De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 19. Brieven 2751-2986

2895 Van Étienne Desprez
Besançon, 4 januari 1534

Hartelijk gegroet. O buitengewone godheid, uitblinkend in volmaakte vroomheid, onbetwistbaar gezag en eminente wijsheid: als uw twee laatste brieven^1. mij, uw verknochte volgeling, uit het hemels paradijs hadden bereikt, had ik die niet als iets wenselijkers en aangenamers kunnen kussen - brieven die u heeft meegegeven aan een vriendelijke jongeman die allesbehalve middelmatige verwachtingen wekt, uw assistent Gilbert,^2. die u in alle

1. Deze brieven zijn niet bewaard gebleven.

2. Gilbert Cousin.

[p. 249]

opzichten dierbaar is, die opvalt door zijn vele genadegaven en van wiens trouw u om vele redenen overtuigd bent. Op de eerste van die brieven heb ik niet geantwoord, omdat ik in Gilbert een levende brief had die uw goddelijk gehoor waard was en (wat het belangrijkst was) ik het vermogen mis anders dan op uiterst eenvoudige en volstrekt onsamenhangende wijze terug te schrijven. Als dat vermogen gelijke tred hield met mijn wensen, zou het de welsprekendheid van Nestor^3. ver achter zich laten. Maar op het ogenblik is mijn monsterlijke gestamel overwonnen door mijn enorme toewijding aan u, die me voorhoudt dat ik me schuldig zou maken aan buitengewone ondankbaarheid als ik op uw laatste brief zou blijven zwijgen. Ik zou heel graag willen dat het mij gegeven was met een bijzonder teken geheel en al duidelijk te maken hoe groot die toewijding is en al mijn gevoelens van welwillendheid over uw alleszins te eerbiedigen persoon uit te storten.

Weest u er stellig van overtuigd dat er geen dienst is, zonder enige uitzondering, die u bij uw leven vergeefs van mij zult vragen, als er iets is waarmee ik u ter wille kan zijn. Kort geleden heb ik inzake de wijn graag gedaan wat ik kon doen. Maar het bezwaart mij ten zeerste dat u zich verwaardigd heeft mij in ernst te bedanken, terwijl ik meer verplichtingen aan u heb dan ik ooit zal kunnen volbrengen, en ik iemand ben die volkomen in staat en bereid is u zoveel van dienst te zijn als u wenst. En de kleine taak een wijn te kiezen, te kopen en per wagen te vervoeren die uw gehemelte aangenaam is, zonder stroeve of wrange smaak, heb ik misschien op achteloze wijze uitgevoerd, maar als u die taak aan onze vooraanstaande burgers had opgedragen, hadden zij die, met zovelen als ze zijn, met geestdrift en doortastendheid volbracht, maar niet met meer liefde. Als ik die wijn in huis had gehad, had u er helemaal niets voor hoeven betalen. En hoewel ik feitelijk niets heb gedaan, verheugt het me toch enorm dat u zich niet te goed heeft gevoeld mij deze taak toe te vertrouwen, die al mijn nakomelingen tot eer zal strekken. Bovendien heb ik uw Gilbert uitgelegd hoe hij voor het bouquet van onze oude wijn moet zorgen, die nooit moet worden geopend tenzij om ervan te drinken, anders zou de oude wijn, die (zo moet ik aannemen) slecht bestand is tegen vervoer en langdurig schudden, meteen verschalen. Te langzaam ledigen zorgt namelijk voor hoofdpijn, kolieken en jicht, waarmee u bekend bent, zoals ik begrijp. Dit laatste gaat mij aan het hart, want ik ben afkerig van mijn eigen gezondheid omdat die geen verband houdt met de uwe. Ik denk niet dat het bijdraagt aan uw welzijn (moge de almachtige God die in zijn genade tot in lengte van dagen ongeschonden voor ons bewaren) nog langer in Freiburg te blijven en het zou verstandiger zijn dat u zich de komende Pasen onder een gunstig gesternte naar Besançon begeeft, dat u om

3. Adagia 156.

[p. 250]

veel redenen toebehoort, want uw weergaloze, voortreffelijke stijl heeft van de stad uw vriendin gemaakt, die alle muzen als gezellinnen binnen haar muren zal hebben zodra u bent aangekomen.

