Litteraire wandelingen

[p. 68]

Gustave Kahn.

Daar is tegenwoordig eene litteraire kunst in wording die men de cerebrale zou kunnen noemen. Vaak wordt dit woord misbruikt of wat meestal het geval is, niet verstaan, daar bij de meeste menschen geest en gevoel zoo zeer zijn versmolten, dat zij door het individu zelve door zelfanalyse nauwelijks te begrijpen of te gevoelen zijn. Zooals men bloot gevoels-menschen heeft, menschen die bijna geheel brute of dier zijn, zoo is op het laatst dezer eeuw een menschensoort ontstaan, in vorige eeuwen geheel onbekend, welke nagenoeg geheel cerebraal is. Passies bestaan alléén bij hen in den cerebralen of geestestoestand. Werkelijke liefde of werkelijken haat kunnen zij nauwelijks meer voelen. Min of meer logisch volgen de cerebrale sentimenten bij hen elkander op, tot eenigen richtsnoer hebbend den wil, den individueelen en onmiddelijken wil.

Het begin dier cerebrale kunst dateert van den tijd van opkomst van het in praktijk brengen van de theorie

[p. 69]

l'art pour l'art. Hier treedt de wil reeds scherp te voorschijn totdat hij alles overheerschend eene wereld nu gaat construeeren volgens zijn goedvinden.

De cerebrale artisten werken meestal op vaste uren en dwingen de inspiratie tot hen te komen, gelijk men voorheen afwachtte totdat deze kwam en de vates kon zeggen: est deus in nobis. De eene soort is actief de andere passief. Gustave Kahn behoort tot de eerste categorie. Deze schrijvers zijn, noch zuiver idealisten, noch realisten. Bij ons is Lodewijk van Deyssel een bij uitstek cerebraal artiest.

Kahn die begonnen is met eenige dichtbundels te publiceeren is in den laatsten tijd hoofdzakelijk romanschrijver. Zijn pas verschenen boek ‘Le cirque solaire’ geeft de geschiedenis van een jong edelman, die op zijn kasteel zich geheel van de wereld afzondert, den heelen dag met de blinden dicht in een donkere kamer zit en nauwelijks meer in staat is van zijn stoel op te staan, totdat hij een schitterende circusrijderes leert kennen, die als een zon in een luisterrijk lichaam voor hem verschenen, hem tot nieuw leven doet opvlammen en onder de stralen van haar wezen in zijn stervende ziel het geluk laat schijnen, dat hem weer het licht van zijn geest en de kracht van zijn wil teruggeeft. Dat is de idee van den oppervlakkig vreemd lijkenden titel van Zonnecircus.

Zij zegt hem: Il y avait une ignorance en moi, l'ignorance de l'homme que tu es, car tu rêves et tu vis, les autres s'agitent.

[p. 70]

En hij zegt: La piste de tes désirs, que j' ai suivie de tout mon soin m'a rappellé aux realités humaines, aux bonnes senteurs des choses vraies, aux boissons abondantes de nature, aux vignes immenses.

En werkelijk de jonge graaf wordt herboren tot eene compleete persoonlijkheid. Het geluk schijnt wonderen te werken, zooals Rachilde zou zeggen, in de wereld zoo wel als in de kunst.

De volzinnen van Kahn zijn rijk aan kleur: het zijn dikwijls schitterende perioden die zich als festoenen en guirlanden slingeren in bekoorlijke tempo's. Het blinkert en glinstert in wemelenden gloed als een tooverballet van een paardenspel en de schrijfrant is hier goed op zijn plaats. Zijn phrasen kronkelen en rekken zich als wringelende slangen, mooi geschubd voortschuifelend in aanhoudende glinstering.