Litteraire wandelingen

[p. 256]

Hélène Lapidoth-Swarth.

Naast madame Desborde Valmore in Frankrijk, Annette von Droste in Duitschland durven wij Hélène Lapidoth-Swarth noemen. Deze drie dichteressen hebben daarom zoo eene hooge waarde in hunne landen, omdat zij eerlijk en zuiver hunne sentimenten en zoo klank- en melodierijk hebben opgebiecht.

Toen dit boekje, Stille Dalen getiteld, op mijne tafel werd gelegd, heb ik het niet genomen en in een hoek geworpen, maar genomen en gelezen, omdat ik wist, dat, wanneer deze zangeres zingt, zij zingt zooals een vogel, die zingen moet; omdat zij iets te zeggen heeft; omdat het haar dringt, veel van zichzelve te geven. Uit de diepten harer zieledalen laat zij de bronnen springen van hare borrelende sentimenten en het is geen ijdel woordvertoon, als zij bundel na bundel in het licht zendt.

Niet dat deze verzameling van verzen schooner is dan eene vorige, neen, maar zij staat nagenoeg gelijk met wat zij vroeger heeft geschreven.

[p. 257]

Kent ge b.v. een fijneren versregel dan dezen:

Door 't broze blauw, rouwklagend, zwermen kraaien.

maar wat jammer, daar volgt onmiddellijk op:

En toch, geen boom, die één blad overhoudt.

De val komt hier niet zoozeer uit de gedachte als wel uit een verkeerden overgang tot een stuitenden klank.

Doch neem het begin van ditzelfde sonnet, getiteld ‘Octoberlanen’, en ge zult versteld staan over de zware orgeltonen van dezen mannenzang:

Octoberlanen zijn als droomwaranden,

Waar donzig licht als zon door water vlot,

Omtoovrend zomerboschje in sprookjesgrot,

Vol goud en zilver en smaragden wanden.

Zoo gaat deze dichteres met hare koninklijke visioenen door het leven van den alledaagschen dag. Na het zich stormachtig verdringen van de droomen harer jeugd, na hare weenende zuchten en het wolkenjagen van haar prillen meisjesweemoed is het voor haar geworden de sprank-heldere dag met den wijden horizont, waartegen hare scherpziende oogen staren met door haar wil getemperde verrukking. En al moge ons Hollandsch idioom gekneed zijn uit te weeke klei en missen den harden marmerglans van het Fransch, wij mogen blij zijn, eene dichteres in ons midden te hebben, die uit die klei kan beelden, wat er van te vormen is, en die weenende geluiden van weemoed en innigheid kan laten hooren, waarin onze taal om zoo te zeggen eene specialiteit is. Haar lief en hoop van den morgen, hare teleurstellingen van den avond, hare wandelingen en hare gesprekken met menschen, zij zingt ze uit,

[p. 258]

zooals ze zelve zegt, gelijk een vogel hoog boven 't leven uit, maar een verdoolde vogel, ver van bosch en bron. Zij gaat, om te gaan dichten, geene folianten napluizen, om stof te vinden voor eene kranige conceptie. Ook zoekt zij geen buitengewoon rhythme van sensaties, want het gewone staat hier gelijk met het buitengewone: welke grond zou er namelijk kunnen zijn, dat het ongewone rhythme beter zou zijn dan het andere? Bestaat het eene toch naast het andere met gelijke kracht en gelijk recht. Het komt immers slechts aan op den rijkdom der ziele-intensiteit, op het harmonieuse opschieten en vloeien der zielelijnen. Neen, mevrouw Lapidoth-Swarth zoekt het niet ver, maar zeer nabij, en wanneer ik dat zeg, doe ik het tegendeel van kwaadspreken.

Zeer zeker, de transcendentale visie trekt aan, omdat het gewone op den duur vermoeit; maar zou de groote kunst niet zijn, het gewone, alhoewel integraal, in zulk een ongewoon cadre van situatie te plaatsen, dat de verrassing haar toppunt bereikt?

Ik kan niet nalaten, als een sterretje van eenvoud het volgende sonnet in zijn geheel te citeeren:

Wit-zwarte grachtenboomen, kool en krijt
In doezelbad van melkigblanken mist,
Geglim van keien, glanzig rijpvernist,
Inktzwart vierkant in dofgrauw ijs, een bijt;

Op draad van telefoon een vogelrist
Aan 't even rusten; en door week gespreid
Nevelengaas het huizenrood herleid
Tot wazig bloemrood, als door schilderlist.

[p. 259]

 

Grijsgroen het gras der tuintjes poppigklein,

 

Van huis afhellend naar den waterkant,

 

Geelbruin hun struiken, dor in doodenschijn.

 

 

 

Zon maak nu goudwaas van den nevel! brand

 

De wintergracht met purpren vlammenpijn,

 

En schenk uw schoonheid aan mijn prozaland.

Alweer is het jammer, op het eind de ontnuchtering van het ‘prozaland’ te vinden. De blik die hier zoo vreedzaam rustte, wordt plotseling gedwongen zich over een geheel land te spreiden.

Hoe hoog in gevoelens eene vrouw ook moge staan, zij zal toch den man nooit nabijkomen in het volhouden der sentimenten. Op den bodem der mannelijke ziel ligt altijd meer edelmoed dan op dien der vrouw. Ik spreek natuurlijk in het algemeen. (Zijn het niet de Spaansche vrouwen, die hoofdzakelijk de stierengevechten in stand houden?)

Maar wie wil weten, wat eene vrouw als mevrouw Swarth vermag te geven, tot welke diep-innige zielsbeweging een mensch vermag te dalen, die leze het sonnet ‘Uit hooge droomcel’, no. 2, misschien wel het beste uit den heelen bundel.