De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 19. Brieven 2751-2986

[p. 179]

2854 Van Viglius van Aytta
Padua, 2 augustus 1533

Altijd heb ik het als een grote weldaad beschouwd, heer Erasmus, grootste en vererenswaardigste van alle beschermheren, dat je er geen bezwaar tegen hebt mij te schrijven. Nu je mij keer op keer zulke uitvoerige, eervolle en zeer welwillende brieven waardig hebt gekeurd, koester ik voor jou gevoelens van de grootste dankbaarheid. Ik ben immers zo weinig in staat jou tevreden te stellen met onze briefwisseling dat mijn brieven voor mij hun doel al voldoende hebben gediend als ze je geen aanstoot hebben gegeven en je de gelegenheid hebben geboden, voor wat die waard is, die weldaad jegens mij ook in het vervolg voort te zetten. Als de goden mijn wensen verhoren, dat wil zeggen, als ze jou lange tijd gezond en wel voor ons bewaren, en mij gunstiger omstandigheden bieden, zal ik je mijn dankbaarheid zo duidelijk laten blijken dat je allerminst spijt hebt van de weldaad die je mij bewijst.

Eerder al heb ik je verteld dat ik op raad van vrienden mijn studies naar elders wilde verleggen en ze eens wilde richten op een meer nabijgelegen doel.^1. Voor bijna iedereen van ons is dat doel erin gelegen in de rechtszaal of het staatsapparaat een demonstratie te geven van onze vakkennis. Het burgerlijk recht heb ik in elk geval voor zover nodig, dat wil zeggen, voor zover onze rechtbanken het vereisen, afdoende bestudeerd. Die Italiaanse scholing heeft me aanzienlijk geholpen en zal me beschermen tegen degenen die de beoefenaars van de schone letteren hun juridische onkunde voor de voeten werpen en ons de gebruikelijke beschimping naar het hoofd slingeren dat wij grammatici zijn.

De Griekse Institutiones van het burgerlijk recht heb ik aan Hieronymus Froben gestuurd om te worden gedrukt.^2. Ik heb het werk voorzien van een tamelijk uitvoerig voorwoord om studenten aan te moedigen naar Griekse commentaren te speuren. Als onze vakgenoten zich moeite gaan getroosten voor de Griekse taal, hoop ik dat ze met meer gemak ook zorgvuldiger zullen omspringen met het Latijn. Om het werk gezag te verlenen en om enkele andere redenen heb ik het opgedragen aan de keizer, op aandrang en op wens van vicekanselier Matthias Held. En om mij te verzekeren van de instemming van Bembo heb ik hem het voorwoord laten zien, waarin ik hem in ruil voor zijn gunsten eervol heb vermeld. Hierdoor heb ik van hem ook een geheel gecorrigeerd en volledig manuscript van de Novellae verkregen; de uitgave daarvan in Neurenberg is werkelijk overhaast geweest. Ik hoop dat ik de Institutiones, waarnaar al zo lang door de geleerden is uitgezien, onder een gunstig gesternte zal uitbrengen. Voor mijn gevoel heeft jouw aanbeveling namelijk al zekere verwachtingen van mij gewekt. Ook als ik daaraan niet meteen voldoe met mijn eerste publicatie, die bovendien andermans werk

1. Zie brief 2767.

2. Zie brief 2791 met noot 11.

[p. 180]

betreft, zal ik toch naar vermogen proberen eens werken van eigen hand in het licht te geven die jouw loftuitingen over mij niet geheel onwaardig zijn.

