwijk. Anno MCCCXC, Feria sexta post Pentecosten.

2) Frans van Mieris (1689-1763), schilder, historicus en numismaticus. In 1753 verscheen zijn Groot Charterboek der Graven van Holland en Zeeland. De ‘vervolgen en het aanhangsel’, benevens twee registers op het Charterboek, bevinden zich in het Algemeen Rijksarchief te 's Gravenhage. (Zie: Overzigt van het Nederlandsche Rijks-Archief door R.C. Bakhuizen van den Brink. ('s Gravenhage, 1854.), Eerste Stuk, blzz. 153-156.)

[p. 105]

Dien selfden Heer besit ook niet alleen in afschrifte, maer ook in originali de zoo genaemde Heraut-Chronyk van Holland¹⁾, by Douza in syne Praefatie vermeld, zynde eene Paraphrase ofte traductie van Stoke in onrym, dewelke seer dikwils, voornamel. op die plaetsen, alwaer de sin van Stoke duyster is, veel ligt soude kunnen toebrengen.

Nog heeft de meergem^e Heer in syne boekerye de vervolging van de Charter-Chronyk van J^r Matthys van der Houven²⁾ MS. waer inne seer veele particulariteiten de tyden der eerste Graven van Holland concerneerende, nergens elders te vinden. Gelyk meede syne MSS. aentekeningen over Vossii Annales³⁾, waer inne door den H^r Mieris is genoteert, al 't geen syn Ed^e uyt allerhande ende meest uytheemsche Schryvers merkwaerdig tot die historie heeft kunnen byeenbrengen. Ook een seer accurate Genealogie der Graven van Holland. Ik ben versekert, dat syn WelEd^e sig een merite sal maken, om 't een en ander aen UEWelEdGeb^e te communiceeren.

Ik hebbe ook in myne Bibliotheek een MS. contineerende verscheyde Genealogien, dog op 't slot eenige stucken relatif tot de

1) Die Hollantsche Chronike van den Heraut (onuitgegeven). In 1409 geschreven door een edelman aan het hof van graaf Willem VI. De auteur van deze kroniek wordt ‘oic Beieren genoemt’, zooals Douza zegt in zijn ‘Voorreden’ van de Hollandtsche Riim-Kroniik Zie verder: Die Hollantsche Cronike van den Heraut. Eene studie over de Hollandsche geschiedbronnen uit het Beijersche tijdperk. Door Mr. S. Muller Fz. (Bijdragen voor Vaderlandsche Geschiedenis en Oudheidkunde, Derde Reeks, Tweede Deel ('s Gravenhage, 1885), blzz. 1-124.)

2) Matthijs van der Houve, geb. te 's Gravenhage 1577, overl. aldaar (?) na 1646. In 1636 verscheen het eerste deel van zijn Handvest of Chartre Chronyck van de landen van Oud-Batavien, Oud-Vriesland, Oud-Francenland. Nu Holland, Zeeland, West-Vriesland en andere Vrieslanden, Gelderland, Utrecht en Over-Ysel. Maeckende het Vrije heerschende Vereenighde Nederland; het tweede in 1646. In de handschriftenverzameling van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden bevindt zich het MS. van de drie volgende (onuitgegeven) deelen, ‘uit veele losse stukken en blaaden te zaamen gevoegt’ door Cornelis van Alkemade.

3) Vossii Annales. Matthaeus Vossius, geb. 1610 te Dordrecht, overl. te Amsterdam in 1646, voltooide 19 boeken van zijn Annalium Hollandiae Zelandiaeque libri. De eerste vijf boeken verschenen in 1635.

