De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 19. Brieven 2751-2986

[p. 199]

2868 Aan Johann Koler
Freiburg, 9 september 1533

Erasmus aan Johann Koler, proost van Chur

Hartelijk gegroet. Je hebt er bijzonder goed aan gedaan de schroom van Rupilius om mij te schrijven met jouw aandrang te verdrijven, want hij lijkt mij een geleerd, bescheiden en bezonnen man. Hij heeft me veel gegevens verstrekt om de naam van een voortreffelijk man op te luisteren, maar in beknoptere vorm dan ik zou wensen, zodat ik zou willen dat jij ze aanvult. Ik zou willen weten wat zijn adellijke afstamming is, door welke omstandigheden zijn geslacht is verarmd, welke vorsten Paumgartner gedwongen of rechtmatig heeft gediend en of er andere zaken zijn die van belang zijn om te weten. En hoeveel kinderen hij heeft en van wie ze onderwijs hebben gehad, want ik ken alleen Georg. Ik zou graag willen dat je hiervoor zo snel mogelijk zorgt, want zodra de uitgevers uit Frankfurt zijn teruggekeerd, dient zich wellicht de gelegenheid aan iets uit te geven.

De theologen van Parijs zijn wederom ten prooi gevallen aan hun waanzin. Er was een vacature voor een boekhandelaar en hierover werd de hele universiteit om raad gevraagd. De rector,^1. hiertoe aangezet door een aantal monniken en theologen, begon met luide stem te klagen dat er boekhandelaars zijn die clandestien Franse boeken drukken en verkopen. Vervolgens werd beraadslaagd over de vacante post en werd de klacht op geen enkele wijze meer vermeld. Meteen na het middagmaal stuurden de theologen een commissaris van de prefect met talloze trawanten naar de boekhandels en op bevel werden in één enkele beweging alle winkels gesloten, de sleutels afgenomen en werd alles verzegeld met het koninklijke zegel. De drukkers zaten in angst toen ze die zo plotselinge beroering zagen. Uiteindelijk kwamen de commissarissen terug om de winkels te inspecteren en namen ze ook mijn boeken in beslag, met name de Colloquia, de vertaling van het Nieuwe Testament, de Zotheid, de Lof van het huwelijk, het boek over het eten van vlees, en bijna alles tot aan de Copia en Over het schrijven van brieven toe. En dit gebeurde niet eens uit naam van de theologen, maar uit naam van de rector. Béda en de zijnen waren afwezig, maar in zijn afwezigheid heeft hij meer bereikt dan als hij ter plaatse was geweest. Er is misbruik gemaakt van de afwezigheid van de koning. Mijn boeken zijn voor onderzoek aan de franciscanen overgedragen. Ze zullen er duizend ketterijen in aantreffen. Wat is er dwazer dan die waanzin? Ik zie het er nog van komen dat als de Lutherse zaak verzwakt, een zo grote tirannie van monniken de kop opsteekt dat we Luther zullen terugwensen. Ziedaar de monsters die ik tot mijn eigen verderf bevecht.

Onlangs heb ik een brief^2. verstuurd via degene door wie ik het paard heb laten terugbrengen naar de bisschop.^3. Via dezelfde man heb ik Paumgartner

1. Vermoedelijk André de Gouveia.

2. Deze brief is niet bewaard gebleven.

3. Christoph von Stadion. De bode is wellicht Gilbert Cousin.

[p. 200]

het boek over de kerkelijke eendracht toegezonden. Ik vermoed dat Hieronymus^4. het in het geheim heeft gedrukt uit vrees voor de predikers, want hij heeft mij maar drie exemplaren gestuurd en aan anderen niets. Voor het testament kan gemakkelijk worden gezorgd, er is geen behoefte aan machtige beschermers.^5.

Je raadt me aan de zorgen van me af te werpen; als zorgen me konden doden, was ik allang heengegaan. De beroeringen van de theologen en het geblaf van monniken en anderen verdraag ik tamelijk kalm. Er is één ongeluk dat zich vorig jaar bij mij thuis heeft voorgedaan door toedoen van een roofzuchtige schurk en een misdadige lichtekooi:^6. nadat alle deuren waren ontgrendeld, zijn de fraaiste stukken van al mijn huisraad ontvreemd en is uit mijn geldkistjes een niet onaanzienlijk bedrag weggenomen. Deze krenking kan ik niet vergeten en niet verteren. Wat het des te pijnlijker maakt, is dat ik me niet kan wreken. De dief is afkomstig uit deze stad en heeft een groot aantal al dan niet aangetrouwde verwanten die allemaal even slecht zijn. Al mijn tijd voor de studie zou ik moeten opgeven. Dit vertel ik in vertrouwen, om de min of meer sluimerende Camarina niet in beroering te brengen.^7. Zorg ervoor dat het je zo goed gaat als maar mogelijk is, oprechtste van mijn vrienden.

Freiburg, 9 september 1533

Erasmus van Rotterdam, eigenhandig

4. Hieronymus Froben.

5. Ferdinand i en Karel v hadden Erasmus al toegestaan zijn testament in Freiburg op te maken; zie brieven 2317-2318.

6. Erasmus' voormalige assistent Jacobus en een huishoudster.

7. Adagia 64.