Litteraire wandelingen

[p. 143]

Jules Renard.

Op het oogenblik zijn er in Frankrijk onder de talrijke goede letterkundige artiesten maar heel weinig eersterang prozaschrijvers. En toch is dat geen wonder. Het gevoel en de visie van het schoone zijn meer verspreid onder de menschen dan het volkomen meesterschap over dat gevoel en het schoone, wanneer het zich gaat uiten in vormen, vormen in beeld of vormen in woorden.

Het ingrijpen van het intellect in den vlottenden chaos der door het menschelijk lichaam zich bewegende sensaties, het ingrijpen, zeg ik, op het juiste moment en het neerzetten in beelden en woorden, dat is het geheim van den eersten-rang-artiest. Wanneer het intellect te sterk is, verdwijnen voor zijn licht de nevels der schoonheidsaandoeningen. Wanneer er aan den anderen kant te weinig intellect is, zullen de aandoeningen van schoonheid zonder orde blijven in den mensch, zal de productie moeilijk plaatsgrijpen, en wanneer zij plaatsgrijpt, zal zij vormloos en verward zijn en niemand

[p. 144]

bevredigen, omdat de orde, die eene eigenschap van het intellect is, ontbreekt.

Jules Renard nu is een der weinige goede prozaïsten van het tegenwoordige Frankrijk. Zijn volzin is van eene zeldzame volmaaktheid. Tegelijkertijd hard, vast en gepolijst, gedistingeerd en beschaafd, correct en lumineus als Latijnsch proza van Cicero of Sallustius. Doch het komt mij voor, dat Renard te angstig is, om zijne woorden vrij te laten varen over de gladde wateren zijner sensatie. Voor elke moeilijkheid krimpt hij van angst ineen, om daarna met een effort weer verder te gaan.

Wat nieuw is in het boek is, de tegenwoordige tijd in plaats van den imparfait. Zoo begint hij zijn boek aldus: C'est un homme de quarante ans, etc. in plaats van C'était un homme de quarante ans. De lezer voelt het immense verschil, dat daaruit voortkomt.

Ook het inlasschen van den dialoog in het verhaal is tamelijk nieuw.