Lof der Zotheid

[fol. 3r]

Erasmus van Roterdam, wenscht zijnen Thome Moro salicheydt.

IN voorgaende daghen, doen ick wt Italien na Engelant reysde: op dat niet de geheele tijt, in welcken ick te peerde sitten moeste, versleten ende ouergebracht en worde met constloose ende ongeleerde Fabulen: soo hadde ick lieuer somtijts met my seluen van onse ghemeene studeringhen wat te handelen, of der seer gheleerder ende lieffelicker vrienden te ghedencken, die ick hier ghelaten hadde. Onder de welcke ghy mijn More zijt voornamelick in ghedachtenisse gecomen: wiens afwesende gedachtenisse ick afwesende voorwaer niet anders en pleghe te ghebruycken, dan ick teghenwoordich zijnde plach uwes tegenwoordigen ghemeynschap te ghenieten: de welcke, steruen moet ick, soo my oyt in het leuen yet soeters gheweest is. Soo dan, dewijle ick ganschelick voorgenomen hadde yet te doen, ende dese tijt niet seer bequaem en scheen tot ernstige handelingen, so heuet my behaecht, der Sotheyt lof te spelen. Ghy sult seggen: Wat Pallas ⁺ heeft v dit inden sin ghegeuen:

+ Pallas was by de Heydenen de Goddinne der Wijsheyt ende Consten, anders ghenaemt Minerua. Dese (gelijck Homerus bescrijft) gaf Ulyssi ende Penelope alle dinck in, daer gheen oorsake en scheen anders, waerom hem dat behoorde inden sin te comen.

[fol. 3v]

Ten eersten heeft my daer toe vermaent uwen Toenaem, namelick Morus, v van Gheslachte aengheerft, welcken Toenaem met den naem Moria (dwelc Sotheyt is te segghen) soo wel ouereen coemt, als ghy vander sake selue vreemde zijt. Want ghy zijt oock na aller menschen ordeel seer vreemt daer van. Bouen desen vermoede ick, dat dit spel onses vernufts, soude v voornamelick aenghenaem zijn, daerom dat ghy pleecht in sulcke (dat is, die niet (so ick meyne) ongeleert, noch allesins onwijs en zijn) bootsen ende geckerien groot behagen te hebben, ende in het ghemeen leuen der menschen ganschelic eenen Democritum te spelen ⁺: hoewel ghy voorwaer pleecht nae de sonderlinghe scherpsinnicheyt uwes verstants, veel anders te gheuoelen dan de ghemeyneman: ghelijck ghy na de ongheloouelicke lieffelicheyt ende lichtsinnicheyt uwer manieren, cont zijn, ende soecen

+ Democritus bespotte, al wat inder Menschen leuen was: soo dwaes een dinck scheen hem onse gantsche leuen.

[fol. 4r]

te zijne by alle menschen alsoomen wil. Ghy sult dan dese gedichte Oratie niet alleenlijck ghewillichlick ontfanghen, als een ghedenckteecken uwes medeghesellen, maer oock aennemen te beschermen, als die tot v begheuen is, ende nu niet mijne, maer uwe is. Want daer en sullen muegelick gheene Lasteraers gebreken, die my sullen beschuldighen, dat dese bueselingen eensdeels lichtueerdiger zijn, dan eenen Leeraer der Godlicker dingen betaemt: ende dat sy eensdeels bitterder ende bijtachtiger zijn, dan der Christelijcker saechtmoedicheyt behoort: ende sy sullen roepen, dat wy de oude Comedie ⁺ofte eenigen Lucianum ⁺wederom voortbrengen, ende alle dinc als bijtende grijpen. Maer die door deses Arguments lichtueerdicheydt ende lachspel ghearghert worden, die wilde ick dat sy bedachten, dat desen vondt

+ De oude Comedia was een Schouspel by de Heydenen, waer in de menschen met grooter vrijheyt ghestraft worden, oock by Name, tot dattet door een Wet verboden wert, datmen niemandts Name en soude schande aendoen.

+ Lucianus is een Griecx Schrijuer, so schimpighen, dat hy oock de Goden niet en spaert, waerom hem oock is den Toenaem Atheos (dat is Goddeloos) ghegeuen.

[fol. 4v]

ende exempel van my niet en coemt, maer dat dit selue voortijden van groote Autoren ghedaen is, dewijle Homerus ouer so menich Jaer den Vorschen ende Muysen Krijch gedicht heeft: ende Maro vander Mugghe, ende Moerboom plaetse: ende Ouiduis van den Notboome. Dewijle ooc Polycrates ende Isocrates (die hem verbetert) den wreeden Coninck Busiridem ghepresen hebben, ende Glauco de onrechtueerdicheyt, ende Fauorinus ^†Thersitem, ende den vierdagigen cortse, ende Synesius, de kaelheyt, ende Lucianus de Vlieghe ende Panleckerie. Dewijle oock Seneca spottende gheschreuen heeft, van dat ^*Claudius wilde Godt worden, ende Plutarchus van de tsamensprekinge ^†Grylli met Vlysse: ende Lucianus ende Apuleus van den Esel: ende ick en weet niet wie het Testament des Swijns Grunnij Corocottae beschreuen heeft, waer van oock de H. Hieronymus meldet.

