De laatste ronde

(1947)–Jef Ersebeek– rechtenstatus



[pagina 123]
Hoofdstuk X. DA'S dus dat,’ zuchtte Jan Melkert een kwartiertje later. ‘Hé, waar zitten jullie, Dolf, Wim...’ ‘Au, waar stoot ik me nou weer aan! Bliksem, ik kan geen donder zien...’ Die nijdige uitval van Dolf Berkeboom klonk niet erg logisch, maar tekende de situatie duidelijk genoeg. De drie jongemannen zaten namelijk in volslagen duisternis. De lichtloosheid werd begrensd door gestaag geruis van langsvliedend water. ‘... au, bliksem, lijkt wel 'n kist...’ ‘Je aansteker, Dolf!’ ‘Gesneesd! Maar misschien kunnen we licht maken. Pas op!’ Na enig gestommel en nog enkele nijdige ‘au's’ klikte een schakelaar en gloeide een plafondlampje aan. Dolf stond naast de deur. ‘Als ze 't niet goed vinden, komen ze 't maar weer uitdraaien,’ foeterde hij, een gesloten elleboog masserend. Jan Melkert bleek op de vloer te zitten, in een nauw gangetje tussen twee stellen slaapkribben. Het vertrekje was smal en laag. Wim Belders krabbelde juist achter Jan overeind. Een kleine patrijspoort in het reepje wand tegenover de deur was verduisterd met karton. ‘Tja ... als je in het schuitje zit, moet je varen,’ wijsgeerde de middelste van het drietal verworpelingen. Hij bleef rustig zitten, de schouders steunend tegen de onderste brits achter zijn rug. Wim trok zijn kleren recht. De Duitsers hadden een ruwe manier van einsperren betracht. De voering van jas- en broekzakken hing nog binnenste-buiten, evenals bij de twee anderen
[pagina 124]
‘M'n mes en alles hebben ze ingepikt, de beroerlingen,’ commentarieerde Dolf. ‘Ze schenen ons verhaaltje anders nogal te slikken...’ ‘Sst!’ deed Jan Melkert. ‘De vijand luistert mee!’ Die waarschuwing bleek niet overdreven. Want toen Dolf tegen de deur bonkte om de stevigheid ervan te beproeven, kraakte onmiddellijk aan de andere kant een Duitse krachtterm en daarop de bedreiging: ‘Ruhig! Ich schiesze!’ Er viel overigens, buiten het watergeruis langs de wand, weinig ander geluid te vernemen. Er scheen niet veel volk aan boord te zijn. ‘Wat doen ze nu met ons...,’ dubde Wim. Hij was op een van de kale britsen gaan zitten en zag er bedrukt uit. ‘In mootjes hakken en opeten,’ spotte Dolf Berkeboom rad. Hij zei het op een duidelijk geringschattende toon. Jan Melkert bleef de kalme bemiddelaar. ‘We zullen nog wel nader verhoord worden, aan de wal,’ veronderstelde hij. ‘Ik geloof, dat ze in de oorspronkelijke richting zijn doorgevaren, is 't niet? Misschien naar Enkhuizen, of Medemblik... Daar kunnen we niet ver van af zijn. Afijn, Ave zullen wel zien.’ ‘Maar als ze nou precies gaan nazoeken, waar we vandaan komen... We hebben gezegd van Amsterdam...’ De student bij de deur trok zijn neus op. ‘Nou,’ zei hij met onaangename nadruk, ‘voor wat jou betreft ... och, zul jíj je niet zo druk behoeven te maken, wel?!’ Wim scheen geen zin te hebben om op de insinuatie in te gaan. Misschien drong het ook niet zo tot hem door. Hij bleef naar de grond zitten kijken, de handen tussen de knieën. Jan Melkert haalde zijn schouders op: ‘Stil nou maar. Afwachten.’ Er kwamen laarsstappen naar beneden kletteren op het ijzeren trapje, dat van het dek naar het ruim voerde. De jongelui werden oplettend. De stappen gingen een vertrek naast het hunne in. Een halve minuut later hoorde men het gesuis en gekraak van een warmlopend radio-toestel. ‘Aha! Van alle gemakken voorzien!’ zei Dolf. En cynisch voegde hij er aan toe: ‘Elf uur. Tijd voor de Engelse zender!’ Heel verbaasd keek hij, toen het geknetter overging in het onmiskenbaar stemgeluid van de Engelse nieuwsberichten-
[pagina 125]