[p. 106]

dood van Graef Diderik de 1^e, de 2^e, de 3^e, met haere Epitaphia, van Arnout, de derde Graef, met syn Epitaphium; van Suffridus Praeses, met syn Epitaphium, van Diderik de 5^e en Florens de 6^e Graef met haere Grafschriften &c. tot de elfde Graef toe, in 't Latyn¹⁾, zoo veel ik weete onuytgegeeven, ten waere deselven mogten te vinden zyn in 't Chronicon Egmondanum door Ant. Matthaeus²⁾ in 't ligt gegeeven, 't geen ik thans niet by der hand hebbe. Nog een oud Nederduytsch Liedeken op Graef Floris, different van die twee, dewelken Alkemade gevoegd heeft achter syne Editie, dog meest overeenkomende met 't eerste. Dit myne begind met de woorden: Het geschiede in eenen tyd voorleeden, en eyndigt Met ten swaerde van myn syde³⁾. Zoo UEWelEdGeb^e

1) Hiermede wordt ongetwijfeld bedoeld Theodorici a Leydis et Leonis Monachi Egmundensis Breviculi, uitgegeven door Antonius Matthaeus achter het Chronicon Egmundanum van Joannes a Leydis (Leiden, 1692.) Zie verder: De Egmondsche Abtenkroniek van Iohannes a Leydis O. Carm. Door Victor Joseph Gerardus Roefs O. Carm. (Sittard, 1942.)

2) Antonius Matthaeus (1635-1710) werd in 1660 Hoogleeraar in de rechtsgeleerdheid te Utrecht. In 1673 te Leiden. Historiograaf. In zijn Veteris aevi analecta (Leiden, 1698-1710, 8^o, 10 Dln; 's Gravenhage, 1738, 4^o, 5 Dln.) komt o.a. het anonieme Chronicon Egmundanum voor, dat door hem abusievelijk aan Willelmus Procurator werd toegeschreven.

3) In Douza's uitgave van de Hollandtsche Riim-Kroniik vindt men, op een ongefolieerde bladzijde, het History-Lied Van Graaf Floris En Gerard van Velsen, dat, met eenige kleine textueele verschillen, ook voorkomt onder de Bylagen van Van Alkemade's Hollandse Jaar-Boeken. Dat bij Van Alkemade begint met de versregels:

Wie wil horen een nieu Liet,
Hoort toe, ick sal 't u singen,

terwijl het slot luidt:

Ick ben noch de selfde man,
Die Graef Floris sijn leven nam.

Het tweede gedichtje, dat bij Van Alkemade, onder de genoemde Bylagen, voorkomt is getiteld: Een ander Lied van Graaf Floris, en Gerard van Velsen en vangt aan met de versregels:

Wil yemant hooren een nieu Liet,
Die luystert wel, ick sal 't hem singhen.

en eindigt met:

Waer mede elck een is besmet
En 't ongeluck niet connen weeren.

In Middelnederlandsche Historieliederen toegelicht en verklaard door C.C. van de Graft. (Epe, 1904, blzz. 55-58.) en in Nederlandsche Geschiedzangen, naar tijdsorde gerangschikt en toegelicht door Dr. J. van Vloten (Amsterdam, 1852. Eerste Bundel, blzz. 14-18.) treft men een derde soortgelijk liedje aan, dat begint met den versregel:

Et viel in eenen tijt voerleden,

terwijl de slotregels luiden:

Hi sette twee suster kinderen
Neffens sijnre siden.

Het ‘Liedeken’, waarop Meerman doelt, bevat wellicht enkele varianten, die in het eerdergenoemde proefschrift van Mej. Van de Graft niet voorkomen. Men mag dus aannemen, dat het nooit gedrukt werd en het HS. ervan niet is teruggevonden.

[p. 107]

hier van geliefd gedient te zyn, geliefd daer van maer vry te disponeeren.

Ik hebbe de eere van my met de uyterste achting te noemen

WelEdele Geboore Heer

UEWelEdGeb^s onderdanige & ootmoedige Dienear

G. MEERMAN,

Pensionaris der Stad Rotterdam.

Rotterdam 16 Sept. 1754.

Origineel in het Huydecoper-archief.