O drie- en vierwerf gelukkig Besançon, als het haar eens mocht overkomen dat de heer Erasmus, de vroomste, de geleerdste en de meest onkreukbare onder de theologen, wiens gaven wij te meer bewonderen nu we die van dichterbij zien, zich in haar vestigt! Hier zult u een verjongingsbron vinden die volkomen anders is dan die van Clitor,^4. namelijk elke soort wijn die zelfs voor uw gehemelte hoogst aangenaam is en waaraan u uw halve leven te danken heeft. Was mijn overtuigingskracht maar zo groot als mijn enorme bereidwilligheid! Vandaag de dag zouden wij beslist verheugd zijn met een zo belangrijke gast, die met Mercurius en alle muzen als zijn metgezellen ten zeerste wordt geacht. Deinst u er niet voor terug (als u voor uzelf het goede wilt) binnenkort te besluiten tot een vaarwel aan de Duitse dorpen en kachels. Gelooft u mijn heilzame aansporing, al bent u de meest bedachtzame van alle mensen die de zon hier op aarde ziet; alle inwoners van Besançon, geestelijken en leken, hebben een ongelofelijke waardering en verering voor alle heilige werken van de heer Erasmus. Ik zweer u plechtig, getrouwelijk en zelfs bij mijn leven dat alles wat u hier zult aantreffen en krijgen nog veel beter is dan ik u vertel. Iedereen hier verklaart immers als uit een mond dat de roem van de unieke Erasmus zo bijzonder is dat die door niemands aanbeveling nog kan groeien en elke lofprijzing achter zich laat, en dit gebeurt dagelijks, met een wonderbaarlijk toenemende genegenheid die langgeleden is ontstaan na de dood van Guillaume Guérard, de vroegere officiaal van de aartsdiaken,^5. die als enige de virtuoze Erasmus op onbeschaamde wijze in een kwaad daglicht stelde bij de officiaal Désiré.^6.

Intussen is deze Désiré onlangs grote toewijding aan u gaan koesteren en uitstekend over u gaan denken voordat hij naar een beter leven overging. Die ellendige Guérard had zijn best gedaan hem wijs te maken dat uitgerekend u met mate op de hand bent van de paus (terwijl geen enkele theoloog het evangelische leven waarachtiger uitdrukt dan Erasmus) en bovendien dat u een raadsman en een vertrouweling bent van Luther (terwijl diens Geknechte wil mijlenver afstaat van de Vrije wil van Erasmus), plus een aantal andere onzinnige en schandalige opmerkingen, door diezelfde Guérard verzonnen, over een gebedstekstje en de heilige schoot.^7. Maar die ijdele geruchten zijn

4. Ovidius, Metamorphoses 15, 322: wie van het bronwater van Clitor had geproefd, wilde nooit meer wijn.

5. Ferry de Carondelet.

6. Désiré Morel.

7. Zie brieven 1610 en 1956.

[p. 251]

geheel verdwenen en in instemmende geluiden veranderd, heel anders dan de geluiden verbreid door Guérard, de aanstichter van de tragedie, of eerder van de komedie. Dit alles zou voor u de afgelopen dagen volkomen vast zijn komen te staan als een vroegtijdige dood de officiaal Désiré geen onrecht had aangedaan en u niet had beroofd van zijn welwillendheid. Als een langer leven het had veroorloofd, zou u zijn welwillendheid hebben ondervonden, die een mogelijkheid zocht zich met u te verzoenen. Kort voordat hij uit het aardse bestaan werd weggenomen, had hij namelijk voorgesteld u twee vaten edele wijn te geven, maar zijn vrijgevigheid werd onderschept doordat de pest hem voor was.

Alle kanunniken zijn gewoon uw boek over de kerkelijke eendracht, samen met al uw andere werken, aan de borst te drukken en aandachtig te lezen. Maakt u zich daarom op voor de reis zodra uw gezondheid het toelaat. Er zijn hier vele fraaie onderkomens die voor u openstaan, en onder die ontelbare onderkomens bevindt zich ook het mijne, dat u veeleer als het uwe kunt opeisen. Verder is er hier geen nieuws dat u in uw afwezigheid zou kunnen opvrolijken, behalve dat ik u in uw goedgunstigheid bezweer uw vriend Étienne als vanouds te blijven beminnen; hij zal op zijn beurt dagelijks proberen zichzelf te overtreffen in zijn met hart en ziel beleden genegenheid voor de heer Erasmus. Deze voortreffelijke man wens ik alles toe wat voortreffelijk is, met inbegrip van een gezondheid van geest en lichaam die groter is dan hem is toebedeeld,^8. en ook de wil naar Besançon te verhuizen, waar hij kan genieten van de gedachte een onberispelijk leven te hebben geleid en van de zeer aangename herinnering aan vele bewonderenswaardige daden.

Besançon, 4 januari in het jaar '34 na de maagdelijke geboorte.

Étienne Desprez, van harte de uwe, die u onvoorwaardelijk vereert en van wie u elke dienst mag verwachten

Aan Erasmus van Rotterdam, de ongemeen voortreffelijke uitlegger, verdediger en kampioen van de gewijde letteren, wonderbaarlijk en ten eeuwigen dage vererenswaardig theoloog, briljant hersteller van de profane letteren, verblijvend in het trotse Freiburg im Breisgau

8. Vgl. Adagia 567.