Litteraire wandelingen

[p. 240]

Dehmel.

Zeker! Zeker! Dehmel is een waar dichter: zijn wil is de door den moed gelouterde diepte, waaruit de beelden rijzen naar het licht der verstandshoogten.

Wanneer Detlev von Liliencron als de grondlegger, de stichter der moderne Duitsche poëzie kan gelden, zoo is volgens het oordeel der nieuweren Dehmel de voleinder. Hij is niet de man der onmiddellijke visie, der zonlichte werkelijkheid, maar der door zelfreflex tot innigheid verbleekte en fijn afgewogen sensatie. Niet in het leven, maar boven het leven, zooals hij zelf zegt, zweeft zijn geest.

Trinkt! Wir schweben

über dem Leben, an dem wir kleben,

Hoch!

Een oppervlakkige lezing van den auteur zal velen de schouders doen ophalen en minachtend zijne gedichten voor niets bizonders verklaren. Geheel anders wordt dit bij een meer nauwkeurig onderzoek. Soms

[p. 241]

doen enkele kleine woordjes, hier en daar handig aangebracht, het effect van diamanten op gouden sieraden.

De ziel der menschen is breed in omvang, doordrenkend die van anderen: zuiver alleen of doordronken van anderen. Die van Dehmel is zuiver en rein voor zich en zich bewegend op diepe lichtvlakten, onder hooge wateren van sentimenten. Om de zaak duidelijk te maken, zal ik een voorbeeld geven uit dezen bundel.

Still, es ist ein Tag verflossen,
deine Augen sind geschlossen,
deine Hände schwer wie Blei,
liegen dir so drückend ferne,
Um dein Bette schweben Sterne

dicht an dir vorbei.

Still, sie weiten dir die Wände:
gieb uns her die schweren Hände,
sieh, der dunkle Himmel weicht,
deine Augen sind geschlossen,
Still, du hast den Tag genossen,

dir wird leicht.

Hij neemt eene sensatie als grondsteen, als uitgangspunt, en daarop teruggekeerd, doet hij het gewicht er van uitkomen. Toch zijn dit dikwijls eenvoudige en klare gewaarwordingen, maar waarover wij heengleden, zonder hun gewicht onder onze voeten te vermoeden. Hij leert ons ze tillen en hun gewicht als dierbaren schat proeven met de begeerlijkheid van ons mensch-zijn.

Ja, waarde heer Schäfer, gij hebt gelijk. Er is iets goeds in het werk van uw vriend Dehmel. Duizend jaren zijn

[p. 242]

er noodig geweest, om de eenvoudigste waarheden aan den dag te brengen, en Dehmel heeft veel eenvoudigs en waars gezegd, en gezegd zooals niemand vóór hem. Maar er is ook somtijds iets pijnlijk gewilds in uwen dichter en dat is het, wat mij hindert.

Wanneer hij eenmaal zijn angstig spartelen in zijn gevoelswateren zal hebben laten varen en hij zich rustig daarop zal laten drijven, dan zal hij rijzen op hooge waterkrullen. Dan zal dat pijnlijke uit zijn oog verdwijnen, dat lichtschuw steeds naar de verborgenheden zijner ziel wil loeren, en wij zullen een dichter meer hebben, die ons afwezigheid van schoone muziek rijkelijk kan vergoeden. Wat is het anders dan melodie, het volgende gedicht?

Du wirst nicht weinen. Leise, leise

wirst du lächeln; und wie zur Reise

geb' ich dir Blick und Kusz zurück.

Unsere lieben vier Wände! Du hast sie bereitet,

ich habe sie dir zur Welt geweitet -

O Glück!

Dann wirst du heisz meine Hände fassen,

und wirst mir deine Seele lassen,

läszt unseren Kindern mich zurück.

Du schenktest mir dein ganzes Leben,

ich will es Ihnen wiedergeben -

O Glück.

Es wird sehr bald sein, wir wissen's Beide;

wir haben einander befreit vom Leide,

so geb ich dich der Welt zurück.

Dann wirst du mir nur noch im Traum erscheinen

und mich segnen und mit mir weinen -

O Glück.

[p. 243]

Richard Strauss heeft van deze woorden een lied gecomponeerd, dat in breede deining van gevoel met onmerkbare overgangen tot intieme sentimenten zeker tot zijn beste liederen behoort. Eenigen tijd geleden mocht ik het door zijn vrouw Frau Strauss de Ahna op een concert hooren voordragen met een talent, dat haar op gelijke hoogte hief van dichter en componist. De melodieën roeren de diepstliggende draden der menschenziel aan, iets, wat men van de meeste tot nu toe door Strauss gecomponeerde liederen niet kan zeggen, daar zij zeer vlak en zonder stemming zijn.