Den kerstelicken ridder

Een seer profijtelijck boecxken, seer nudt ende oorbaerlijck wesende voor allen Christen gheloovighe menschen

Van drie deelen des Menschen dat is vanden gheest, vande siel ende van dat vleesch.

OM u selven beter te kennen ende om tot meerder verstandt te comen: so ist profijtelick, te weten die deelen des menschen: na dat Origines beschrijft. Navolgende Paulum so maket hy drie deelen: als die geest, die ziel, ende dat vleesche. Welcke die Apostel altesamen by een vergadert heeft schrijvende tot die van Tessaien. Op dat gy al geheel u lichaem ende

[p. 24]

siele, ende die geest, mach behouden worden inden dach ons Heeren Jesu Christi. Maer Esaias die laet dat vleesch achter, ende beschrijft die twee ander deelen seggende: Mijn siele sal u begheeren inder nacht ende niet mijnen gheest in mijn binnenste, sal ic waken des morghens tot dy. Oock seydt David, Looft den Heere ghy sielen, geesten der rechtveerdiger menschen. Waer wt datmen opentlijc mach verstaen datter drie deelen des menschen zijn. Dat lichaem of dat vleesch dz minste deel heeft dat oude Serpendt door sijn schult gebrocht tot de Wet der sonden, waer door wy toegheneycht zijn, tot boosheyt, ende als wy verwonnen worden, soo worden wy eyghen des Duyvels. Maer de gheest door welcken wy ghelijck zijn die Goddelijcke Natuere ende in wien die alder overste Schepper hevet ingheprendt die eenige wet des goetheyts, met zijnen vingher (dat is) met zijnen gheest door welcke geest wy worden te samen gevoecht met Godt. Ende wy worden een met Godt. Dat derde deel heeft hy gheset int middel van desen tween, dat is de Ziel, die daer begrijpelic is der sinnen ende der natuerlicker beweginge. Ende die ztele en mach niet alleen staen, oft sy en moet kiesen dat vleesche of den geest. Ende van beyden wort sy seer aengesocht, maer sy is vry, ende mach haer toeneygen waer dattet haer belieft. Ist sake dat sy dat vleesch versaket, ende geeft daer toe dat deel des geests, so sal hy worden geestlic, maer gaet sy tot die begeerlicheyt des vleesch, so hy te niet gaen ende veranderen in vleesch. Dit heeft ghevoelt Paulus, schrijvende totten Corinthen. En weet ghy dat niet dat die aenhanckt een ghemeyn wijf die wordt met haer een lichaem ende wie den Heere aenhanct, wordt met hem een geest. Hier heet hy dat onsuyver deel des menschen, een ghemeyn wijf. Dit is dat smeeckende wijf ende die sonder wet is, daermen af leeft in het anderde Cap. der Proverbien, op dat ghy verlost moecht worden van dat vreemde wijf, die daer smeecket met hare woorden, die daer saecht maket haer reden ende achterlaet die leytsman haerder jeucht: ende heeft vergeten dat verbont haers Gods, ende haer huys is gheneycht tot de doot, ende haer weghen totter hellen. Alle de gene die daer ingaen tot haer, die en sullen niet wedercomen noch sy en sullen niet begrijpen den wech des levens. Als hy schrijft van een gemeyn Wijf van dat hert ende vande ziel, soo uytspreeckt hy namelijck die dry deelen des Menschen. Ende ooc staet daer int negende Capittel der Proverbien. Een sot ende een roepende wijf, ende vol mz onreynicheyt, die als niet en weet, sittet in die duere haers huys op eenen stoel in een hooghe stede der stadt: op dat sy tot haer mach roepen die daer gaen by den wech ende die daer wandelen haeren wegen. Wie daer is cleyn, die neyge hem tot my. Ende sy sprac totten weemoedige: Die gestolen wateren zijn aldersoetste, ende verbroghen broot noch soeter, ende hy en wiste niet dat die Reusen daer waren. Ende dat geselschap haer der weerschap is in de diepte der hellen, want die by haer coemt die climt neder totter hellen, ende wie van haer scheydet die werdt salich. Hoe machmen by ghelijckenisse beter beschrijven de onsuyverheydt des fenijnighen vleesch, die daer doodet de siel tot de boosheyt, ende die wederstaet den geest, of de onsalige wtganck des verwinnenden vleesch, want de geest maeckt ons Goden, dat vleesch maect ons beesten ende de siel maect ons menschen. Die Gheest maeckt goede

[p. 25]