man. De drie gevangenen verheelden elkander hun verbazing niet. Maar ze hielden hun commentaar in, om de Engelse stem zoveel mogelijk te kunnen volgen. Wim was de taal niet voldoende machtig om uit de eentonige nieuwsdreun iets wijs te kunnen worden. De twee anderen echter zaten gespitst te luisteren. En uit hun reacties meende Wim te moeten opmaken, dat het nieuws beter was dan in de afgelopen tien dagen. Onverhoeds werd de Engelse stem weggedraaid. Er overheen kraakte een vette Duitse vloek, begeleid door een nijdig stampen op de vloer. ‘Da's 'n goed teken!’ zei Jan Melkert droog. Hij dempte zijn stem. ‘Schijnt beter te gaan, lui. De Ardennen-doorbraak is opgevangen, als ik 't goed heb...’ ‘Ja, ja,’ bevestigde Dolf Berkeboom levendig. ‘Von Rundstedt is aan het eind van z'n latijn.’ Duitse marsmuziek schalde los uit de radio:...und dasz heiszt, boem, boem, boem, Erica, boem, boem, boem... Er kwamen nog meer spijkerlaarzen het trapje af. In de hut ontstond een ruzie-achtig gepraat, doorspekt met klankrijke krachtwoorden. De muziek werd bruuks uitgedraaid, midden in de sentimentele marsdreun van ‘Lily Marleen’. ‘Ach du..., nach den Teufel mit seinem Krieg!’ brulde een geprikkelde stem. De Duitsers verlieten het ruim. Stilte keerde weer. Korte tijd daarna ontstond een hortende trilling in vloer en wanden. De schroef van het schip was op achteruit gezet. Men ging blijkbaar stoppen. Een schurend geluid aan de scheepswand bevestigde deze indruk. De boot legde aan. ‘Zouden we gehaald worden...?’ Wim vroeg het hardop en de anderen dachten het. Maar er verscheen niemand. Het lampje aan het plafond ging flauwer gloeien. De jongemannen gevoelden niet veel lust meer tot redenaties. Vermoeidheid deed zich gelden. Aan pogingen tot uitbreken behoefde men niet te denken. De deur was extra verstevigd en er waren grendels voor geschoven. Deze hut scheen speciaal voor eventuele ‘vangsten’ ingericht. Van tijd tot tijd verried het gekrak van een laars, een kuch of een dergelijk geluid de aanwezigheid van een schildwacht daarbuiten. De
[pagina 126]
kleine patrijspoort in de stalen scheepswand bood geen enkele mogelijkheid. Jan had ook een hoekplaatsje ingenomen op een der slaapbakken en Dolf evenzo. De een na de ander zakte weg in onrustige sluimer. De volkomen stilte aan boord werd uren later verbroken door het omlaag klossen van uitglijdende laarzen op het trapje en rumoerig dronkemansgelal. De drie gevangenen werden er tegelijkertijd wakker van. ‘Die heeft 'm knap om!’ stelde Jan Melkert vast. ‘Moet dié soms de wacht komen aflossen?’ opperde Dolf. De student bleek goed gegist te hebben. Het gestommel naderde tot voor de deur van de hut. ‘Wache auf!’ hoorden de jongelieden de dronken stem bevelen. In antwoord daarop werd een brommerig stemgeluid hoorbaar van iemand, die juist dromenland kwam uitzeilen. En onderwijl weer zware stappen het trapje opstampten, werden er grendels verschoven. Dolf stond in gespannen houding bij de deur, als gereed voor de sprong. Ook Jan Melkert was actief overeind gekomen. Hij scheen door eenzelfde gedachte bezield. Wim begreep de bedoeling van de twee pas op het moment, dat de deur werd opengedraaid. De dronken stem bralde lodderig de schlager van de dag:... alles vorüber, es geht alles vorbei...’ Een verhit soldatengezicht, waaruit dat geluid werd voortgebracht, keek naar binnen. Dolf sprong naar voren. Hij kwam verkeerd terecht, doordat hij gerekend had op de tegenstand van een volledig lichaam. Daar was om de kier van de deur echter slechts dat hoofd en ... de zwarte loop van een automatisch geweer. De drankbeneveling bleek de soldaat niet aan routine ingeboet te doen hebben. Onmiddellijk sloeg een serie scherpe knallen de hut binnen. Het plafondlampje plofte uit, de deur dreunde dicht en Dolf tuimelde terug in het donker. Hij rolde tegen de benen van Jan Melkert. Deze had de student achterna willen springen doch struikelde nu over hem heen. Voor de tweede maal op die avond had Wim Belders van dichtbij het gefluit van kogels vernomen. Nu tastte hij naar