Daerom

† Thersites was de alder onsienste mensche onder alle die tot Troie quamen.

* Claudius de Keyser, die voor den Tyran Nero regneerde, wilde onder het ghetal der Goden gheacht ende ghetelt worden, ende voor een Godt gehouden zijn: Dit beschrijft Seneca op spottische wijse.

† Gryllus was een Grieck, ende is door de Toouerie Circes verandert in een Swijn, ende disputeert met Ulysse, beuestighende dat der onredelicker dieren condicie beter is, dan der menschen.

[fol. 5r]

die my hierin lasteren ^†moghen dencken (ist dattet hen goet dunct) dat ick hierentusschen om my te vermaken, op het Schaeckbert gespeelt hebbe, of (ist dat sy dit lieuer hebben) dat ick op eenen langhen stock ghereden hebbe. Want wat onbillicheyt sal dit ten eynde zijn, datmen (daer alderley Staet des leuens zijn spel ende vermakinghe is toeghegheuen) den konsten ende leeringhen ganschelick gheen spel noch vermakinghe en soude toelaten: voornamelick als door de Bueselinghen worden ernstighe dinghen voorghegheuen, ende als de spelen ende tijtuerdrijuinghen also ghehandelt worden, dat de Leser (die niet gantsch onuerstandich en sy) daerwt meer vrucht ghecrijcht, dan wt sommigher menschen ernstachtighe ende schoone Argumenten: gelijck als deen de Rhetorike of de Philosophie prijst, met eene door langen tijt te samen ghelapte Oracie, dander eenichs Princen lof beschrijft, dander een vermaninghe schrijft om krijch teghen de Turcken te voeren, dander voorseyt wat toeco-

† Mogen dencken, etcetera. Dit spreeckt Erasmus totten berispers.

[fol. 5v]

mende is, dander versiert nieuwe vraghen ^†van de Geyten wolle, daer van niet en is.

Want ghelijcker niet spottelickers en is, dan ernstighe dingen spottichlick handelen: also en isser niet lustighers, dan spot en de bueselinghen also te handelen, datmen niet en schijne ghespot of ghebueselt te hebben. Van my sullen wel andere oordeelen: hoewel (so my de eyghen liefde niet ganschelick en bedriecht) wy hebben de Sotheyt ghepresen, maer niet gheheel sottelick.

Nv op dat ick op de beschuldinghe van bitter ende bijtende woorden, antwoorde: Dese vrijheyt is altijts vernuftighen menschen toeghelaten geweest, dat sy souden ongestraft met boerden, ende gesouten woorden op het gemeyn leuen der menschen spreken, so verre dese vrijheyt niet tot raserie en quame. Daerom verwondere ick my te meer, dat te desen tijde de ooren so teeder ende weygher zijn, datse by na niet en konnen lijden dan de hooghe ghewoonlicke tijtelen. Men mach oock sommighe sien, die so verkeerdelick religioos ende Godvreesende zijn, dat sy lieuer, oock de alderswaerste lasteringhen teghen Christum souden verdraghen,

† Dat is, van onnutte dinghen.

[fol. 6r]

dan den Paus ofte Prince met het alder lichtste spotwoordt laten besprenghen, voornamelick, so het yet den buyck aengaet.

Maer die het leuen der menschen also aentast, dat hy ganschelick niemant by name en roert, ick bidde v, schijnt dese te bijten, of eer te leeren: Want anders, hoe menichsins taste ick doch my seluen aen: Bouen desen, die gheenen aerdt der menschen voorby en gaet, die schijnt op gheenen mensche, maer op alle seylen toornich te zijn.

So dan, ist datter yemant wil roepen dat hy gheraeckt is, die sal zijn eyghen consciencie openbaren, of ymmers zijn vreese.

Op dusdanighe wijse heeft voortijden de heylige Hieronymus veel vrijer ende bijtigher gheschimpt, oock somtijts sonder de namen te sparen. Maer wy en hebben ons niet alleen ganschelick van de Namen onthouden, maer hebben oock bouen dien de reden also ghematicht, dat de verstandighe Leser, lichtelick sal verstaen, dat wy meer lust dan bijtinghe ghesocht hebben. Want wy en hebben nerghens ghelijck ^†Juuenalis, dien bedeckten Poel der boosheyt aengheroert, maer hebben ghear-

† Juuenalis was een berisperre van elcken

[fol. 6v]

beyt om dinghen te verhalen die meer bespottelijck, dan schandelijck waren. Ende ist datter yemant is, die met dese redenen niet en can ghestilt noch gherust worden, die sy ten minsten dit ghedachtich, dattet eerlick is van der sotheyt ghelastert te worden: dewijle wy dese hier hebben ghemaect te spreken, so hebben wy haer moeten sulcke redenen toelaten, als haren Persoon betaemde. Maer waerom schrijue ick dit tot v, ghy die so sonderlinge een ^†Patroon zijt, dat ghy oock saken die niet seer goet en zijn, seer wel cont beschermen. Vaert wel ghy welsprekenste More, ende beschermt uwe Moriam neerstelick. Wt den Velde den neghensten dach Junij. Anno M. D. viij.

† Patroon is een voorsprake ende verantwoorder.