menschen, dat vleesch boose menschen. Ende de ziel geen van beyden. Die geest soeckt hemelsche dinghen, dat vleesch sotte dinghen, ende die siel dingen die van noode zijn. De geest beurt op inden Hemel, dat vleesch bedruckt neder ter hellen, ende die siel en staet niet te verwijten. Wat vleeschelijck is, dat is boos ende leelijc, wat Geestelijck is, dat is volmaeckt, wat der sielen aengaet dat is middelbaer ende onverscheyden Wildy op dit noch beter weten ende met meer onderscheyts verstaen van dese dry deelen. Ghy eert uwe ouders, ghy hebt lief uwen broerder, uwe kinderen uwen vrient. Deser liefden te volbrengen is niet alleen deucht, maer niet te volbrengen oft te doen is groote boosheydt. Daerom en doet ghy niet een Christen mensch wesende, dat de Heydenen door inghevinghe der natueren doen, Ja dat meer is dat de stomme Beesten doen. Maer dat vande natuer is, en is geen verdienste. Nu zijdy daer toe ghecomen als dat die goedertierentheyt tot den Vader sal versmaedt worden, ende die liefde der kinderen sal versmaet worden, ende de goedtwillicheyt tot den vriendt sal vergeten worden of Godt sal vertoorndt worden. Wat wildy nu doen, de siele staet in eenen tweewegh, aen de een sijde noodicht u dat vleesch, ende aen de ander zijde den geest, de geest seydt dat God beter is dan u vader, ghy zijt u vleeschelijcke vader alleen schuldich u lichaem, maer Godt alle dinck. Dat vleesch raet, ten waer dat ghy onderdanich zijdt, u vader sal u moghen onterven, ende die gemeynte sal segghen dat ghy een boos mensch zijt. Neemt nu raet wat u profijtelijck is tot u goet ende tot u fame. Dat vleesch raet oock Godt en siet des niet oft hy latet toe, oft hy sal lichtelijck wesen te versoenen. Nu wanckelt en twijfeldt de ziel. Waer dat hem de siele nu toe neyght, of met wien dat sy aenvaldt, dat sal sy wesen. Versmaedt sy den geest, soo sal sy hooren dat gemeyne wijf, dat is dat vleesch so is sy een lichaem met haer. Maer indien datse versmaet dat vleesch ende wordt opghetoghen totten Gheest, soo wort sy verandert inden geest. By aldusdanige exempelen wilt u selven leeren kennen. Het is een groote dwalinge der menschen, dat sy meynen dat dingen der natueren toehooren volmaecte goetheydt is. Want sommige begeerten die eerlijcken schijnen, die bedriegen die Menschen die niet voorsichtich en sijn, Ghelijckerwijs, als een rechter wreet is op een misdadich mensche, so schijntet dat hy strenghe is ende recht op staet. Wildy nu weten oft hy wel doet. Indien dat hy sijn herte daer toe stelt ende dat hy die ingheboren strackheydt dient sonder droevicheydt der herten, ende met eenige wellust, nochtans niet dwalende van dat ambacht des rechters, alsoo dat hy hemselven niet en soeckt, soo doet hy dat middelbaer is. Maer indien dz hy misbruyct, die wet tot heymelicken haet, of tot begeerlijckheydt, soo doet hy dat ghene dat vleeschelijck is, ende wort een dootslager. Maer ist saecke dat hy groote droeffenisse heeft om dat hy moet verdoemen den genen die hy liever hadde dat hemselven beteren soude, ende liever hem onghequetst laten soude dan alsulcken verdiende pijn aendoen, ende die Justitie volbrengt met alsulcke meeninge gelijc een vader gebiet sijn alderliefsten soon die misdaen heeft dat hy gegeesselt of geslagen wort die doet dat geestelic is. Veel luyden verblijden, ofte ontsien hen, in sommige dingen die sy hebben wt die toeneychlijckheydt der

[p. 26]

natueren, oft wt eyghendom des verstants Daer zijn sommighe die wt der naetueren na de wellust des vleeschs niet en vragen, dat en sullen sy niet aennemen als deucht. Die wellusticheydt te hebben en is gheen deucht: maer te verwinnen de Wellust is een deugt die een heeft goetduncken int vasten: die ander heeft goedtduncken in missen oftander geestelijcke officien te wesen, die ander dat hy dickwils inde kercke is, die ander dat hy veel Psalmen ofte Roosen kranssen leest. Onderscheydt by dese reghel dat gheen dat hy doet. Ist dat hyt doet om eere, of om profijdt, of om baet, soo hoort dat totten vleesche ende niet totten geest, in dien dat hy zijn natuerlijc verstant ende sinne volcht, want soo wie doet dat hem lust, die en heeft niet waer hy hem selven seer in mach behaghen, maer hy heeft dat hy vreesen mach. Siet u perijckel, Ghy bidt en de ghy veroordeelt den genen die daer niet en biddet: ghy vast ende uwen broerder die daer eet: die verdoemt ghy. Als ghy yemant siet die anders dat ghy doet soo oordeelt ghy u selven beter te wesen dan hy. Siet wel toe, dat u vasten niet totten vleesche en hoort, u broeder, of u even Christen mensche behoeft u hulpe ende ter wijlen bidt ghy God metten monde uwe gebedekens, niet merckende die armoede oft nootdrufticheyt uwes even Christen mensche. God sal versmaden die gebeden: Hoe sal God u hooren als ghy bidt, en ghy een mensche wesende, hooret gheen mensche die u bidt. Verstaet dit mede. Ghy hebbet lief u wijf, alleen metten naem om dattet u wijf is, dat en is niet veel te achten, want dit is gemeen metten heydenen: Ghy hebt haer lief, daerom want sy is u een wellust. Dese liefde strect ooc totten vleesche. Maer in dien dat ghyse daerom lief hebt om dat ghy in haer siet dat beelde Gods, als goedertierenheydt, bequaemheyt, soberheyt, reynicheyt, so hebt ghy haer niet lief in haer, maer in Christo. Dat meer is: Ghy eert en hebt lief Christum in haer, ende soo hebt ghyse dan ten laetsten gheheelicken of geestelic lief. Dan dese materie sult gy meer hebben, maer elc op zijn plaetse.