[pagina 127]
zijn linkerschouder, waarbovenop iets scheen te gaan schroeien. Aanraking van die plek deed de pijn fel uitschieten. De stof van zijn colbertjasje ter hoogte van de plek was doorboord. Dolf en Jan schenen hun respectieve armen en benen onderwijl bij elkaar gevonden te hebben. ‘Zitten we wéér in 't stikkedonker!’ pruttelde de stem van de onzichtbare student. De schakelaar klikte enkele malen. Geen licht. ‘Kapot geschoten,’ berustte Jan Melkert. ‘Zijn jullie niet geraakt? Wim, waar zit jij...’ ‘O ... hier,’ liet Wim zich horen. ‘Ik zal die verduistering maar wegtrekken...’ Het stukje karton voor de patrijspoort werd weggescheurd. In de totale donkerte van tevoren bracht het vrijgemaakte rondje nachtglans toch enige verlichting. Wim voelde zijn geraakte schouder danig steken. Er scheen een kogel langs geschampt te zijn. Maar hij vermeed zorgvuldig ervan te gewagen. Hij vreesde te zeer Dolf Berkeboom's spot. De Duitser bleef een minuut of wat lawaaien daarbuiten. Hij liep hardop te pralen en te grinniken. Tussendoor uitte hij met verheffing van stem enkele duistere bedreigingen aan het adres van de opstandige gevangenen. Een paar stoten tegen de deur, waarschijnlijk met de kolf van zijn wapen, onderstreepten het geraaskal. Dan begon hij weer te zingen, vals tegen de toon: ...es geht alles vorüber, es geht alles vorbei... En na een pauze liet hij er smakelijk op volgen: ...ja, auch Adolf Hitler und seine Partei!! Hij brak uit in brullend lachen. Herhaalde de twee laatste regels nog eens en nóg eens. Hij scheen de wensdroom, welke in die woorden vervat lag, letter na letter te willen overproeven. Een knallende oprisping deed zijn solo afbreken. Men hoorde hem grommend het vertrek naast de gevangencel ingaan.
[pagina 128]
Korte tijd daarna bereikte een monotoon snurkgeluid de oren van de drie jongemannen. Dolf probeerde nogmaals aan de deur te wrikken. Er was geen beweging in te krijgen. ‘Met z'n allen er tegen aan!’ stelde de student voor. Maar ook de gezamenlijke rampoging liep op niets uit. De Duitser in het naastgelegen vertrek, door het gebons opgeschrikt, gaf in zijn roes een geradbraakte vloek ten beste. Wim Belders stond te duizelen tegen de britsenstellage. Hij had zich groot gehouden en ook zijn lichaamsgewicht bij het rameien ingezet. Maar het gevolg was een hevige weerpijn in de gekwetste schouder. Stilletjes tastte hij terug naar zijn hoekje bij de patrijspoort. In de nanacht, nog voor het doorbreken van het nieuwe morgenlicht, liep een meisje moederziel alleen langs de weg, even buiten de stad Hoorn. De spertijd was nog niet ten einde. Maar dat kon de vroege wandelaarster niet deren. Want zij droeg het grijze mantelpak-uniform van het hulpcorps der Wehrmacht-mädel. De bijpassende kwartiermuts zweefde boven op een dikke aureool van haarlokken. Het meisje liep in stevige pas. Waarschijnlijk had zij een ver doel voor ogen. Het achterop komen van autogebrom deed haar stilstaan en omkijken. Zij haalde een electrisch knijplantaarntje uit een der uniformzakken en zwaaide daarmee naar de auto. Het bleek een dichte wagen voor vervoer van manschappen. De auto stopte. Een opgeblazen jongensstem schreeuwde uit de cabine: ‘Licht aus! Wasz ist denn, so früh!’ Waaraan door een andere stem op veel vriendelijker toon werd toegevoegd: ‘Ach, du liebes Fraüleinchen! So einsam? Sie wollen mitfahren?!’ Het portier werd reeds voorkomend opengeslagen. De wandelaarster stapte in en betuigde koket haar dank. Ze vroeg: ‘Wohin fahren Sie, Jungens?’ Ze waren nog maar juist toe aan hun achttiende lente, de Jungens, en gevoelig voor vrouwelijke charme. Ze vertelden vlot, dat ze naar den Oever moesten. Bij de afsluitdijk.
