De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 20. Brieven 2987-3141

3093 Aan de lezer
[Bazel], [omstreeks februari 1535]

Desiderius Erasmus van Rotterdam aan de lezer, gegroet

In het spreekwoord ‘De helft is meer dan het geheel’^1. moeten de volgende woorden verwijderd worden, ‘Suidas citeert uit een zekere Marinus’ tot aan

1. Adagia 895.

[p. 287]

‘Van de koningen derhalve etcetera’. Het zijn namelijk toevoegingen die niets met deze passage te maken hebben. Ik had een secretaris die er genoegen in had om, zonder dat ik het wist, iets van zichzelf in mijn werk in te voegen. Die plaats uit Suidas heb ik als citaat opgenomen in het spreekwoord ‘Het begin is de helft van het geheel’, waar het op zijn plaats was.^2. Hij heeft uit onwetendheid of omdat hij zijn gedachten er niet bij had, dit citaat hier ingevoegd, op een volstrekt verkeerde plaats. En wat nog gekker is, terwijl ik archèn had vertaald met ‘begin’ had hij dat vertaald met ‘heerschappij’, welk woord niets met de betekenis van dit spreekwoord uitstaande heeft.^3. Hij had niet in de gaten dat met deze misplaatste toevoeging de juiste betekenis van de uitdrukking geweld werd aangedaan. Want dat ‘Van de koningen derhalve etcetera’ hangt samen met het daarvoor geciteerde uit Hesiodus.

Ik vraag u, lezer, hebben we hier met een secretaris of eerder met een vervalser te maken? Welke dronkaard of krankzinnige zou idiotere dingen kunnen schrijven? En ik zeg dit niet op grond van een vermoeden, want ik heb ook elders falsificaties van hem ontdekt, toen ik bij herlezing stuitte op tussenvoegsels die er niet thuishoorden. Ik heb niet kunnen nagaan hoe dit ongemerkt aan deze editie is toegevoegd. En ik zou het totaal niet gemerkt hebben als de corrector die het tegenkwam, mij niet op de passage had gewezen. Maar omdat ik niet het hele spreekwoord heb nagelezen, is alleen de verbeterde vertaling in deze editie opgenomen. Maar eigenlijk moet het hele tekstgedeelte eruit gehaald worden, omdat het helemaal niet past op deze plaats.^4. Ik hoop maar dat deze man niet op meerdere plekken deze grap heeft uitgehaald. Stel dat hij mijn aartsvijand was geweest, wat had er dan gemener kunnen zijn dan mij door dat soort toevoegingen bij geleerden tot voorwerp van spot te maken? Het ga u goed.

2. Adagia 139.

3. Strikt genomen kan het vervangende woord ook wel ‘begin’ betekenen.

4. In de editie van 1540 is het hele tekstgedeelte verwijderd.