Voor nu zal ik me echter nog enige tijd houden aan de raad van Aristoteles, die een arm man aanspoort eerder naar rijkdom dan naar wijsbegeerte te streven. Maar ik ben vastbesloten mijn volledig onderbroken studies te hervatten zodra ik behoorlijke inkomsten heb vergaard en voldoende middelen heb om me de tijd en de onkosten voor de wetenschap te veroorloven. Ik zal je nog duidelijker maken wat mijn plan is dat jij, naar ik weet, met kracht wilt en kunt bevorderen. In Duitsland heb ik grote en machtige beschermheren. Zij allen raden mij aan naar Spiers te trekken en beloven dat mij een eervolle betrekking wordt toegekend als ik daar enige tijd heb doorgebracht. Ook de heer Matthias^3. heeft toegezegd mij daartoe bij de keizer te zullen helpen. Aan personen met een dergelijke invloed gehoorzaam ik graag. Ik heb daarom besloten tegen de winter naar mijn geboorteland terug te keren en mij daar te voorzien van reisgeld om het in Spiers uit te houden totdat voor mijn beschermheren de gelegenheid zich aandient hun belofte gestand te doen. Dat oponthoud is voor mij niet bezwaarlijk, omdat ik enige ervaring met de taal en de gerechtelijke procedures opdoe en eerst op de banken van de advocaten zit, een meer passende positie van waaruit ik, als God het wil, iets hogers kan bereiken.

Er leeft bij mij één bedenking; als ik die kan laten verdwijnen, hoop ik op een gunstig resultaat. Ik heb in de Nederlanden een aantal vooraanstaande vrienden aan wie ik vroeger door mijn oom^4. ben aanbevolen. Ik weet maar al te goed dat zij, die alles zien in termen van geld, geen genoegen zullen beleven aan mijn hoop op een goedbetaalde positie in Duitsland, terwijl voor onze rechtbanken veel beter valt te verdienen. Zij zullen daarom vermoeden dat ik een andere reden heb om het in Duitsland te proberen, maar ik zal toch, als ik hen zie, mijn best doen weg te nemen wat er bij hen aan bedenkingen leeft.

Dit is de kern van mijn plannen. Het was me bijzonder welkom dat ook jij met grote welwillendheid je steun hebt aangeboden; tevoren al had ik veel aan je te danken, omdat jouw aanbevelingen van mij, zowel privé als in het openbaar, tot een zeer eervolle opvatting hebben geleid bij de geleerden en het ontwikkelde publiek. En zeker is dat ik van jou veruit het grootste profijt krijg van mijn studies. En ik hoop dat dit zo zal blijven, want ik zou, bij Hercules, liever sterven dan door enige tekortkoming van mij jouw genegenheid verspelen. Ik stel veel vertrouwen in de begunstiging van de heer Anton Fugger en heb het idee dat ik leun tegen een stevige muur. Aangezien jij bij

3. Matthias Held.

4. Bernard Bucho van Aytta.

[p. 181]

hem zeer veel gezag geniet en hij grote waarde hecht aan jouw oordeel, zou je me niet weinig helpen als je, wanneer je de gelegenheid zou hebben hem te schrijven, zijn welwillendheid zou aanwakkeren met een aanbeveling van jouw hand. Ik denk dat hij hier binnenkort zijn opwachting maakt, want dit werd me verteld door Mariangelo Accursio, die hier gisteren langskwam op doorreis naar zijn geboorteland. Volgens mij is zijn naam jou bekend, want hij heeft onlangs Cassiodorus en enkele boeken van Ammianus Marcellinus uitgegeven^5. en heeft dit hele jaar bij de heer Anton doorgebracht. Hij leek me welvoorzien uit Duitsland te zijn teruggekeerd en goede redenen te hebben om dat land te prijzen. Ook een zekere wiskundige, Gaurico, is vorig jaar gefortuneerd uit Duitsland teruggekeerd. Maar hij is niet met verstopte oren de sirenen voorbijgevaren, want hij had de mond vol van Luther en Melanchthon. De reden dat Anton hierheen komt is dat hij op raad van artsen voor zijn gezondheid wil zorgen.

De zoon van de thesaurier^6. is naar Rome vertrokken en zal snel naar zijn land terugkeren nadat hij de stad heeft gezien. Ik denk dat hij persoonlijk bij je zal langsgaan om je te begroeten en jou zijn bedoelingen en plannen omstandig uiteen te zetten. Ik meende beslist dat die zaak van jouw toelage door zijn vader behandeld had kunnen worden. Daarom heb ik de jongeman naar vermogen aangespoord te doen waar hij uit zichzelf naar neigde, zodat hij gevolg zou geven aan zijn prijzenswaardige voornemen.