[pagina 129]
'n Stuk of drie lui'tjes ophalen, die gisteravond door de Wasserschutz op het IJsselmeer waren betrapt in een bootje. Zum strengsten verboten voor burgers, om op het IJsselmeer te komen. Fraülein al eens op het IJsselmeer geweest? Ze zouden haar wel 'ns willen meenemen... Fraülein scheen even verstrooid geweest te zijn. Maar ze draaide al weer bij. O ja? Drie lui in 'n bootje? Toch 'n stel waaghalzen, zeg! En wel romantisch ook. Waar zouden die drie nu naar toe gebracht zijn? Natuurlijk, ze waren zolang aan boord opgesloten. En deze auto was telefonisch ontboden om hen dadelijk naar Amsterdam te brengen. De rit naar den Oever duurde niet lang. Het laatste gedeelte leidde dwars door de Wieringermeer. De breeduitgezakte reuzensilhouetten der voorraadschuren begonnen reeds los te komen uit het wijkend nachtdonker. Ze troonden daar zo trots en zelfverzekerd op het drooggelegde land. Zo veilig en vanzelfsprekend binnen de omarming van de machtige dijken. De mens had bevolen: water, wijk! En het water had de kostelijke gronden binnen de dwingende dijken moeten overlaten aan de koning der schepping. Mensen hadden het water gebannen. Andere mensen zouden het banvonnis ooit kunnen herroepen... De soldaatjes praatten hun ingepompte overmoed vrij uit tegen het liftvriendinnelje. Die Engelsen? Achterom trekken? Over de Rijn? Aber, Fraülein, wat 'n idee! Von Rundstedt was in de Ardennen immers bezig ze terug te smijten, over de Atlantic-wal. De Führer had het zo prachtig beschikt: ze eerst naar binnen halen, 'n beetje laten winnen, om ze nu finaal kaput te kunnen maken. Elastisch front! Het elastiek zou terugschieten als 'n katapult. Onweerstaanbaar. En inmiddels had de V-2 van Engeland weinig meer heel gelalen. Volgend jaar Weihnachten vieren ze weer thuis, in een triomferend Duitsland. De Russen? Ach wasz! Laatste wanhoopsgevechten van 'n stel uitgeteerde bolsjewieken in erbarmelijke vodden. De Führer had zijn plan en zijn intuïtie. Welja, Fraülein was er ook best gerust op. En dit was den Oever al, vermeldde een van de trits gele richtingsborden op het kruispunt. Alle huisjes nog slapend en levenloos in elkaar gedoken onder de grijzende dageraad. Het Duitse kwartier was gevestigd in een café. Ook hier nog
[pagina 130]
geen teken van ontwaken te bespeuren. De ruiten blind tegen de zwarte verduisteringsgordijnen. Ze zouden hier maar eens de zaak uit de veren bellen en nadere instructies halen. De kameraden hadden gisteravond de Weihnachtsviering zeker nog eens dunnetjes overgedaan. Nee, Fräulein ging maar niet mee naar binnen. Wel bedankt voor de rit! Ze moest verderop, over de dijk. Schade ... auf wiedersehn! Ze liep de hoofdstraat door. Recht vooruit was de oprit van de afsluitdijk. De betonnen heftorens van de spui-sluizen stonden er zo modern en stoer op 'n rij in de ochtendschemering. Een en al contrast met de in elkaar gezakte, half-bewusteloze oudheid van het onaanzienlijke gehuchtje. Vóór het complex van spui- en schutsluizen, rechtsaf, lag het haventje. Daarin, achter elkaar, twee grijze boten langs de kade. Ze schenen hun hoge, scherpe