Vervlogen jaren

Frank v.d. Goes

Met Frank v.d. Goes heb ik veel omgegaan. Waar ik hem het eerst heb ontmoet, weet ik niet meer. Ik zou eigenlijk moeten zeggen: in dit of dat café heb ik met hem kennis gemaakt; maar zooals veel feiten uit die verre dagen is dat mij ontvallen. Dikwijls heb ik bij hem gezeten op zijn studeerkamer in zijn ouderlijk huis op de Prinsengracht. Als ik uit het raam keek, zag ik achter de boomen de schepen in de gracht liggen en wij hoorden er de klokslagen van den Westertoren. Hij woonde er met zijn moeder en soms gingen wij wat met haar en met een zijner zusters beneden zitten praten in een lage, gezellige, ouderwetsche kamer, die op een binnenplaats uitzag.

Nadat hij de H.B.-school had afgeloopen, werd hij assuradeur en dagelijks ging hij naar de Beurs. Dat maakte hem tot een unicum in onzen vriendenkring, waarvan de meesten op gemeubileerde kamers, dikwijls achterkamers, zich alleen met

[p. 125]

studie bezighielden. Toch was v.d. Goes niet alleen zakenman, misschien maar heel weinig zakenman. De lessen van Doorenbos, die hij op de H.B.-school had gevolgd, werkten bij hem ná. Zijn literair streven ging in dien tijd voornamelijk uit naar de studie van Shakespeare en van diens voorgangers en opvolgers. Hij voelde altijd veel voor het tooneel en Bouberg Wilson, de toenmalige directeur van de Tooneelschool, stelde hem aan als leeraar van de declamatie. Eén keer in de week gaf hij zijn les. Ik ging dan met hem mee naar de Tooneelschool en zat naast hem in de zaal, terwijl de leerlingen op het tooneel bij elkander zaten, Daar was ook Willem Royaards bij, van wien toen nog niets den lateren roem deed vermoeden. Ik herinner mij eens een nog weinig geoefend meisje, Anna Beukers, in het Duitsch zeer mooi de kerkerscène uit Faust te hebben hooren voorlezen. Zij deed het zóó goed, dat ik er een indruk door kreeg en meer dan door Marie Seebach, de beroemde tooneelspeelster, die ik in dezelfde rol had gehoord. En toch was zij een Hollandsch meisje met weinig ervaring en Seebach een beroemde Duitsche actrice. Frank v.d. Goes zelf las zeer goed en met indringende kracht.

Ik herinner mij hoe hij, een der weinige geïntroduceerden op de literaire avondjes van Prof. Alberdingk Thijm, daar eens wilde voorlezen uit Goethe's Faust. Een klein tafeltje en een stoel werden daarvoor in het midden van den kring geplaatst, doch toen hij zou beginnen, bleek het, dat er in het huis op den N.Z. Voorburgwal geen exemplaar van Goethe's werken was, daar de professor zijn groote bibliotheek aan de Schilders-Academie op de Stadhouderskade bewaarde, Toen bood Biederlack, die ook aanwezig was, zich aan een volume van zijn octavo-editie op zijn kamer te gaan halen. Wij wachtten allen op zijn terugkomst, want hij woonde toen op de Heerengracht, hoek Hartenstraat. Eenigen der aanwezigen werden zenuwachtig, want het was al laat. Eindelijk verscheen Biederlack met het boek, maar toen v.d. Goes zich op zijn gemak aan het tafeltje ging neerzetten, zijn voeten met de witte sokken in de lage schoenen ver vooruitstekende, werden de heer en mevrouw Cuypers en hun dochter Mia zoo verschrikt, dat zij ijlings opstonden om heen te gaan. Zoo deden toen ook alle anderen en de voorlezer, die eerst alleen was blijven zitten en verbaasd naar al die opstaande menschen had gekeken, stond ook op en zag van zijn lezing af. Hij trok het zich niet aan en wij gingen samen met Biederlack wat napraten in een café.

Frank v.d. Goes was misschien wel de geestigste van den

[p. 126]

vriendenkring. Afstammeling van een oud geslacht kon hij zijn stamboom ver, in den loop der eeuwen terugvoeren; ik heb ooit den ouden schilder Hugo v.d. Goes daarbij hooren noemen. In ieder geval bekleedden zijn voorouders onder de Republiek de hoogste landsposten. Toen ik eens bij hem op de kamer zat en hij er over sprak welk pseudoniem hij zou kiezen voor een publicatie, haalde hij een perkamenten foliant voor den dag, waarin de genealogie van zijn familie was opgeteekend en samen keken wij de namen na, die daarin voorkwamen. Hij toonde mij den naam Hak van Oudheusden en omdat daarin een mooie klank zat, zei ik, dat hij die zou kiezen en zoo heeft deze socialist sommige van zijn stukken in De Nieuwe Gids onder dezen naam gepubliceerd. Hij is een grand seigneur, zonder er het air van te willen aannemen en slechts zij, die hem van nabij kennen, vinden in hem een soort voornaamheid, die slechts zelden voorkomt in onzen tijd.

Bij de oprichting van De Nieuwe Gids gaf hij een diner ten zijnen huize om de gebeurtenis te vieren. Behalve de vijf redacteuren (Kloos, Verwey, v.d. Goes, v. Eeden, Paap) waren aanwezig: Buitendijk, specialiteit in Indische zaken; Frowein, lid van De Dageraad, Charles v. Deventer, Aletrino, de uitgever van het tijdschrift Versluys, Blink (de latere professor), Van Deyssel en ik; wellicht vergeet ik bij deze opsomming nog den een of ander. De naam Buitendijk was een pseudoniem; de schrijver heette eigenlijk v.d. Broeke en heeft verschillende stukken in De Nieuwe Gids gepubliceerd. Hij verzweeg zijn naam, om niet in conflict met de regeering te komen, werd mij verteld. Hij was toen al een oud heertje met sneeuwwitte haren en een rose, baardeloos gezicht.

Aan het dessert droegen v. Deyssel en ik al dansend en gesticuleerend naar links en naar rechts het lied voor ‘Jansen hier, Jansen daar, Jansen overal’. Wij hadden het samen ingestudeerd. De heer Frowein hield een toast op La jeune France, ‘het zustertijdschrift van De Nieuwe Gids’, zooals hij zeide.

Frank v.d. Goes was de meest echte Amsterdammer, ingeleefd in het leven van zijn stad. Waar de anderen van onzen kring alleen belang stelden in literatuur en uitsluitend den omgang zochten met artiesten, nam hij deel aan het politieke en sociale leven van zijn tijd en had omgang met allerlei soort van menschen, hoog en laag. Toch was hij een mensch in zichzelf afgesloten, die zich alleen op bepaalde terreinen bewoog. Zoo konden muziek en schilderkunst hem niet trekken en ook zwerfzucht was hem niet eigen. Reizen naar het buitenland deed hij niet; het Hollandsch milieu schijnt hem

[p. 127]

te hebben voldaan. Wat hem niet aantrok liet hij links liggen. Ik ken niemand, die zoo weinig om reizen gaf als Van der Goes.

Zijn proza heeft het vloeiende en geestige van Paul Louis Courier, min de voortvarendheid van dezen.

Toen hij om zijn socialisme van de Beurs werd gedrongen met den roep: ‘Ga naar Domela Nieuwenhuis’, schreef de bekende Frankfurter Zeitung: ‘Heute wurde der Versicherungdirektor und socialistischer Schriftsteller Van der Goes in summarischer weise von der Amsterdamer Boerse entfernt.’

Over dit ‘in summarischer Weise’ barstten wij allen, die het lazen, in lachen uit.