Litteraire wandelingen

[p. 174]

J. de Meester.

Johan De Meester behoort tot het kleine kringetje van onze goede proza-schrijvers. Zijn roman ‘Een Huwelijk’ was een meesterstukje, dat men zonder vermetelheid naast den ‘Adolphe’ van Benjamin Constant zou durven leggen. Dezelfde kalme, weemoedige eenvoud in egale sobere dictie neergelegd. Nu weer komt De Meester ons verblijden met eenige vertellingen, die veel moois bevatten. Alhoewel hij dezen bundel opdraagt aan Marcellus Emants ‘in eerbied en bewondering den meester een blijk van geestverwantschap’ zooals hij zegt, is hij toch steeds zichzelf gebleven. Die hulde is door den auteur van ‘Eene nagelaten bekentenis’ ten volle verdiend en het is daarom eene goede daad eene gelegenheid aan te grijpen om nog eens luide te zeggen, welken voortreffelijken analyst wij in onze literatuur bezitten. Maar eene geestverwantschap legt de verplichting op zich te gedragen naar de eischen van zijn aard, van zijn essentieelen aard, en daar de aard van

[p. 175]

Emants niet in de visie der uiterlijke realiteit ligt, maar meer zijn oog doet richten op de dieper liggende zielsbewegingen, zoo zou De Meester misschien beter hebben gedaan zijn blik en ambitie meer in die richting te laten gaan, m.a.w. zich meer van beschrijvingen hebben moeten onthouden.

Zoo lijken dikwijls zijne beschrijvingen parasietplanten, die teren op meer onzichtbare zielskwaliteiten, vrijwillig zeker aangebracht, maar missend eigen levenskracht. En toch de vijfde vertelling getiteld ‘Gezin’, alhoewel met beide voeten als het ware staande in de descriptie, is een meesterstuk van krachtige visie, gezet in het overweldigend snel tempo van rijk en spontaan- zich verdringende tafereelen. Maar de descriptie vormt hier slechts den ondergrond, waarboven het rijke zieleleven van eene boerenkermis zich ontvouwt en rumoert. Het tempo van 's heeren De Meesters stijl is dat van den journalistenstijl. Dit zou somtijds kunnen schaden aan het evenwicht. Alleen door groote zelfbeheersching zal hij zich steeds kunnen vrijwaren van de nadeelen, die het onvermijdelijk met zich brengt.

In het laatste verhaal getiteld ‘De Klompjes’ vind ik het volgende: ‘Stijf hielden de zwakke gedachtetjes van dit domme bedelkind aan wat vader gezeid had, vast: het was de Illusie, die ook haar kwam redden’.

Die Illusie, die hier redding brengt, is eene sensatie van een ander plan, dan waarop de vertelling is geweven, en te vaag voorgesteld.

‘Er ging van den dijk (vervolgt de auteur) een

[p. 176]

smal door het loopen ontstaan paadje naar den plas’.

Inderdaad wanneer men door een bosch of eenzaam land een pad ziet loopen, dan is het een raadsel, hoe zoo een pad heeft kunnen ontstaan, daar men nooit daar iemand heeft zien loopen, en is men niet weinig verwonderd, dat een dusdanig pad zelden of nooit zich verliest of doodloopt. Hoe kan nu de stap van een mensch, die daar misschien een of tweemaal per maand voorbijgaat, een pad vormen. En toch moet het zoo wezen, een pad kan natuurlijk alleen door het loopen gevormd worden, maar de gedachte ligt zoover, dat de auteur hier als het ware instinctmatig dacht er bij te moeten voegen, dat een pad door het loopen was gevormd.

Men houde mij deze aanmerking ten goede. Zij is niet verbeterend, maar tracht te zijn explicatief.

Overigens staat deze novelle, wat kunstgehalte betreft, beneden ‘Gezin.’ Het slot is niettemin bizonder geslaagd. ‘Stilte had de plek bevangen: alleen klokkerden, van de voetjes losgegaan, op de regelmatige bewegingen van het water, Jacobs kleine klompjes tegen elkander en maakten een heel zacht bescheiden geluid’.

Hier heeft de visie de literatuur verlaten en is als de ideeën-realiteit een eigen leven begonnen.

Doch waarom (bl. 87) te spreken van ‘stinkende boekweit?’

Zoo een erg onaangenamen geur verspreidt deze vrucht toch wel niet en voor het oog is er geen

[p. 177]

schooner gezicht dan de bloei er van. Onze boeren zaaien ieder jaar minder boekweit en dat vinden velen terecht jammer, niet alleen de schilders, maar ook de bijenhouders.