boeg nuffig op te halen voor de armetierige omgeving. Fräulein ging zonder aarzelen rechtsaf, naar de boten. Geen man of muis op de kade te zien. Ze scheen een ogenblik haar keus te beraden. Zag onder de achtersteven van het laatste schip een roeibootje dobberen, vastgelegd aan de grote broer. En de keus was gemaakt. De patrouilleboot lag vlak langs de kant. Het meisje zocht de laagste plek van de reeling en klom er sportief overheen. De boot scheen gans verlaten. Rechts was een trapgat in het dek. Het ijzeren trapje, gewend aan plompe laarzenstappen, klirde van verrukking onder de lichte druk van de meisjesvoeten. Beneden in het sombere ruim spiedde de indringster snel in het rond. Daar waren vier deuren, waarvan de laatste zwaar gegrendeld. Die ernaast stond half open. Daarvandaan klonk een regelmatig snurken. De matineuze bezoekster tripte er op haar tenen heen en loerde naar binnen. Ze zag de snurker, een Duitse soldaat, op een brits liggen. Hij sliep als een os. De dranklucht was op een afstand waarneembaar. Een omgerolde fles op de vloer gaf nader bescheid. Het meisje ging naar de gegrendelde deur en waagde het er op: ‘Jongens ... jongens...! Zijn jullie hier...?!’ Er gebeurde niets. Iets luider herhaalde ze haar vraag:
[pagina 131]
‘Héee ... jongens, zijn jullie hier!’ Binnen klonken stommelgeluiden van voeten, die op de vloer sprongen. En twee stemmen tegelijk, vragend, verbaasd: ‘Letty!! Jij daar!?’ Een derde stem bromde slaperig: ‘Wàt zeg je...’ Het meisje kreeg niet zonder moeite de grendels weggeschoven. Ze draaide de sleutel om, welke buiten in het slot stak. Meteen werd de deur van binnen uit opengetrokken. ‘Letty!’ Het lange gezicht van Wim Belders vertoonde een mengeling van ongekunstelde opwinding en blijdschap. Dolf Berkeboom poseerde ook in deze onverwachte omstandigheden als de vlotte charmeur: ‘Altijd weer de reddende engel!’ zei hij als in extase. Jan Melkert zat nog op de rand van een brits. Hij wreef zich achter z'n nikkelen brilletje de ogen uit en bromde oprecht verbaasd: ‘Nee maar, 'n grijze muis!’ De beide anderen scheen deze bijzonderheid thans pas op te vallen. De blijdschap op Wim Belders' gezicht werd plots verstrakt door een weifeling van niet-begrijpen. Maar Dolf Berkeboom had sneller oog voor de situatie. ‘Waarachtig Letty, kind, ben je overgelopen!’ gekscheerde hij. ‘Toch zijn we je eeuwig erkentelijk...’ Hij pakte met tien vingers Letty's rechterhand en schudde deze bijwijze van dank voor de redding. ‘Kom je dus op dié manier over de dijk!’ voegde hij aan zijn dankwoord toe, ‘in dát pakje...! Het flatteert je heus, zeg!’ Letty trok haar hand terug uit de dubbele greep van de student. Het was nu niet het juiste ogenblik voor het ondergaan van complimentjes. Echt vrouwelijk liet ze het toch niet zonder meer voorbijgaan. ‘Best geraden!’ antwoordde zij gehaast. ‘Dit pakje is dikwijls méér waard dan 'n lief gezichtje, weet je wel! Maar kom nu...’ Het inpalmend optreden van de student had Wim een gevoel van geestelijke knock-out gegeven. De verlegen jongen zou graag dezelfde dingen tegen het meisje gezegd hebben.