Over het boek van Ricci^7. moet je zelf oordelen. Hieronymus^8. heeft het opgevraagd van Ephorinus, als ik het goed heb begrepen, en Bebel heeft het naar Bazel gebracht. Als ik evenveel bij hem had kunnen bereiken, had ik er graag voor gezorgd dat een tweede exemplaar naar jou werd gestuurd. Girolamo Vida is een regulier kanunnik. Maar onmiddellijk nadat hij een zekere naam van geleerdheid had verworven, heeft hij zich verzekerd van beschermheren en de kloostergemeenschap verlaten. Zoals ik je schreef,^9. heeft hij onlangs in Bologna een bisdom cadeau gekregen vanwege zijn opdracht van de Christiade aan de paus. Zijn gedichten en die van een zekere Fracastoro genieten bij de Italianen de hoogste roem. Aan Glareanus heb ik ooit enkele boeken van die twee toegestuurd. De Redeloze^10. doet in Rome moeite om prebenden te krijgen, maar ik vrees dat hij jacht maakt tegen de zin van Diana.

5. Cassiodorus, Variarum epistolarum libri xii item De anima liber unus (Augsburg, 1533); Ammianus Marcellinus (Augsburg, 1533).

6. Florens van Griboval, zoon van Pieter van Griboval.

7. De imitatione, dat pas werd gedrukt in 1545; vgl. brief 2791.

8. Hieronymus Froben.

9. Zie brief 2791.

10. Georg von Logau.

[p. 182]

Je weet wel dat de curie geen schaap wil zonder wol. Iemand heeft me van daarginds geschreven dat hij wordt getroffen door een ernstige ziekte, in zijn lichaam en in zijn beurs, terwijl hij hier geheel in zijde gekleed ging.

In Rome is een vermaning aan de koning van Engeland uitgevaardigd: als hij vóór 1 september zijn echtgenote niet heeft teruggenomen, wordt hij geexcommuniceerd. Koroni wordt nog steeds belegerd door de Turken, maar gezegd wordt dat Andrea Doria het anker heeft gelicht om de inwoners te hulp te komen. Het doet me deugd dat de graven van Rennenberg bij jou zijn. Met Kaspar onderhield ik in Frankrijk nauwe betrekkingen en ik heb nooit iemand gezien die bescheidener en oprechter is dan hij. En hij deed zijn uiterste best deze deugden, die al vermaard genoeg waren door de luister van zijn afkomst, te sieren met een onvermoeibare toeleg op de letteren. Ik ben veel aan je verschuldigd, zeer vererenswaardige Erasmus, maar ik wil toch ook om zijnentwil iets aan je verschuldigd zijn. Ik zal dat zijn als je zo goed ben je gunst aan hem te schenken, die hij zozeer wenst te verkrijgen. Ik heb je brief aan Vincenzo Maggi overhandigd.^11. Hij woont hier en geeft college in de wijsbegeerte; hij is buitengewoon kundig in de Griekse letteren en wordt door zijn toehoorders op handen gedragen. De brief van Baer is niet bij me aangekomen. Over Girolamo Aleandro zal ik misschien binnenkort iets schrijven, want ik heb besloten over enkele dagen naar Venetië te gaan. Anselmus^12. heeft kortgeleden een brief^13. van een zekere monnik toegevoegd aan mijn brief aan jou. Ik weet niet wie hij is en het verbaasde me dat hij niet zelf heeft geschreven. Het ga je goed, Erasmus, sieraad van alle letteren en mijn zeer vererenswaardige patroon.

Padua, 2 augustus 1533

11. Deze brief is niet bewaard gebleven.

12. Anselmus Ephorinus.

13. Deze brief is niet bewaard gebleven.