[pagina 132]
Nu bleef hem slechts over, enkele onbeduidende geluiden van instemming te maken. Dat zijn gedachten ook niet wat minder stroef wilden werken! Jan Melkert had meer aandacht voor practische dingen van het ogenblik dan voor pluimenstrijkerij. ‘Hoe wist je 't,’ vroeg hij het meisje zakelijk. ‘Toevallig gelift in de auto, waarmee ze jullie komen ophalen! Maak voort nu, ze kunnen elk ogenblik verschijnen.’ ‘Bedankt, hóór!’ zei de kalme boerenzoon eenvoudig. Hij beraamde direct de nodige voorzorgsmaatregelen. De deursleutel stak hij aan de binnenkant in het slot. De vast slapende Duitser wilde hij in de arrestantenhut sjouwen. Dat zou misschien bij het ontdekken van de ontsnapping de gedachte aan hulp van onbekende zijde voorkomen. Mocht de Duitser wakker worden, dan kon hij nog altijd een flinke tik tegen z'n slaap krijgen. Wim zocht afleiding uit de ontevredenheid over zichzelf door Jan de helpende hand te bieden bij het overdragen van de slapende soldaat. Hij pakte de man bij de benen en werd meteen zeer pijnlijk herinnerd aan zijn gewonde schouder. Toch gaf bij geen krimp. Maar aan Letty bleek de reactie van de hevige pijn op Wim's gezicht niet ontgaan te zijn. ‘Wat heb je, jongen...?’ vroeg ze bezorgd. ‘Hé, je jasje is helemaal kapot, hier!’ Wim kromp ineen onder de aanraking van Letty's hand op zijn schouder. Jan Melkert had ook de lege fles in de arrestantenhut neergelegd, bij de brits, waarop de Duitser was neergevleid. Hij hoorde Letty's vraag aan Wim en zag het kogelgat in de jasschouder: ‘Verdraaid, man, tóch geraakt, gisteravond!’ ‘Ai ... in de strijd voor het vaderland!’ werd er door de student op wrange toon aan toegevoegd. Wim weerde verlegen af. Het was heus niets. Een schampschotje. Stak alleen 'n beetje. Er was nu geen tijd voor onderzoek of nadere verzorging. Het ging Letty zichtbaar aan het hart. Ze bezwoer Wim, er zodra mogelijk een dokter bij te halen. Het meisje ging vooruit aan dek. Nog steeds was er geen onraad te bespeuren. Maar het werd al lichter. De jongelui
[pagina 133]
moesten zo snel mogelijk een eind uit de buurt zien te komen, voordat de Duitsers van hun feestviering opgekalefaterd waren. Men besliste na kort beraad in het bootje de haven uit te glippen, ter vermijding van minder gewenste ontmoetingen in het dorp. De hele reis terug over het water te maken leek te riskant. De ontsnapping kon niet lang onontdekt blijven. Bij vermissing van het roeibootje zou dan natuurlijk terstond het IJsselmeer worden afgespeurd. Jan en Dolf konden zonder moeite van de kade in het bootje afzakken. Letty hield het touw strak. Aan Wim berokkende de toer een nieuwe pijnaanval in zijn zere schouder. Het afscheid geschiedde zo stil mogelijk. Na een enkel handwuiven ging het meisje haastig weg, terwijl het bootje door Jan en Dolf de haven uit werd geroeid. Wim zat nu aan het roer. Binnen enkele minuten had het drietal vluchtelingen het open meer bereikt. Men voer nog een kilometer verder en laveerde dan naar de oever, waar de vaalgroene dijk saai aflijnde tegen de bedekte lucht. Wim liet het bootje vast lopen op het bazalt. Naarstiglijk bracht men een jongste idee van Jan Melkert ten uitvoer: het roeibootje werd op de kop in het water gekeerd en afgestoten. Misschien kon dit de Duitsers tot de veronderstelling brengen, dat de ontsnapte gevangenen verongelukt waren, en van verdere naspeuringen doen afzien. ‘Jammer van 't bootje,’ betreurde Dolf. ‘Maar er gaan wel grotere schuiten naar de kelder, heden ten dage...’ Men besloot de grote weg te vermijden, met het oog op een mogelijke klopjacht van de Duitsers. ‘Het lijkt me het beste,’ regelde Jan Melkert, ‘dat jij op je eigen houtje een omweg neemt, Dolf. Drie man bij elkaar zou te gauw opvallen. Wij komen wel na.’ Wim was in stilte dankbaar dat Jan hem gezelschap zou houden. Zijn gewonde schouder hinderde hem erg. De jongelui klommen omhoog tegen het grastalud. Even werd de strakke lijning tussen lucht en dijklichaam verbroken door drie mensenfiguurtjes, die snel weer omlaag verdwenen.

Vorige Volgende

Hoofdstuk X.